དོམ་དང་དོམ་ནག
རྩོམ་པ་པོ།：ཛམ་ཐང་བ་ལྕགས་མདའ།
ཡོང་ཁུངས།：རྔ་བའི་གསར་འགྱུར་དྲ་བ།
དུས་ཚོད།：2022-06-29
ཀློག་གྲངས།：
བོད་ཀྱི་ཡུལ་འདིར་ཆེས་སྔ་མོ་ནས་གཅན་གཟན་རི་དྭགས་སྣ་ཚོགས་བག་ཡངས་སུ་རྒྱུ་ཞིང་། འདབ་ཆགས་བྱ་རིགས་སྣ་ཚོགས་སྐད་སྙན་ཀྱ་ཀྱུར་སྒྲོག་པ་དང་། འབའ་འབུ་སྲོག་ཆགས་སྣ་ཚོགས་བགྲང་གིས་མི་ལངས་པར་ཡོད། དེ་ལས་གཅན་གཟན་དང་རི་དྭགས་རྣམས་ནགས་ཤིང་མཐུག་ས་དང་། རི་ལུང་སྟོངས་པ་དག་ཏུ་གནས།
གཅན་གཟན་དང་རི་དྭགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ནི། ཤ་རིགས་གཟན་དུ་བྱེད་པ་ལ་གཅན་གཟན་དང་། རྩྭ་རིགས་གཟན་དུ་བྱེད་པ་ལ་རི་དྭགས་ཀྱང་གསུངས་ལ། ཡང་ཡིག་ཆ་འགའ་རེར། ཆུ་ལྕེས་འབྱོག་པ་ལ་གཅན་གཟན་དང་། ཆུ་མཆུས་འཐུང་བ་ལ་རི་དྭགས་དང་། ཡང་ན། སྡེར་མོ་ཅན་ལ་གཅན་གཟན་དང་། རྨིག་པ་ཅན་ལ་རི་དྭགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་བྱེད། བོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྟ་གཡག་དྲེལ་དང་རྔ་མོང་ཁྱི་སོགས་བདག་ཏུ་བཟུང་པ་རྣམས་ལ་སྒོ་ཟོག་སེམས་ཅན་དང་། སྟག་གཟུག་དོམ་དང་ཤ་གླ་རྒོ་སོགས་བདག་ཏུ་མ་བཟུང་པ་རྣམས་ལ་གཅན་གཟན་དང་རི་དྭགས་སུ་འབོད་ཅིང་། བདག་ཏུ་མ་བཟུང་བ་གཅན་གཟན་རི་དྭགས་ཀྱི་ཚོགས་ལ། སྟག་དང་། གཟིག་དང་། དོམ་དང་། དྲེད་དང་། སེང་གེ་དང་། སྤྱང་ཀི་དང་། ཝ་དང་། གསའ་དང་། གཡི་དང་། འཕར་བ་དང་། གྲུམ་པ་དང་། སྲེ་མོང་དང་། ཨོག་དཀར་དང་། འབྲོང་དང་། གཙོད་དང་། གཉན་དང་། རྐྱང་དང་། རྒོ་བ་དང་། ཤ་བ་དང་། གནའ་བ་སོགས་ཡོད།
དེ་དག་ལས་གཅན་གཟན་དོམ་ནི། «ཧྥ་རན་སིར་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་ཤོག་དྲིལ་ཡིག་རྙིང་གི་བཤུས་ཡིག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས»ཞེས་པར། དཔའ་ཞྀང་རྩལ་དབྱུང་བ་ནྀ་། སྟག་དང་གུང་དང་དོམ་དང་དྲེད་དང་འདྲ་བར་། བྱ་དགོས་སོ། །ཞེས་དང་། བླང་གཙུག་ཏོར་རིན་ཆེན་གྱིས། ཤ་རྐྱང་གཙོས་སྒོ་གཡུང་དུ་བཏུལ། ཁྱུང་བོ་སྟག་སྒྲ་དོན་ཙུག་གིས་སྟག་གཟིག་དོམ་དྲེད་སྒོ་ཁྱི་རུ་བསྐོར་རོ། །ཞེས་བྱུང་། གཞན་ཡང་བོན་གྱི་ཡི་གེ«མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད»དུ། ནགས་ཚལ་གྱི་ཕྱོགས་མཚམས་ནས། གཅན་གཟན་གྱི་རིགས་མང་པོ་བྱུང་ངོ་། ཤ་ཟན་སྟག་མོ་བྱུང་ངོ་། གཟིག་ཆེན་ཐིག་ལེ་བྱུང་ངོ་། ཝ་ཆེན་གུང་རྒོད་བྱུང་ངོ་། གངས་དབྱི་དཀར་པོ་བྱུང་ངོ་། གསའ་རྒོད་རྔམ་པ་བྱུང་ངོ་། ཕར་རྐྱང་མང་པོ་བྱུང་ངོ་། དོམ་དྲེད་མང་པོ་བྱུང་ངོ་། ལྕེ་སྤྱང་མང་པོ་བྱུང་ངོ་། གདུག་པའི་ཝ་མོ་བྱུང་ངོ་། འཇུག་རྐྱེན་བྱི་ལ་བྱུང་ངོ་། གཅན་གཟན་འཁྲོ་བ་བྱུང་ངོ་། སྲམ་ཆེན་གོང་དངུལ་བྱུང་ངོ་། པྲེ་མོང་འོལ་ལྕམ་བྱུང་ངོ་། ཞེས་སོགས་གཅན་གཟན་དོམ་གྱི་ཐ་སྙད་མང་དུ་བྱུང་ལ། འདི་དག་ནི་ད་ལྟ་མཐོང་དུ་ཡོད་པའི་བོད་ཡིག་གི་དཔེ་དག་ལས་གཅན་གཟན་དོམ་གྱི་ཐ་སྙད་བྱུང་སྔ་ཤོས་སུ་རང་གིས་འདོད། གཞན་ཡང་འདུལ་དཔེ་འགའ་རེར། དགེ་སློང་གཞན་ཞིག་ལ་རྔོན་པ་ཞིག་དད་པར་གྱུར་ནས། རྔོན་པ་དེས་དོམ་ལྤགས་ཤིག་རྙེད་པ་དགེ་སློང་དེ་ལ་ཕུལ་བ་དང་དེས་མ་བླངས་སོ། །ཞེས་དང་། བླངས་ནས་དྲི་གཙང་ཁང་གི་སྒོ་འམ། རྐང་པའི་འོག་ཏུ་གདིང་བར་བྱ་སྟེ། དོམ་ལྤགས་ཐམས་ཅད་ནི་མིག་ལ་ཕན་ནོ། །ཞེས་བྱུང་།
འགