༄༅། །དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་འགྱན་སངས་ལགས་ཀྱི་དཔྱད་རྩོམ།

 
ནང་དོན་གནད་བསྡུས། མི་རིགས་གང་ཞིག་ལ་མཚོན་ནའང་། མི་ཆོས་རིག་པ་གདོད་ནས་སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་བློ་རྟོགས་རིག་པ་སོགས་དང་ཉེ་བར་འབྲེལ་ཡོད་གཤིས། རིག་གནས་རྩ་ལག་དང་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་སོགས་ཀྱི་རྩ་རྒྱུར་ལྟ་བུར་གྱུར་ཡོད་ན། དེ་ལྟ་བུའི་ཆོས་ཉིད་ཇི་བཞིན་ངོས་ཟིན་པའི་ཉེར་སྡོག་འོག །མི་ཆོས་བསམ་བློ་ལ་ཡུལ་དུས་གནས་བབ་དང་མཐུན་པའི་གནས་འགྱུར་ཅི་རིགས་འབྱུང་བར་ལྟ་བའི་རྨང་གདིང་རྒྱུ་ནི། སྤྱི་ཚོགས་གང་དེར་ཡང་དག་པའི་པའི་འཕེལ་སྐྱེད་སྔོན་མེད་འབྱུང་བའི་སྔོན་འགྲོར་མཐོང་ངོ་། །
བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། མི་ཆོས་ལྟ་བ། རིག་གནས་རྩ་ལག རིག་གནས་དཔེ་ལུགས། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་སྐྱེད།

        དེ་སྐད་དུ་ཡུམ་བར་མ་ལས། “དགའ་བོ། གལ་ཏེ་ཁྱོད་ཀྱིས་ངས་ཆོས་ཅི་སྙེད་ཅིག་བཤད་པ་ལས་ཤེར་ཕྱིན་མ་གཏོགས་པར་ངས་ཆོས་བསྟན་པ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་བཟུང་སྟེ། ཀུན་ཆུབ་པར་བྱས་ནས། དེའི་འོག་ཏུ་ཆུད་གཟན་ཏེ་བོར་ཡང་། དེ་ཙམ་གྱིས་དགའ་བོ་ཁྱོད་ལ་སྐྱོན་དུ་ང་མི་བརྩིའི། དགའ་བོ་གལ་ཏེ་ཁྱོད་ཀྱིས་ཤེར་ཕྱིན་ཟབ་མོ་འདི་བཟུང་སྟེ་ཀུན་ཆུབ་པར་བྱས་ནས། དེའི་འོག་ཏུ་ཚིག་གཅིག་ཙམ་ཆུད་གཟན་ནམ་བོར་བར་གྱུར་ན། དེ་ཙམ་གྱིས་ནི་དགའ་བོ་ངས་སྐྱོན་ལ་ཁྱོད་དུ་གཟུང་ངོ་། །དགའ་བོ་དེ་བས་ན་ཤེར་ཕྱིན་ཟབ་མོ་འདི་ཁྱོད་ལ་གཏད་ཀྱིས། ཅི་ནས་ཀྱང་གཟུང་བ་དང་། བཅང་བ་དང་། ཀླགས་པ་དང་། ཀུན་ཆུབ་པར་བྱ་བ་དང་། ཤིན་ཏུ་ཡིད་ལ་གཟུང་བར་གྱིས་ཤིག”[1]ཅེས་པའི་དཔེ་ལྟར། ཡ་རབས་ཆེ་བཙུན་གྱི་མི་རིགས་གང་ལ་མཚོན་ནའང་། རིག་སྒོ་གཞན་རྣམས་གནས་སྐབས་ཙམ་ལ་མེད་ཀྱང་རུང་གི །མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ནམ་ཡང་ཆུད་གཟན་ནམ་འབོར་དུ་མི་རུང་སྟེ། ས་གཞི་ཆེན་པོས་རྒྱུ་དང་མི་རྒྱུའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཞིའམ་རྟེན་བྱེད་པ་ལྟར། མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་གདོད་ནས་རིག་གནས་རྩ་ལག་དང་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་སྐྱེད་སོགས་ལ་ཉེ་བར་མཁོ་བའི་རིག་སྒོ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཞིའམ་རྟེན་མེད་དུ་མི་རུང་བ་དེ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །         མི་རིགས་གང་དང་གང་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་། མི་ཆོས་རིག་པ་གདོད་ནས་མི་རིགས་རང་གི་རིག་སྒོ་གཞན་རྣམས་དང་དབྱེར་མེད་དུ་འདྲེས་ཡོད་ལུགས་གོང་དུ་སོང་ཟིན་པ་ལྟར་ཡིན་ལ། སྒྲ་དོག་འཇུག་གི་དབང་དུ་བྱས་པའི་རིག་གནས་རྩ་ལག་ལ་མཚོན་ནའང་། སྤྱི་ལྡོག་ནས་སེམས་ཁམས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་དང་མི་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་གཞག  །བློ་རྟོགས་ཀྱི་རྣམ་གཞག(认识论)གསུམ་དང་། དེ་ལས་བྱུང་བའི་གོང་ཐང་ལྟ་བས་གྲུབ་ཡོད་ཅེས་ན་མི་འགྲིག་པ་ཆེར་མེད་པར་མངོན་ཏེ། གངས་ལྗོངས་ཐུབ་བསྟན་ལ་མཚོན་ནའང་། གསུང་རབ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་སྤྱི་ལྡོག་ནས་བསླབ་པ་གསུམ་མམ་སྡེ་སྣོད་གསུམ་དུ་བསྡུས་ཏེ་ཕྱོགས་སྡོམ་གནང་འདུག་ལུགས་འདི། གོང་གི་རིག་གནས་རྩ་ལག་གི་དབྱེ་སྡུད་མཛད་ལུགས་དེ་དང་ཕལ་ཆེར་འདྲ་བར་སྣང་།
        མི་རིགས་གང་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་གྲུབ་ཆ་དེ་གསུམ་ལས་མི་ཆོས་རིག་པ་ནི་མི་རིགས་རང་གི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་དང་། ཁྱད་པར་དུ་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་གྲུབ་ཆ་མེད་ཀ་མེད་ཅིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་གྱིན་འདུག་པ་ཡང་དག་དོན་ལ་གནས་ཏེ། གནའ་བོའི་གྷི་རིག་གི་སྐབས་སུ། མཚན་ཉིད་རིག་པའི་རྩ་ལག་ཆེ་ཕྱོགས་ནས་གཏན་ཚིགས་རིག་པ་དང་བློ་རྟོགས་རིག་པ། མི་ཆོས་རིག་པ་སྟེ་རིག་སྒོ་གསུམ་གྱིས་གྲུབ་ཅིང་། དེ་གསུམ་ལས་ཀྱང་མཐའ་མའི་གཞི་འབབ་སའམ་མཐར་ཐུག་གི་དགོངས་པའི་འབབ་སོ་མི་ཆོས་རིག་པ་ཡིན་པར་འཆད་དེ། དཔེར་ན། མཚན་ཉིད་རིག་པ་ཤིང་སྡོང་ཞིག་ཡིན་པའི་དབང་དུ་བཏང་ན། གཏན་ཚིགས་རིག་པ་ནི་ཤིང་སྡོང་གི་རྩ་བ་དང་། བློ་རྟོགས་རིག་པ་ནི་ཡལ་འདབ། མི་ཆོས་རིག་པ་ནི་ཤིང་འབྲས་ཡིན་པར་འཆད་དོ། །འུ་ཅག་ལ་མཚོན་ནའང་ཇི་སྐད་དུ«མདོ་མྱང་འདས»ལས། ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཐེམ་སྐས་སོ། །ཤིང་ལ་སོགས་པའི་རྩ་བ་ཡིན་པ་ལྟར་རྩ་བའོ་ཞེས་དང་། «མཛོད»ལས། ཚུལ་གནས་ཐོས་དང་བསམ་ལྡན་པས། །སྒོམ་པ་ནི་རབ་ཏུ་སྦྱོར། །ཞེས་དང་། «བཤེས་སྤྲིངས»ལས། ཁྲིམས་ནི་རྒྱུ་དང་མི་རྒྱུའི་ས་བཞིན་དུ། །ཡོན་ཏན་ཀུན་གྱི་གཞི་རྟེན་ལགས་པར་གསུངས། །ཞེས་པ་ལྟར་བསྟན་པའི་སྙིང་པོ་མཐར་དེད་ན་ལྷག་པའི་བསླབ་པ་གསུམ་གྱི་ཉམས་ལེན་དུ་འདུ་ཞིང་། དེ་དག་ལས་མཐར་ཐུག་གི་འཐོབ་བྱ་བདག་མེད་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་ནི་རྣམ་པར་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་བརྟེན་དགོས་ཏེ། དེ་སྐད་དུ། ཇི་ལྟར་ཆུ་རྙོག་གཡོ་བ་ལ། །བཞིན་ལ་སོགས་པ་མི་སྣང་ལྟར། །དེ་བཞིན་སེམས་མཉམ་མ་བཞག་ཅིང་། །སྒྲིབ་པས་བསྒྲིབས་ལ་དེ་མི་སྣང་། །གསུངས་པ་ལྟར་རོ། །རྣམ་པར་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དེའང་རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ལ་བརྟེན་པ་ལས་འོས་མེད་དེ། ཉི་མ་མེད་པར་ཉིན་མོ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ལྟར། །ཚུལ་ཁྲིམས་ནོར་ཆེན་བྲལ་ལ་ཏིང་འཛིན་ག་ལ་ཡོད། །[2]གསུངས་པ་ལྟར་ལགས་གཤིས། མི་ཆོས་ཀྱི་སྐད་དོད་ལྷག་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་ནི་ཞིང་ཁའི་ལྗོན་ཤིང་གི་རྩ་བ་ལྟ་བུ་དང་། སེམས་ཁམས་རིག་པའི་སྐད་དོད་ལྷག་པ་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་བསླབ་པ་ནི་ལྗོན་ཤིང་གི་གཞུང་རྟ་ལྟ་བུ། བློ་རྟོགས་རིག་པའི་སྐད་དོད་ལྷག་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་ནི་ལྗོན་ཤིང་གི་མེ་ཏོག་འབྲས་བུ་ལྟ་བུ་ཡིན་པར་འཆད་པ་ལྟར། ཐོས་བསམ་སྒོམ་གསུམ་གྱི་ཉེར་སྡོག་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་ཡིན་པར་མ་ཟད། ཐུབ་པའི་བསྟན་པ་རིན་པོ་ཆེའི་རྩ་བའམ་གཞི་མ་ཡང་ཡིན་ཟེར་བ་ལྟ་བུ་རེད། རྒྱུ་མཚན་ནི་རིག་གནས་གང་དང་གང་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་ཕན་གདགས་ས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་རང་རེད་ལ། འབྲེལ་བ་དེ་ཉིད་ཆུ་ངན་ལམ་ཞུགས་སུ་མ་སོང་བར་ཞི་བདེ་སྤྲོ་གསུམ་གྱི་ལམ་ཆེན་དུ་ཉེ་བར་འཁྲིད་པ་ལ། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གྲུབ་རྒྱུ་སྟེ་སྐྱེ་བོ་རང་མཚན་པའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་དཀའ་ཉོག་གམ་མི་གཞིའི་དཀའ་གནད་དང་། འཚོ་བའི་འགལ་འདུ། རིགས་ཁྱུ་ཐུན་མོང་གི་གོང་ཐང་ལྟ་བའི་ཉམ་ཉེས་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་བའི་དཀའ་ཉོག་སེལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས། འཁོར་བའི་ཕྱི་ནང་བར་གསུམ་གྱི་དོན་བྱ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གཟུགས་རྣམ(社会角色)སོགས་ལ་ཡང་དག་པའི་སྣེ་ཤན་གང་ལ་དེ་འགབ་གནང་དགོས་པ་སྨོས་མེད་རེད་ལ། དེ་ལྟ་བུའི་འགེལ་ཕོག་འཁྲི་ལས་གང་དེ། མི་རིགས་རང་གི་རིག་གནས་རྩ་ལག་སྤྱིའི་ཁུངས་བཙན་རྔོ་ཐོགས་ཀྱི་རྒྱུར་གྱུར་པའི་མི་ཆོས་རིག་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱིས་བབ་ཁུར་དུ་འཁྱེར་དགོས་པའི་ཕྱིར་ན། མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་རང་བཞིན་གྱིས་རིག་གནས་རྩ་ལག་གང་དེའི་སྲོག་དང་སྙིང་པོ། རྩ་བ་དང་གཞི་མར་གྱུར་ཡོད་དོ། །         གནད་འདི་ངེས་པར་བྱ་བ་ལ། ཐོག་མར་རིག་གནས་ཞེས་པ་དང་དཔེ་ལུགས་ཞེས་པ་གཉིས་ལ་གོ་བ་ཅུང་ཟད་བླང་དགོས་ཏེ། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་སྤྱིའི་ཆ་ནས་སྣོད་བཅུད་དམ་བདག་གཞན་ཐ་དད་དུ་འཛིན་མཁན་ཡིན་པས། རིག་གནས་ལ་མཚན་ཉིད་འཇོག་སྐབས། འུ་སྐོལ་ཚོ་དང་མི་འདྲ་ས་ནི་སྣོད་བཅུད་ཐ་དད་ཀྱི་དགོངས་པ་གཞིར་གཞག་ངེས་པ་དེ་རེད། དེའི་ཕྱིར། ཁོང་ཚོར་མཚོན་ན། རིག་གནས་ཞེས་པ་འཁོར་གསུམ་སྟེ་བྱ་བྱེད་ལས་གསུམ་གྱི་འབྲེལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བཞག་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བའི་ཆ་བསགས་ཏེ། སྐྱེ་བོའི་སྒོ་གསུམ་གྱི་སྤྱོད་པ་དང་འབྲེལ་ཞིང་མི་རིགས་ཐུན་མོང་གི་ངོ་བོར་གྲུབ་པའི་གོང་ཐང་ལྟ་ཚུལ་དང་སྤྱོད་པའི་རྣམ་གཞག །སྐྱེ་བོས་གསར་དུ་བྱས་པའི་དངོས་པོའི་འབྱོར་བས་མཚོན་པའི་ཕྱི་ནང་བར་གསུམ་གྱི་ཆོས་མཐའ་དག་ལ་གོའོ། །དེ་ཡང་མི་བྱེད་པོ་དང་སྣོད་ལས། བདག་བྱེད་པོ་དང་གཞན་ལས། ནང་བྱེད་པོ་དང་ཕྱི་ལས། རང་རིགས་བྱེད་པོ་དང་གཞན་རིགས་ལས་རེད་ལ། དེ་ལྟ་བུའི་བྱེད་པོའམ་དངོས་པོ་བདག་གིས་བྱ་ལས་སམ་དངོས་པོ་གཞན་ལ་བརྩམས་པའི་བྱ་བ་མཐའ་དག་ནི་ལས་སོ། །དེ་བས། ཁོ་ཚོར་མཚོན་ན། སྣོད་བཅུད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ནི་བྱེད་པོ་དང་ལས་ཀྱི་རྣམ་པའམ་བདག་དང་གཞན་གྱི་རྣམ་པའོ། །འུ་ཅག་གི་མཚན་རིག་ནི་སྣོད་དང་བཅུད་ཀྱི་ཁྱད་པར། བདག་དང་གཞན་གྱི་ཁྱད་པར། ཕྱི་དང་ནང་གི་ཁྱད་པར་གསལ་པོ་མི་འབྱེད་པར་སྣོད་བཅུད་བཏང་སྙོམས་སམ་བདག་གཞན་དབྱེར་མེད་དུ་འཛིན་མཁན་ཡིན་གཤིས། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བཞག་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་དེ་སྐད་དུ། ཤེས་པ་རིག་པ་དོན་གཅིག་པས། །ཤེས་པར་བྱ་བའི་ཡུལ་བྱེད་དམ། །རིག་པར་བྱ་བའི་གནས་ཡིན་པས། །རིག་པའི་གནས་ཞེས་བྱ་དེར་ཡང་། །ཞེས་པ་ལྟ་བུ་ཅི་ཡིན་འདི་ཡིན་གོ་རྒྱུ་ཆེན་པོ་མེད་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་གསུངས་འདུག་པ་འདི་རེད། བདག་གཞན་གྱི་རྣམ་གཞག་ཁས་ལེན་དང་མི་ལེན་པའི་རྩ་བ་ཡང་མཐར་དེད་ན། ནུབ་ཕྱོགས་པས་བདག་གམ་སྐྱེ་བོ་རང་མཚན་པ་ཁས་ལེན་ཞིང་། གངས་ལྗོངས་ཐུབ་བསྟན་གྱིས་དེ་ཁས་མི་ལེན་པའི་གནད་ལ་ཐུག་ཡོད་སྙམ། འདིའི་སྐོར་ཞིབ་ཏུ་ཁོ་བོའི«དགག་སྒྲུབ་སྙིང་སྟོབས»སུ་སོང་ཟིན་པས། འདིར་བསྐྱར་ཟློས་ཀྱི་ཚིག་ཚེགས་བསྟེན་པར་མ་འདོད་དོ། །
        རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་ཞེས་པ་ནི་འགྲོ་འདུག་ཉལ་འཆག་གིས་མཚོན་པའི་མི་རིགས་རང་མཚན་པའི་རྟགས་མཚན་ཏེ། ཇི་སྐད་དུ«ལས་གྲུབ་པ»ལས། ཕྱི་རོལ་སྤྱོད་པའི་འགྱུར་བ་དག་གིས་ནི། །སྐྱེས་བུའི་སྙིང་ལ་གནས་པའི་བསམ་པ་སྟོན། །མཚོ་ན་གནས་པའི་ཉ་ནི་རབ་གབ་ཀྱང་། །ཆུ་ཡི་རླབས་ཀྱི་འགྱུར་བ་རྣམས་ཀྱིས་སྟོན། །གསུངས་པ་ལྟར་མི་རིགས་གང་དེ་གཞན་དང་མ་འདྲེས་པར་མི་རིགས་རང་ཉིད་དུ་འཇོག་བྱེད་ཀྱི་སྤྱོད་པའི་རྣམ་སྲོལ་ལམ་གོང་ཐང་གཅོད་ཕྱོགས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་གང་སྟེ། སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀྱི་མི་གཤིས་ལས་མངོན་པའི་བོད་བོད་དུ་འགྲུབ་བྱེད་དང་ཁ་ཆེ་ཁ་ཆེ་རུ་འགྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་གཞན་ལྡན་རྣམ་གཅོད་ཀྱི་ངོ་བོར་གྱུར་འདུག་པ་དེའོ། །རིག་གནས་ཀྱི་དཔེ་ལུགས་གང་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་། མཐར་གཏུགས་ན་མི་རིགས་གང་དེའི་ཐུན་མིན་གྱི་མི་ཆོས་ལྟ་གྲུབ་བམ་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་རྣམ་གཞག་མི་འདྲ་བ་དེ་ལ་ཐུག་ཡོད་དེ། ཤར་ཕྱོགས་པ་དང་ནུབ་ཕྱོགས་པ་ཞེས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་གཟུགས་རྣམ་གྱི་ཁྱད་པར་ཡང་དོན་ལ་མི་ཆོས་ཀྱི་སྲོལ་ལུགས་མི་འདྲ་བར་བརྟེན་ནས་བཞག་པ་རེད་ལ། འོ་སྐོལ་ལ་མཚོན་ནའང་དེ་བཞིན་ཏེ། དཔེར་ན། སོ་ཐར་རིགས་བརྒྱད་ཀྱི་སྡོམ་པའི་བྱེ་བྲག་ཏུ་གྱུར་པ་སྤང་བར་བྱ་བ་དགག་པའི་བསླབ་བྱ་ལས་གདམས་པའི་ས་རྐོ་མི་རུང་བ་དང་། སྲོག་ཆགས་དང་བཅས་པའི་ས་ཆུ་ལ་སྤྱོད་མི་རུང་ཞིང་། དེ་རུ་རྩིག་པ་དང་ཁང་པ་རྒྱག་མི་ཆོག་པ། སྐྱེ་ལ་རུང་བའི་ཆོས་མེ་ལ་སྲེག་མི་རུང་བ། མྱུ་གུ་ལྟ་བུ་རྩ་བ་འབྱུང་བའི་སྟེང་དུ་སྡོད་མི་རུང་བ། རྩྭ་སྔོན་པོ་ཡོད་ས་དང་ཆུ་ནང་དུ་སྣབས་ལུད་དང་བཤང་གཅི་འདོར་མི་རུང་བ[3]སོགས་ས་ཆུ་སྲུང་འཛིན་དང་འབྲེལ་བའི་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་བླང་བྱ་དང་། ཡར་འགྲེངས་ནས་ཟ་མ་ཟ་མི་རུང་བ་དང་། ཟ་མ་ཟ་སྐབས་སྣ་འབུད་པ་དང་འོག་རླུང་གཏོང་བ་སོགས་བྱ་མི་རུང་བར་དངོས་ཤུགས་བར་གསུམ་ནས་གདམས་པ་ལྟ་བུའི་འགྲེང་འདུག་ཟ་ཉལ་འཆག་གི་ཀུན་སྤྱོད་རྣམ་གཞག་དང་། བླང་བར་བྱ་བ་སྒྲུབ་པའི་བསླབ་བྱའི་བྱེ་བྲག་ཏུ་གྱུར་པ་གོས་ཀྱི་གཞི་ལས་གདམས་པའི་སེང་གེ་དང་སྟག །གུང་། གླང་པོ་ཆེ་ཅང་ཤེས། རྟ་ཅང་ཤེས་ལྔ་པོ་སྟེ་སེན་མོ་དང་མཆེ་བའི་སྟོབས་ཅན་ལྔ་རུ་གྲགས་པ་དེ་དག་གིས་གཙོས་པའི་གཅན་གཟན་དང་རི་དྭགས་ཀྱི་ཤ་མི་ཟ་བ་དང་། དེ་དག་གི་ཀོ་ལྤགས་དང་རྒྱུས་པ། རུས་པ། སོ་སོགས་ལས་བྱས་པའི་གོས་རྒྱན་ཅུང་ཟད་ཙམ་ཡང་ལུས་ལ་མི་འདོགས་པའི[4]ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་བླང་བྱ་རྣམས་མ་ཟད། སྨན་གྱི་གཞི་ལས་གདམས་པའི་ཉན་ཐོས་རྣམས་ཀྱིས་རྣམ་གསུམ་དག་པའི་ཤ་དང་། སྒོ་ཕྱུགས་བ་དང་གཡག་ལུག་ར་གསུམ་ཤི་བའི་ཤ་ཟ་རུང་བའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་རྣམ་གཞག་དང་། ཤ་མི་ཟ་མཁན་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་སྨན་ཕྱིར་ཤ་རློན་པ་ཅུང་ཟད་བསྟེན་རུང་ནའང་། མིའི་ཤ་ཐ་ཆད་ཡིན་པས་ཟོས་ན་སྦོམ་པོ་འབྱུང་བས། དེ་དང་མཐོང་ཐོས་དོགས་པའི་ཤ་གཞན་མི་ཟ་བའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་བླང་བྱ། སྟག་སོགས་ཀྱི་གོད་མ་མི་ཟ[5]ཞིང་། གླང་པོ་ཆེ་དང་རྟ། ཀླུ་རྣམས་ཀྱི་ཤ་མི་ཟ་བ། རྨིག་གཅིག་པ་རྟ་བོང་དྲེའུ་རྐྱང་ལ་སོགས་པ་དང་། ཝ། སྤྲེའུ། ཤིང་རྟ་མོ། ཁྲ། བྱ་རོག །བྱ་རྒོད། ཆུ་སྐྱར། ཁྱི། བྱི་ཁྲ། འུག་པ་སོགས་དང་། དེ་དག་ལས་གཞན་པའི་བྱ་མི་རོ་ཟ་བ་དག་དང་། བྱ་གར། ཕ་བོང(ཕ་ཝང)། སྐྱིན་གོར(སྐམ་ཆུ་གཉིས་གནས་པའི་སྐྱིན་གོར)། སྲམ། དྲིའུ་སྲིན། སྲིན་བུ་སྣ་ཚོགས། ཤིང་སྲིན། སྲིན་མོ་ཁྱེར། སྦལ་པ། སྡིག་སྦྲུལ། སྲེ་མོང་། བྱི་བ་ལ་སོགས་པ་མི་ཟ་ལ། གླང་མོ་ཆེ་དང་མིའི་འོ་མ་མི་འཐུང་བ་དང་། ཞུན་མར་དང་འབྲི་མར་སོགས་ལ་སྦྱར་ནས་མ་གཏོགས་ཆང་གི་དྲི་རོ་ཡོད་པར་བྱས་ནས་རྩྭ་རྩེ་ཙམ་ཡང་མི་འཐུང་བའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་བླང་བྱ། སྒོག་སྐྱ་དང་ཀུན་དོང་། ཀེའུ་ལ་སོགས་པའང་མི་ཟ་བ། རྩ་བ་དང་སྡོང་བུ། འདབ་མ། མེ་ཏོག་སོགས་དང་། གསོ་མ་དང་ཉུངས་ཀར་ལ་སོགས་ལས་བྱས་པའི་བཟའ་བ་དག་མི་བསྟེན་པའི[6]ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་བླང་བྱ་རྣམས་སུ་མ་ཟད། «འདུལ་བ་རུང་མཐུན»ལས་བསྟན་པའི་ཐ་མག་སྤོང་བའི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་རྣམ་གཞག་སོགས་ཀྱི་སྟེང་ལ། ཡུལ་ལུང་འདིའི་སྣོད་བཅུད་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ལས་འཁྲུངས་ཤིང་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ཕུང་ཁམས་ཀྱི་གྲུབ་རྒྱུར་གོམས་ཤིང་འཕྲོད་པའི་བཟའ་བཏུང་དཀར་གསུམ་མངར་གསུམ་ལྟ་བུའི་རོ་བྲོ་བསྣན་པའི་ཟས་སྤྱོད་ཀྱི་དཔེ་ལུགས་ཏེ། ཡ་ཧུ་དཱ་པ་ཚོའི་བཟའ་བཏུང་གི་བསླབ་སྡོམ[7]ལྟ་བུར་ཕྱོགས་གང་ཐད་ནས་འགྲན་བཟོད་པའི་ཡ་རབས་ཆེ་བཙུན་གྱི་སྤྱོད་པའི་རྣམ་གཞག་དག་གི་བག་ཆགས་ཀྱིས། རྒྱ་ཧོར་སོག་གསུམ་ལས་ལོགས་སུ་འབྱེད་བྱེད་དུ་གྱུར་པའི་མི་རིགས་འདིའི་བཟའ་བཏུང་རིག་གནས་ཀྱི་དཔེ་ལུགས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་འདི་བསྐྱེད་པར་སྣང་སྟེ། དཔེར་ན། ཕུང་པོ་བྱ་གཏོར་གྱི་ཡུལ་ལུགས་འདི་འོ་སྐོལ་ཚོའི་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་ཀྱི་ངོས་ནས་དཔྱད་ན། སྦྱིན་པའི་ཕར་ཕྱིན་གྱི་ཕྱོགས་གཏོགས་སུ་གྱུར་པའི་གཞན་ཕན་དང་ས་ཆུ་སྲུང་འཛིན་གྱི་ཐབས་ཤེས་རྨ་མེད་ཅིག་ཡིན་ནའང་། རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་གཞན་དང་རྩ་བ་ནས་མི་འདྲ་གཤིས། གཞན་གྱིས་བཙོག་པར་བལྟས་ནས་དང་ལེན་བྱ་མི་ཐུབ་པ་དཔེར་ན། མན་ཇུའི་རྒྱལ་པོ་ཆན་ལུང་གི་རིང་ལ། མི་ཤི་བའི་ཕུང་པོ་ལ་གྲི་ཁྲམ་རྒྱག་མི་ཆོག་པ་དང་བྱ་ཁྱི་ཆུ་སྐྱུར་སོགས་བྱ་མི་ཆོག་པར་ས་ལ་སྦ་དགོས་པའི་ཁྲིམས་བཅས་མྱོང་བ[8]ལྟ་བུ་རེད། དེའི་ཕྱིར། བཟའ་བཏུང་གོས་རྒྱན་ལྟ་བུའི་དོན་དག་ཙག་ཙིག་གི་རིགས་ཡིན་ཀྱང། ལེགས་ཉེས་ལ་ལྟ་བ་མེད་པར་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་གཞན་གྱི་རྗེས་སུ་ཁ་ཕྱིར་འཁོར་མེད་པར་གཤོགས་པ་དེ་ལུགས་དང་མི་མཐུན་པར་སྣང་བས་ན། མི་རིགས་རང་གི་སྤྱི་པའི་དོན་ཅན་གྱི་རྩ་ལག་ཏུ་གྱུར་པའི་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ལ་སྤང་བླང་འཇོག་ལེན་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་གཙི་མཐོང་བྱ་རྒྱུ་ནི། མི་རིགས་རང་གི་ཕུགས་དོན་ཏེ་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་དེ་ཉིད་ཚད་ཐུབ་དང་དཔྱོད་ཤེས་ཀྱི་ངོ་བོར་གནས་གྱུར་པའི་ཉེར་སྡོག་ལ་བརྟེན་ནས་ཚེ་ཚད་མཐའ་མེད་པར་སྲིང་བ་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་རིགས་སྤྱིའི་སྲོག་ཟུངས་མི་ཉམས་པར་བསྐལ་བརྒྱར་འཚོ་འགྱུར་གྱི་དོན་གནད་དོ། །སྐྱེ་བོ་རང་ལྡོག་ལ་མཚོན་ནའང་དེ་བཞིན་ཏེ། སྐབས་དོན་དུ་གྱུར་པ་ཟ་ཉེས་འཐུང་ཉེས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པར་བཤད་པའི་ན་ནིང་དོ་ཚིགས་ཀྱི་དུས་མིན་འཆི་བའི་འཇིགས་པ་སྔ་ཕྱི་གཉིས་ལྟ་བུའི་ཉེས་ཕུག་མཐའ་དག་ངང་ངམ་ཤུགས་ཀྱིས་བཟློག་ནས། ཚེ་ལོ་དཔག་མེད་དུ་བསྲིང་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་ཕན་པ་དེ་རིང་ཁ་སང་མིག་མཐོང་གཟུགས་གྲུབ་ཡིན་པ[9]འདི་རེད། དེ་ལྟ་བས་ན། ཡབ་མེས་གོང་མ་ཚོས་བཞག་པའི་ཡུལ་ལུང་རང་གི་ཕྱི་ནང་བར་གསུམ་ན་གསོན་པའི་ཤུལ་བཞག་གི་ཐེབས་རྩ་གང་རུང་ལ་བརྟེན་ནས་རང་ཁ་གསོ་བཞིན་པའི་སེམས་ཅན་དབུ་ནག་རྣམས་ལ། རང་རིགས་ལ་དགའ་བའི་ལྷག་བསམ་མེད་ཀྱང་རང་རིགས་ལ་དགའ་བའི་ཕོ་བ་ཞིག་ཅི་ནས་ཀྱང་ཡོད་རྒྱུ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་སྙམ་མོ། །
        དེ་སྐད་དུ་ལྔ་པ་ཆེན་མོས། “ཡུལ་ཁམས་གང་དུའང་སོ་སོའི་ཆ་ལུགས་སྒྲིག་སྲོལ་རང་སྐད་འཕྱུགས་མེད་དུ་བྱས་པ་ཤིས་ཤིང་། ཁྱད་པར་བོད་འདིར་དུས་སྙིགས་པ་ནི་ཆ་ལུགས་སྤྱོད་ཚུལ་ཁ་བརྡ་སོགས་འཕྲལ་འཕྲལ་ལ་འགྱུར་འགྲོ་བ་ཨོ་རྒྱན་ཆེན་པོ་དང་ལྷོ་བྲག་མཁན་ཆེན་ཕྱག་རྡོར་བ་སོགས་ཀྱི་ལུང་བསྟན་དུ་གསལ་བས། ཆ་ལུགས་སྣ་ཚོགས་ལེགས་རྒྱུ་མི་འདུག་རུང་སོག་པོའི་ཁྲིམས་ལུང་རྒྱུགས་པའི་དུས་ཡིན་གཤིས། སོག་ལུགས་རང་ཤ་སྟག་པ་ཞིག་བྱས་ན་རྣམ་པ་གཅིག་ཏུ་འཐད་ཤས་ཁའང་། ཕལ་ཆེར་གྱིས་དེ་བཞིན་མ་འབྱོར་བས་སྟེང་གོས་སོག་ལུགས་ལ་ཤ་གོས། སྐ་རགས། ལྷམ། གཟན་རྣམས་བོད་དང་བསྟུན་པའི་ཆས་ཡ་མ་ཟུང་གང་དུའང་ངོས་འཛིན་དཀའ་བས། བོད་སོག་སོ་སོར་ཆས་མ་འདྲེས་པར་བྱུང་ན་ལྟ་སྣང་སྤྲོ”ཞེས་དང་། “མི་ནག་སྐྲ་མེད་པ་འདི་དགེ་འདུན་གྱི་ཆོས་འཁོར་ཆེན་པོའི་དུས་དཀོར་ལ་སྙེག་པའི་སྡིག་པ་ཞར་ལ་གསོག་པ་ཞིག་འདུག་པས། ལྡིང་དཔོན་ཡན་སྐྲ་ལོ་དང་དེ་ཕྱིན་དགོན་པའི་དཀོར་གྱིས་ངེས་པར་འཚོ་དགོས་པའི་དམིགས་བསལ་རྣམས་མ་གཏོགས། རྦད་མགོ་དྲག་ཞན་གོ་བབ་དང་བསྟུན་པའི་བོད་ཆས་བྱེད་དགོས་པའི་གན་རྒྱ་བླངས”[10]ཞེས་སོགས་འབྱུང་བ་དང་། བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་པོས་ཀྱང་དེ་ལུགས་ཀྱི་གོས་རྒྱན་གཟབ་འཕྱོར་ལེགས་སྒྱུར་གནང་མྱོང་ཡོད་ལུགས་སོགས་ལ་བལྟས་ན། སེམས་ཅན་དབུ་ནག་སྒང་པ་རྣམས་སྔ་རབས་ད་འབྱུང་གང་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་ལ་ཁའི་འཇག་མ་ལྟར་གཡོ་ཚབས་ཆེ་བར་སྣང་ལ། ལྷག་པར་མདོ་སྨད་ལྷོ་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་ལུང་པ་ཁ་ཤས་ན་འཚོ་བཞིན་པའི་སེམས་ཅན་དབུ་ནག་རྣམས་ཀྱི་བཟའ་བཏུང་སྟེན་ལུགས་ནས་འདས་མཆོད་སྒྲུབ་ལུགས། གྱོན་པ་གྱོན་ལུགས། བསམ་བློ་གཏོང་ལུགས་བར་གྱི་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་ཐམས་ཅད་སྔོན་མ་ནས་སྐད་ཅིག་མའི་འགྱུར་རིམ་དུ་གནས་ཚབས་ཆེ་བར་གྱུར་གཤིས། ན་ནིང་དོ་ཚིགས་ཅི་ཡིན་འདི་ཡིན་ཕལ་ཆེར་གོ་རྒྱུ་མེད་པ་ཞིག་ཏུ་སྣང་བཞིན་པ་འདི། དོན་ལ་མི་ཆོས་ལྟ་གྲུབ་ཀྱིས་ཞབས་ནས་བཏེགས་པའི་རང་ཉིད་ཀྱི་ཡུལ་ཆོས་སྔོན་མ་ནས་ཅུང་ཟད་ཉམས་རྒུད་དུ་སོང་ཞིང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་རང་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་དེ་ཉིད་ཀྱང་ཡ་མ་བརླ་རུ་གྱུར་ཚར་པར་མ་ཟད། མ་འོངས་པ་ན་མུ་མཐུད་ནས་གཞན་དང་གཞན་དུ་འགྱུར་ངེས་པ་དེ་མཚོན་ནོ། །
        དོན་དྲིལ་ན། རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་ཞེས་པ་ཐུན་མིན་གྱི་སྐད་ཆ་དང་ཆོས་ལུགས། མི་ཆོས། བློ་དཔྱོད། གོང་ཐང་ལྟ་ཚུལ་སོགས་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་མི་རིགས་རང་གི་ཐུན་མིན་གྱི་རིག་གནས་རྩ་ལག་དང་དེས་བསྐྱེད་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་རྣམ་སྲོལ་ལ་གོ་ཞིང་། བརྒྱ་ལོ19པར་བྱོན་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་མཚན་ཉིད་མཁན་ཆེན་ནིས་ཆ[11]ལགས་ཀྱིས། ཁོང་གི«སྐྱོ་གར་གྱི་བྱུང་བ»ཞེས་པའི་བསྟན་བཅོས་གྲགས་ཅན་དེ་ལས། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་སྣང་བརྙན་ནམ་སེམས་ཀྱི་མྱོང་བ་ལ། དཔྱོད་ཤེས་དང་སྒྲིག་སྲོལ། དྲན་པ་དང་ཤེས་བཞིན་གྱི་ངང་ལ་ཉེ་བར་གནས་པའི་ཉི་ལྷའི་རིགས་དང་། སྒོ་གསུམ་བག་མེད་དང་འཆལ་སྤྱོད། དབང་ཤེས་ལ་ཕུལ་པའི་ཆང་ལྷའི་རིགས་ཏེ་གཉིས་སུ་བཀར་ནས་བསྟན་འདུག་པ་ལྟ་བུ་དང། བརྒྱ་ལོ20པར་ཨ་རིའི་མིའི་རིགས་རིག་པའི་མཁས་པ་སྦེན་ནེ་ཊི་ཁི་ཐི[12]ལགས་ཀྱིས། ནིས་ཆའི་རིག་པ་དེ་སྤྱད་ནས་རིག་གནས་ཀྱི་དཔེ་ལུགས་སྤྱི་ལྡོག་ནས་ཉི་ལྷ་དང་ཆང་ལྷའི་རིགས་རྣམ་གཉིས་ཀྱི་སྟེང་ལ། ཕྱོགས་ལྷུང་ཁེངས་དྲེགས་ཅན་གྱི་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་བསྣན་ཏེ་གསུམ་དུ་ཕྱེ་ནས་བསྟན་འདུག་པ་ཞིབ་ཏུ་ཁོ་བོའི«རིག་གནས་དང་མི་གཤིས»སུ་སོང་ཟིན་ཏོ། །
        མདོར་དྲིལ་ན། ནུབ་ཕྱོགས་མཚན་ཉིད་མཁན་པོ་སྦོལ་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། སེམས་ཁམས་རིག་པ་དང་བློ་རྟོགས་རིག་པ། དེ་དང་འབྲེལ་བའི་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་ལྟ་བ་སོགས་ལ་ལྟོས་པས། མི་ཆོས་ལྟ་སྤྱོད་ཀྱིས་མི་རྣམས་ཀྱི་སྒོ་གསུམ་མམ་མི་གཤིས་ཀྱི་ཆགས་རིམ་ལ་ཐོན་པའི་ཁ་སྒྱུར་གྱི་ནུས་པ་ཤིན་ཏུ་ནས་ཆེ་བ་དཔེར་ན། དགེ་མི་དགེ་བཅུའི་ལས་ལམ་གྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བས་མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་སྦྱོར་ལ་ཐོན་པའི་ནུས་པའི་བག་ཆགས་གང་དེ། སྟོང་ཉིད་དམ་བདག་མེད་ཀྱི་ལྟ་བུའི་མཚན་རིག་གི་བག་ཆགས་ལས་སྟོང་འགྱུར་གྱིས་ཆེ་འདུག་པ་མངོན་སུམ་ཡིན་པ་ལྟ་བུ་རེད། རྒྱུ་མཚན་འདི་འདྲའི་དབང་གིས། མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ནི་རིག་གནས་དཔེ་ལུགས་ཀྱི་རྩ་རྒྱུ་ཡིན་པར་ནུབ་བོད་གཉིས་ཀྱིས་ཐུན་མོང་དུ་ཁས་འཆེ་བཞིན་པ་ལྟར་རོ། །         མད་ཁེ་སི་ཝེ་པིར[13]ལགས་ཀྱིས། མེ་མཚོན་དང་སྒེར་སྡོམ་གྱི་བསྐལ་པ་ཕུད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་གང་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་སྐྱེད་ཀྱི་རྩ་བ་ཆབ་སྲིད་དང་ཁྲིམས་ལུགས་སོགས་ལ་འབྲེལ་བ་ཆེར་མེད་པར་གཙོ་བོ་མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ལ་ཐུག་ཡོད་པར་གསུངས་པ་དེ་བཞིན། ནུབ་ཕྱོགས་པས་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་སྐྱེད་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་ནང་གི་འབྲེལ་བའི་བདག་ཉིད་དུ་གྱུར་པའི་གནད་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པ་ངོས་ཟིན་ནས། ཆོས་ལུགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་གྲུབ་དང་ཀུན་སྤྱོད་རྣམ་གཞག་ལ་ཁ་མིན་དོན་གྱིས་སྒྱུར་བཅོས་བཏང་བ་དཔེར་ན། བརྒྱ་ལོ16པའི་འཇར་མན་གྱི་མར་ཐིན་ལུ་སིར[14]དང་ཧྥ་རན་སིའི་ཁལ་ཝིན[15]སོགས་ཀྱིས་བརྩམས་པའི་ཆོས་ལུགས་སྒྱུར་བཅོས་སུ་གྲགས་པ་དེ་དག །དོན་ལ་དཔྱོད་ཤེས་བདག་གིར་བཞེས་ནས་དད་པའི་དམིགས་རྣམ་ལ་སྒྱུར་བཅོས་བཏང་བ་མ་ཡིན་པར་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་གྲུབ་དང་ཀུན་སྤྱོད་རྣམ་གཞག་ལ་སྒྱུར་བཅོས་བཏང་བ་ཉིད་དེ། མར་ཐིན་ལུ་སིར་གྱི་སྒྱུར་བཅོས་ལ་མཚོན་ན། སྤྱི་ཕན་དང་སྙིང་རྗེ་སྟེ་ཡེ་ཤུ་ཆོས་གསར་གྱི་ལྟ་བའི་རྣམ་གཞག་ཆེན་མོ་གཉིས་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་བའི་ལེགས་བཅོས་ཏེ། འཇིག་རྟེན་སྐྱེ་བོའི་མི་གཤིས་ལྷའི་བཀའ་བཀོད་ཀྱི་འཆིང་རྒྱ་ལས་གྲོལ་དགོས་པ་དང་། སྐྱེ་བོ་ཐམས་ཅད་སྐྱེས་ཙམ་ཉིད་ནས་འདྲ་མཉམ་རིས་མེད་ཡིན་པས་ཆོས་ཚོགས་ཀྱི་ཁ་ལོ་མྱོང་མི་དགོས་པ། སྐྱེ་བོ་རེ་རེ་ངལ་རྩོལ་ལ་ཧུར་གྱིས་ཞུགས་ནས་རང་ཁ་རང་གསོ་བྱ་དགོས་པ། སྐྱེ་བོ་ཐམས་ཅད་ལ་སྤྱི་ཚོགས་ལས་རིགས་ཀྱི་བསམ་བློ་འདུ་ཤེས་ལྡན་དགོས་པ། བྱམས་དང་སྙིང་རྗེ་གཉིས་ཚིག་གི་ན་ཡམ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ཁ་བཤད་དོན་ཐོག་ཏུ་འཁྱོལ་དགོས་པ་སོགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་གྲུབ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་རྣམ་གཞག་གསར་དུ་བཏོན་པ་ལྟ་བུ་རེད་ལ། ཁལ་ཝིན་གྱི་གཙང་མ་པའི་གྲུབ་མཐའ་ལ་མཚོན་ནའང་དེ་བཞིན་ཏེ། འདྲ་མཉམ་དང་ངལ་རྩོལ། སྤྱི་ཚོགས་ལས་རིགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ལས་གཞན། རྒྱུ་ནོར་སྲི་ཚགས་ཤེས་དགོས་པ། འདོད་སྲེད་ལོག་གཡེམ་སྤང་དགོས་པ། བཟའ་ཚོ་གྱོས་སྒྱུག་མཐུན་དགོས་པ། མི་རྒྱུད་ཁྱིམ་སྲིད་སྤེལ་དགོས་པ། དཔེ་ཀློག་ལྟ་སྦྱོང་བྱ་དགོས་པ། དཀའ་སྤྱོད་འབད་རྩོལ་བསྟེན་དགོས་པ། རང་ཚུགས་རང་གཤིས་ཡོད་དགོས་པ། རང་གཙི་རང་བཀུར་ལྡན་དགོས་པ་སོགས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་རྣམ་གཞག་མང་པོ་གསར་དུ་བྱས་པ[16]ལྟ་བུ་རེད།
        ཁོང་ཚོར་མཚོན་ན། མི་ཆོས་ཀྱི་སྒྱུར་བཅོས་ཙམ་དུ་མ་ཟད། དེའི་མཇུག་ཐོགས་སུ་མི་ཆོས་དང་སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་བའི་སྐོར་ལ་བརྒལ་བརྟག་དཔྱོད་འཇུག་གནང་བའི་བསམ་བློ་ལྟ་བའི་མཚོ་རླབས་ཀྱང་དགུང་དུ་འཕྱུར་བས། སྟབས་ལེགས་ནས་ཆོས་ལུགས་སྒྱུར་བཅོས་ལ་རྟིང་གནོན་སྡོངས་གྲོགས་བླ་མེད་བྱུང་བ་དཔེར་ན། བརྒྱ་ལོ17པར་མི་ཆོས་མཁན་ཆེན་སི་པེན་ནོ་ཟ[17]མཆོག་མཚན་ཉིད་མཁན་ཆེན་ཏེ་ཁར[18]ཞབས་ཀྱི་བདག་དཔྱོད་དམ་སྐྱེ་བོ་རང་མཚན་པའི་ལྟ་དགོངས་ཆེན་མོའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ཏེ། «མི་ཆོས་རིག་པ»ཞེས་པའི་བསྟན་བཅོས་འཛམ་གླིང་རྒྱན་གྱུར་དེ་ཉིད་མཛད་ནས་ཡེ་ཤུ་ཆོས་རྙིང་གིས་བསྟན་པའི་འཇིག་རྟེན་བྱེད་པོའམ་ལྷ་མཆོག་ལ་འགྲེལ་གསར་པ་བསྐྱོན་ཏེ། འཇིག་རྟེན་བྱེད་པོ་ཞེས་པ་སྣོད་བཅུད་ཐམས་ཅད་ལ་དབྱེར་མེད་དུ་ཁྱབ་པའི་ཆོས་ཉིད(泛神论)དེ། དོན་ལ་སྣོད་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ལས་ལོགས་ན་མེད་པའི“སྣོད་ལྷ་དབྱེར་མེད”(神即自然)ཀྱི་དགོངས་པ་རྩལ་དུ་བཏོན་ལ། བརྒྱ་ལོ19པར་མད་ཁེ་སི་ཝེ་པིར་ལགས་ཀྱིས«ཆོས་གསར་གྱི་མི་ཆོས་དང་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས»ལྟ་བུའི་གཞུང་ཆེན་དག་མཛད་ནས། ཡོ་རོབ་པ་རྣམས་ཁོང་ཚོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་བཞེད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་མཐའ་མའི་དམིགས་རྩེ་སྟེ“མ་རྩ་རིང་ལུགས”སུ་བསྙད་པའི་འཁོར་བའི་སྤྲོ་བདེ་སྐྱིད་གསུམ་གྱི་ས་ལ་སླེབས་ཐུབ་དོན། ཡེ་ཤུ་ཆོས་གསར་གྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་དང་དེ་འབྲེལ་གྱི་ཀུན་སྤྱོད་རྣམ་གཞག་གི་བོགས་ནུས་འབའ་ཞིག་ཡིན་པར་བསྟན་པས་མཚོན། ཆོས་ལུགས་སྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ལ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་སྟེང་ནས་ཁས་ལེན་མཐུན་འགྱུར་བླ་མེད་གནང་གཤིས། བསམ་བློ་ལྟ་བ་ལ་དེ་མཐུན་གྱི་འཕེལ་འགྱུར་ཅི་རིགས་བྱུང་ནས་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པ་དང་པོའི་དད་པ་དག་སྣང་སྒོམ་ལུགས་ནས་ཡུན་གྱིས་རྟོག་བཅས་དཔྱོད་ཤེས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་གནས་འགྱུར་བྱུང་ཞིང་། ཟམ་མི་ཆད་པར་འཁོར་བའི་འཕེལ་སྐྱེད་ལ་ལུགས་མཐུན་གྱི་མཛུབ་སྟོན་སྣེ་ཤན་སྔོན་མེད་གསར་དུ་གནང་ཐུབ་པར་གྱུར་ཏོ། །དད་པ་དང་དཔྱོད་ཤེས་གཉིས་དང་པོ་ཉིད་ནས་ལྷན་ཅིག་མི་གནས་འགལ་ཡིན་པ་དེ་ལྟར། སྐབས་དེའི་ཡོ་རོབ་པའི་ཆོས་ལུགས་སྒྱུར་བཅོས་ཀྱང་དེ་བཞིན་དཔྱོད་ཤེས་ལ་དགའ་ཐབས་མེད་རྐྱེན། དེ་ཉིད་རྩེ་གཅིག་གུས་གཅིག་གིས་དང་དུ་མ་བླངས་ཀྱང་། མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་ལ་དོན་དམ་པའི་འཇིག་རྟེན་ཅན་གྱི་གནས་འགྱུར་ཆེན་པོ་བྱུང་ནས་འཁོར་བའི་འཕེལ་སྐྱེད་ལ་ཕྱར་བ་གྲུ་འདེགས་ཀྱི་བོགས་ནུས་ཆེན་པོ་ཐོན་པའི་དབང་གིས། ཁོང་ཚོས་འདོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་སྐྱེད་ཀྱི་མཐར་ཐུག་གི་དམིགས་རྩེ་སྟེ་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཀྱི་འཕེལ་སྐྱེད་ཆེན་པོའི་ལམ་ཆེན་དུ་ཤར་སྐྱོད་གནང་སྐབས་བྱུང་བར་འདོད་དོ། །
        མདོར་དྲིལ་ན། ཁོང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཉེར་སྡོག་གཙོ་བོ་ལ། བསམ་བློ་ལྟ་བའི་ཕྱོགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ཀྱི་སྒྱུར་བཅོས་ལས་གཞན། ས་ཞིང་སྒེར་དབང་ལམ་ལུགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་དཔལ་འབྱོར་ཕྱོགས་ཀྱི་སྒྱུར་བཅོས[19]ཏེ་གཉིས་ཡོད་པར་བཤད་ཀྱང་། དཔལ་འབྱོར་ཕྱོགས་ཀྱི་སྒེར་དབང་ལམ་ལུགས་ཀྱང་ཆོས་ལུགས་སྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་ལྟ་བའི་བག་ཆགས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཡིན་ལུགས་མཁས་པ་ཁ་ཅིག་གིས་གསུང་བཞིན་པ་ལྟར་རེད། གང་ལྟར་ཡང་། མི་ཆོས་ཀྱི་བསམ་བློ་ལྟ་བའི་ཕྱོགས་ཀྱི་སེལ་འཛུད་ལེགས་བཅོས་ཏེ། གཞན་བརྟེན་གྱི་འཚོ་ལུགས་འཚོ་སྟངས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྤངས་ཏེ་རང་ཁ་རང་གསོ་བྱ་དགོས་པའི་མི་ཆོས་ཀྱི་བསམ་བློས་རྒྱུ་འབྱོར་ཕྱོགས་ཀྱི་རང་དབང་རང་ཚུགས་དེ་བསྐྱེད་ཅིང་། རྒྱུ་འབྱོར་ཕྱོགས་ཀྱི་རང་གཤིས་རང་ཚུགས་ཀྱིས་མི་གཤིས་ཕྱོགས་ཀྱི་རང་གཤིས་རང་ཚུགས་དེ་བསྐྱེད། མི་གཤིས་ཕྱོགས་ཀྱི་རང་གཤིས་རང་ཚུགས་དེ་ཡོད་ན་བསམ་བློ་ལ་རང་གཤིས་རང་ཚུགས་ཡོད་ངེས་ལ། དེ་ཡོད་པས་སྤྱི་ཚོགས་ལ་འཕེལ་སྐྱེད་ཆེན་པོ་འབྱུང་ངེས་པ་རང་གཞན་གཉི་ག་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་ལུགས་དཔེར་ན། གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར་ནུབ་ཕྱོགས་པ་ཚོ་མ་རྩ་རིང་ལུགས་ཞེས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་སྐྱེད་ཀྱི་ཚད་མཐོ་ཤོས་སུ་སླེབས་ཐུབ་དོན། མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་དང་རྒྱུ་འབྱོར་གྱི་ལྟ་བ། མི་གཤིས་ཀྱི་རྩ་བ། བསམ་བློའི་རང་ཚུགས་བར་གྱི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ལ་ངེས་ཤེས་འདྲོངས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཡིན་ལུགས་ཁོང་ཅག་གི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་འཆད་བཞིན་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་རེད། བདག་ཅག་ལ་མཚོན་ན། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་མི་ཆོས་ལ་གནའ་ནས་ད་ལྟའི་བར་དེ་ལྟ་བུའི་ལྟ་བའི་གནས་འགྱུར་ཕལ་ཆེར་ཐེངས་གཅིག་ཀྱང་འབྱུང་མ་ཐུབ་པར་མ་ཟད། རིག་གནས་སྲོལ་རྒྱུན་འདིའི་བདག་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་། སྔོན་ཆད་དེ་ལྟ་བུའི་རིག་གནས་བསམ་བློ་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་སྐྱེད་གཉིས་ཀྱི་བར་ན་འབྲེལ་བའི་ཆོས་ཉིད་ཟློག་མེད་ཅིག་གཞི་གྲུབ་ཡོད་ལུགས་ཀྱང་ཇི་བཞིན་དུ་མཁྱེན་མ་ཐུབ་གཤིས། གནས་འགྱུར་དང་འབྲེལ་བའི་ལྟ་གསར་ཐོས་གསར་གང་ཞིག་རྣ་རྩར་ལྷུང་མ་ཐག །དེ་མུར་བྲེད་ཤ་ལངས་ཏེ་རྐྱེན་རྩ་ཆུང་ཟློག་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འབད་ནས་ལྟ་བ་དེ་ཉིད་ལང་མེད་བུབ་འགྱེལ་དུ་གཏོང་ལ་བརྩོན་ངེས་པ་ཡུལ་ལུང་འདིའི་དཔེ་ཆ་བ་ཚོའི་རྣམ་སྲོལ་དུ་གྲུབ་ཡོད་ལུགས་ཉེ་རབས་ཀྱི་རྟོགས་སད་པ་བཅུ་གསུམ་པ་ཆེན་མོ་དང་དགེ་ཆོས། ལུང་ཤར་སོགས་ཀྱི་མི་ཚེའི་ལས་དབང་སོགས་ལ་དྲན་པ་ཐེངས་གཅིག་བསྐོར་ན་རྟོགས་ནུས་ལ། དེ་རིང་ཁ་སང་ཡིན་ཀྱང་ཡོན་ཏན་པའི་སྡེས་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་བཟུང་བའི་སེམས་ཁམས་སྔོན་གྱི་གནས་སྐབས་ལས་རིང་དུ་སོར་གང་ཡང་འདས་མེད་གཤིས། ཡུལ་ལུང་འདིའི་འཁོར་བའི་ཕྱི་ནང་བར་གསུམ་ལ་དངོས་ཤུགས་བརྒྱུད་གསུམ་ནས་དཀའ་གནད་འདྲ་མིན་ཅི་རིགས་བྱུང་དང་འབྱུང་བཞིན་པ་འདི་རེད། དེ་འདྲ་ཡིན་གཤིས། འུ་ཅག་གི་མི་ཆོས་ལྟ་བས་ཀྱང་མ་འོངས་པར་འཁོར་བའི་འཇུག་ལྡོག་དང་འབྲེལ་བའི་མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་གང་ལ་དེ་འགབ་རེ་ཐུགས་དཀྱིལ་དུ་མི་སྣོམ་ཀ་མེད་རེད་སྙམ་སྟེ། དེའི་དོན་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོ་གན་ངྷིས་ཐུབ་བསྟན་གྱི་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ལ་སྔོན་མེད་ཀྱི་དོགས་སློང་གནང་བ[20]ལྟ་བུའི་དགོངས་པས་ཀྱང་རྟོགས་ནུས་པས། ཚིག་པ་གཡག་ལ་ཟོས་ནས་ལོང་ལྕག་རྟ་ལ་འབྲབ་དགོས་དོན་ཅི་ཡང་མི་འདུག་སྙམ།         དོན་བསྡུས་ན། མི་རིགས་དང་ཡུལ་ལུང་གང་ཞིག་ལ་མཚོན་ནའང་། མི་ཆོས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་གདོད་ནས་མི་རིགས་གང་དེའི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་བློ་རྟོགས་ཀྱི་ལྟ་བ། འཇིག་རྟེན་ལྟ་ཚུལ་དང་མི་ཚེའི་ལྟ་ཚུལ་སོགས་ལ་འབྲེལ་ཡོད་པ་སྨོས་མེད་རེད་ལ། འོ་སྐོལ་ལ་མཚོན་ན། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་མི་མངོན་དབྱིངས་སུ་ཡལ་ཚར་ཉིན་ནས་ཉེ་རབས་བར་དུ་ཡུལ་ཁམས་ཁྲིམས་ལས་ཀྱང་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱིས་སྐྱོང་སྐབས་མང་བས། ཁ་བའི་ཡུལ་ལུང་ཡོངས་ཀྱི་འཚོ་གནས་ཀྱི་རྣམ་པ་ལ་ཐད་ཀ་མའི་ཤན་ཤུགས་འཇོག་མཁན་རིག་སྒོ་གཞན་གང་ཡང་མ་ཡིན་པར་ཆོས་ལུགས་སྲོལ་རྒྱུན་འདི་ཉིད་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་གྲུབ་ཡིན་ལུགས་གོང་དུ་སོང་ཟིན་པ་ལྟར་ལགས་གཤིས། དེ་ལ་ཡུལ་དུས་གནས་བབ་དང་མཐུན་པའི་ཡུལ་གཤིས་དང་རིགས་གཤིས་ཅན་གྱི་གནས་འགྱུར་ཅི་རིགས་འབྱུང་རྒྱུ་ནི། འུ་ཅག་རྒུད་པའི་ཉེན་ས་ལས་ལོག་སྟེ་ས་ལྒང་འདིའི་སྟེང་དུ་མུ་མཐུད་ནས་འཚོ་འགྱུར་གྱི་ཉེར་སྡོག་གཙོ་བོ་རེད་སྙམ་མོ། ། ། །

ལུང་འདྲེན་དཔྱད་ཡིག
[1] རྗེ་བཙུན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན། «རྒྱན་འགྲེལ་སྤྱོ་དོན་རོལ་མཚོ» [M] པེ་ཅིང་། ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1989ལོ། ཤོག་ངོས318པ་ལས་བརྒྱུད་དེ་དྲངས།
[2] མཚོ་སྣ་བ་ཤེས་རབ་བཟང་པོ། «འདུལ་ཊཱིཀ་ཉི་ཟེར» [M] པེ་ཅིང་། ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པའི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1993ལོ། ཞན་པར་གྱི་ཤོག་ངོས119པ། དེ་གསུམ་ལ་སྦྱར་པའི་ལྷག་པ་ཞེས་པ་ལ་ལྷག་པའི་དོན་དང་དབང་དུ་བྱ་བའི་དོན་གཉིས་ཡོད་པ་ལས། བསླབ་པ་གསུམ་པོ་དེ་དག་སངས་རྒྱས་པའི་བསྟན་པ་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་ཀྱི་གཞན་གྱི་བསྟན་པ་རྣམས་ལ་མེད་པས་ན་དང་།  གཉིས་པ་ནི་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དེ་ནི་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ། ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཡེ་ཤེས་དེ་ནི་ལྷག་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་ཡིན་པར་བསྟན་འདུག་པ་ལྟར་རོ། །
[3] མཚོ་སྣ་བ་ཤེས་རབ་བཟང་པོ། «འདུལ་བ་མདོ་རྩ་བའི་མཆན་འགྲེལ» ༼གཞི་སྟོད༽ [M] ལྷ་ས། སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་སྡུད་ཁང་གིས་བསྒྲིགས། 2011ལོ། ཤོག་ངོས160པ་ནས234པ།
[4] མཚོ་སྣ་བ་ཤེས་རབ་བཟང་པོ།«འདུལ་བ་མདོ་རྩ་བའི་མཆན་འགྲེལ» ༼གཞི་སྟོད༽ [M] ལྷ་ས། སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་སྡུད་ཁང་གིས་བསྒྲིགས། 2011ལོ། ཤོག་ངོས182པ་ནས184པ། བ་སོའི་རྒྱན་ཆའི་ཆེད་དུ་སེམས་ཅན་གྱི་ལུས་ནས་རུས་པ་གསོན་པོར་བཀོག་པའམ་བཅད་ཅིང་གཏུབས་ནས་ཕྲེང་བ་དང་རྒྱན་ཆར་བྱས་པ་ཡིན་སྟབས། བོད་ལ་དམིགས་བསལ་ཡོད་པས་ན་བ་གསོ་བའི་ཆེད་དུ་ཅུང་ཟད་རེ་བསྟེན་རུང་བ་མ་གཏོགས་དགོས་པ་མེད་པར་གསོད་པ་ལྟ་ཞོག །དེ་དག་སྤྱད་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་ཉེས་ལྟུང་ཆེན་པོ་བསགས་པ་ཡིན་ལུགས་གཞུང་དག་ལས་གསུངས།
[5] གོད་རོ་མི་ཟ་བ་ནི་སྟག་སེང་གི་མཆེ་དུག་ཕོག་ཉེན་ཡོད་པ་དང་། དེ་དང་དང་གདོང་ཐུག་ན་སྲོག་ཉེན་ཡོད་པ་ལ་དམིགས་པར་གསུངས་ཏེ། «ལུང་ཕྲན་ཚེགས»ལས། སེང་གེ་ནི་ཤ་བཟང་པོ་དག་ཟོས་ནས་བོར་ཏེ་འགྲོའི། སྟག་ནི་གོད་མ་སྦེད་པར་བྱེད་པས། སྟག་གི་གོད་མ་བཟའ་བར་མི་བྱ་སྟེ་ཟོས་ན་འགལ་ཚབས་ཅན་དུ་འགྱུར་རོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ།  །  
[6] མཚོ་སྣ་བ་ཤེས་རབ་བཟང་པོ། «འདུལ་བ་མདོ་རྩ་བའི་མཆན་འགྲེལ» ༼གཞི་སྨད༽ [M] ལྷ་ས། སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་སྡུད་ཁང་གིས་བསྒྲིགས། 2011ལོ། ཤོག་ངོས199པ་ནས200བ།  
[7] ཡ་ཧུ་དཱ་པའི་ཆོས་ལུགས་ལ་མཚོན་ན། མོ་སིའི་དགེ་བཅུའི་ཁྲིམས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་བྱེ་བྲག་གི་སྡོམ་པའི་ནང་ན། གོས་རྒྱན་སྲི་ཚགས་ཀྱི་སྐོར་དང་ཚེ་སྲོག་གཅེས་འཛིན་གྱི་སྐོར། ཁོར་ཡུག་སྲུང་འཛིན་གྱི་སྐོར། བཟའ་ལུགས་བསྟེན་ལུགས་ཀྱི་སྐོར་སོགས་མཁོ་རྒུ་མ་ཚང་བ་མེད་ལ། ལྷག་པར་དུ་བཟའ་བཏུང་གི་སྐོར་ལ་གཙང་བཙོག་གི་དབྱེ་བ་གསལ་པོ་ཕྱེ་འདུག་པ་དཔེར་ན། སྲོག་ཆགས་རྨིག་པ་ཁ་དབྲག་ཅན་ལས་སྒོ་ཕྱུགས་ར་ལུག་བ་གླང་སོགས་ཀྱི་ཤ་བསྟེན་རུང་མོད། ཕག་སོགས་མི་གཙང་བས་བསྟེན་མི་རུང་བ་དང་། སྡེར་མོ་ཅན་རྔ་མོང་དང་རི་བོང་སོགས་བསྟེན་མི་རུང་བ། ཆུ་གནས་ཀྱི་སྲོག་ཆགས་ལས་ཁྲབ་དང་གཤོག་པ་ཡོད་པའི་སྲོག་ཆགས་ཉ་ཡི་རིགས་གཙང་མ་ཡིན་པས་བསྟེན་རུང་ཡང་དེ་གཉིས་མི་ལྡན་པ་ཆུ་འབུ་གློ་ཉ་དང་འགྲོན་བུའི་རིགས་མི་གཙང་བས་བསྟེན་མི་རུང་བ། འདབ་ཆགས་ཀྱི་རིགས་ལས་ཁྱིམ་བྱ་དང་བྱ་གག་ལྟ་བུ་གཙང་བས་བསྟེན་རུང་མོད་གླག་དང་རྒོད་ཀྱི་རིགས་མི་གཙང་བས་བསྟེན་མི་རུང་བ། ལྟོ་འགྲོ་ཅན་གྱི་རིགས་ལས་ནེའུ་ལེ་དང་ད་བྱིད། རྨིགས་པ། དུག་སྦྲུལ་སོགས་མི་གཙང་བས་བསྟེན་མི་རུང་བ། རྨིག་པ་ཅན་དང་སྡེར་མོ་ཅན། ལྟོ་འགྲོ་ཅན་གྱི་སྲོག་ཆགས་ལས་གཟན་རུལ་དང་མི་གཙང་བའི་ཤ་རིགས་ཟ་བའི་རིགས་ཀྱི་ཤ་བསྟེན་མི་རུང་ལ། རིམས་དང་ཡམས་ཀྱིས་ཤི་བའི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་ཤ་ཡང་བསྟེན་མི་རུང་བར་བཅས་ཡོད།
[8] «བོད་ཀྱི་གལ་ཆེའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་བདམས་བསྒྲིགས» [M] ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2013ལོ། དེབ་འདིའི་ནང་འཁོད་ཀྱི་ཡིག་ཆ«མི་ཤི་བའི་ཕུང་པོར་གྲི་ཁྲམ་རྒྱག་མི་ཆོག་པ་དང་ཕ་བུ་གོ་རིམ་གྱི་བསྟན་པ་ཡར་རྒྱས་ཀྱི་སྐོར»ཞེས་པ་ལས། “ཏཱ་ལའི་བླ་མ་ནས་ཞིབ་འཇུག་གིས་འཕྲལ་དུ་ལྷ་སའི་ཉེ་འདབས་ཀྱི་རི་ཀླུང་ས་སྟོང་ཁག་གཉིས་གསུམ་ཞིག་བཏོན་པའི་བོད་པ་སྤྱི་ཆིངས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སྦ་བའི་སྤྱི་ས་ཡིག་ཆར་འཁོད་དགོས་ལ། ས་ཞིང་མེད་པའི་མི་དབུལ་པོ་རྣམས་འདས་རྗེས་དེ་དག་ས་ལ་སྦ་དགོས་རྒྱུ་དེ་བཞིན། དབུས་གཙང་གི་རྫོང་གཞིས་འགོ་ཡོད་ལ་བཀོད་འདོམས་ཀྱིས་ཚང་མས་བརྩི་འཇོག་ཐོག །མི་ཤི་རིགས་བྱུང་ཚེ་ལག་འབྱོར་ལ་གཞིགས་པའི་སྒམ་དུ་འཇུག་པའམ། གོས་དང་སྙུག་ཕྱར་སོགས་ལ་བསྒྲིལ་ནས་སྦ་དགོས་ལ། དེ་བཞིན་སྔར་རྒྱུན་བཞིན་ཕུང་པོ་མིང་མེད་དུ་གཏོང་བ་དང་། བྱ་ཁྱི་ཆུ་བསྐྱུར་བྱས་པ་སོགས་ཤར་ཚེ་རྩད་གཅོད་ཀྱིས་ཉེས་པ་གཅོད་ངེས་ཡིན་པ་དང་། དེ་མཚུངས་ཡུལ་ཇི་འདྲ་ཞིག་ལ་དེ་མཚུངས་ཀྱི་མིང་འཇུག་ཀྱང་ཡོད་པ་ཞུ”ཞེས་འབྱུང་བ་ལྟར་རོ། །
[9] དཔེར་ན། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཆོས་འབྱུང་ཁག་ཅིག་ལས། ནུབ་རྩིས་ཀྱི394ལོའི་ཡས་མས་སུ་འཁྲུངས་པའི་འབྲོང་གཉན་ལྡེ་རུས། དྭགས་པོའི་ཡུལ་ནས་མཆིམས་བཟའ་ཀླུ་རྒྱལ་མ་བྱ་བའི་བུད་མེད་མཛེས་མ་ཞིག་ཁབ་ཏུ་བཞེས། བཙུན་མོ་ཕྱིས་མི་མཛེས་པར་གྱུར་ནས་དེའི་རྒྱུ་མཚན་དྲིས་པ་ན། རང་གི་ཡུལ་ན་ཟས་ཤིག་ཡོད་པ་དེ་མེད་པས་ལན་ཟེར། དེ་ལེན་དུ་ཆུག་གསུངས་པས། གཡོག་མོས་སྦལ་པ་མར་ལ་བཙོས་ནས་མཛོད་དུ་སྦས་པ་བླངས་ནས་གསོལ་བས་བཙུན་མོའི་མདངས་ཤིན་ཏུ་མཛེས་པར་གྱུར་གཤིས། རྒྱལ་པོས་ཟས་དེ་བདག་གིས་ཀྱང་བཟའ་དགོས་དགོངས་ནས་མཛོད་ཁང་གི་སྒོ་ཕྱེ་ནས་གཟིགས་པ་ན། སྦལ་རོ་མང་པོ་མཐོང་ནས་རྣམ་རྟོག་སྐྱེས་པས་སྐུ་ལ་མཛེས་ནད་ཕོག་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཤིག་བསྟན་ཡོད་པ་ལྟར། སྔར་མ་གོམས་ཤིང་བཙོག་རིགས་སུ་གྱུར་པའི་ཟས་སྐོམ་བསྟེན་རྒྱུ་ལྟ་ཅི་སྨོས། དེ་རིགས་མཐོང་རེག་གི་ཡུལ་དུ་གྱུར་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་ཉམ་ཉེས་འབྱུང་ངེས་པ་གསལ་པོར་བསྟན་འདུག་པ་ལྟར་རོ། །
[10] ངག་དབང་བློ་བཟང་རྒྱ་མཚོ།«རང་རྣམ་དུ་ཀཱུ་ལ» [M] ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1991ལོ། ཤོག་ངོས139པ།
[11] Friedrich WilhelmNietzsche，威廉•尼采，1844-1900
[12] Ruth Benedict，鲁思•本尼迪克特，1887-1948
[13] Max Weber，马克斯•韦伯，1864-1920
[14] Martin Luther，马丁•路德，1483-1546
[15] Jean Calvin，约翰•加尔文，1509-1564
[16] ཉེ་རབས་སུ་བཅས་པའི་གཙང་མ་བའི་སྡོམ་ཁྲིམས་རྣམ་དག་བཅུ་གཉིས་ལྟ་བུ་སྟེ། དེ་དག་ནི། གད་སྙིགས་ཀྱི་བཟའ་བཏུང་བཀག་ནས་ཟས་བཅུད་སྙོམ་པའི་བཟའ་བཏུང་བསྟེན་ལ་བསླབ་པ་དང་། བཙོག་གཏོང་མང་བའི་འགྲོ་སྤྱད་བཀག་ནས་བཙོག་གཏོང་ཉུང་ཞིང་སྦར་བྱ་གཙང་བའི་རླངས་འཁོར་རམ་རྐང་འཁོར་དང་སྤྱི་སྤྱོད་ལ་སྡོད་པར་བསླབ་པ། གོང་ཆེན་གྲགས་ཅན་གྱི་གྱོན་པ་ཉོ་བ་བཀག་ནས་སྤུས་དག་གོང་ཁེའི་ཟོང་རྫས་སྤྱོད་ལ་བསླབ་པ། རྒྱས་སྤྲོས་ཤོམ་ཆེན་གྱི་གཞིས་ཀ་ཉོ་བ་བཀག་ནས་ཚད་དང་མཐུན་པའི་སྡོད་གནས་ཉོ་ལ་བསླབ་པ། འཛད་སྤྱོད་སྔ་སྣུར་བཀག་ནས་ཟ་འབོར་ཁ་འཐབ་ཀྱི་འཛད་སྤྱོད་ལ་བསླབ་པ། དུས་ཐོག་དེ་ཉིད་ལ་གྲགས་པའི་དུས་དེབ་བཀླག་རྒྱུ་བཀག་ནས་མི་ཚེ་ལ་ཕན་ཞིང་ལུས་བདེ་སེམས་སྐྱིད་ལ་སྨན་པའི་དེབ་རིགས་བཀླག་ལ་བསླབ་པ། “ལུས་སྲོག་ཟོང་ལ་བརྗེ་བའི”འབབ་མང་སྡུག་ཆེའི་རྩོལ་སྒྲུབ་བཀག་ནས་རང་ཉིད་ལ་དབང་བའི་དུས་ཚོད་གླ་ཕོགས་ལས་རྩ་ཆེ་ཚུལ་ལ་བསླབ་པ། འདོད་ལོག་སྤྱོད་པ་དང་འདོད་གྲོགས་མཐའ་མེད་འཚོལ་བའི་ལུགས་སྲོལ་བཀག་ནས་གནོད་མེད་ཀྱི་འདོད་པ་བསྟེན་ལ་བསླབ་པ། རང་ཉིད་དྲ་རྒྱའི་ནང་དུ་འཕེན་པ་དང་བརྙན་འཕྲིན་ལ་མཐའ་མེད་པར་ལྟ་བ་བཀག་ནས་ཕྱི་ལོགས་སུ་འཆམ་འཆམ་ལ་འགྲོ་བ་དང་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ལ་བཅར་བར་བསླབ་པ། ཚོན་པོ་རྒྱགས་པར་གཏོང་བ་བཀག་ནས་འཚོ་བ་ལ་དགའ་བ་དང་གཟུགས་བྱད་དང་བདེ་ཐང་གི་རྒྱུན་བསྲིང་ལ་བསླབ་པ། དུག་རྫས་དང་སྐྱོ་བ་ལང་རྒྱུ་ཡོད་པའི་ཆོས་ཡོད་རྒུ་རྩ་བ་ནས་བཀག་སྟེ་མི་ཚེའི་སྙིང་པོ་ལ་མནོ་བསམ་ཞིབ་མོ་གཏང་ལ་བསླབ་པ། དཀའ་བ་མི་སྤྱོད་ལག་ལེན་ཟ་རྐྱང་འཐུང་ཆོག་གི་བྱེད་པ་བཀག་ནས་རང་ཉིད་ཀྱིས་རྩོལ་བ་བསྐྱེད་དེ་འབྱོར་བ་བཙལ་ལ་བསླབ་པ་བཅས་སོ། །
[17] Baruch de Spinoza，斯宾诺莎，1632-1677
[18] René Descartes，勒内•笛卡尔，1596-1650
[19] དབྱིན་ཇིར་མཚོན་ན།  ཨེ་ལི་ཟེད་རྦེ(Elizabeth，伊丽莎白，1533-1603)ཁྲི་རབས་དང་པོའི་སྐབས་ཀྱི་ས་ཞིང་སྒེར་དབང་གི་གྲོས་ཆོད་ལ་མོས་མཐུན་བྱུང་བ་ནས་ལམ་ལུགས་དེ་གཏན་ཆགས་བྱུང་ཞིང་། ཧིན་རྡུར་མཚོན་ན། སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་བརྒྱ་ལོ6པའི་ཡན་ལ་ས་ཞིང་སྒེར་དབང་གི་ལམ་ལུགས་བྱུང་ཡོད་པར་བཤད་པ་ལྟ་བུའོ། །
[20] ཇི་སྐད་དུ་གན་ངྷི་རིན་པོ་ཆེས། “གལ་ཏེ་སྟོན་པ་བཅོམ་ལྡན་འདས་དངོས་སུ་མཇལ་བའི་བསོད་ནམས་ཤིག་བདག་ལ་ཡོད་ན། བསམ་གཏན་བསྒོམ་པ་ལས་ངལ་རྩོལ་གྱི་ལས་བྱེད་དགོས་པའི་ཆོས་མ་བསྟན་པ་གང་ཡིན་ནམ་ཞེས་ངས་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་དྲི་བ་ཞུ་བར་འདོད”གསུངས་པ་དེའོ། །

རྩོམ་གྱི་ཡོང་ཁུངས། «མཚོ་སྔོན་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག»༢༠༢༡ལོའི་འདོན་ཐེངས༤པ།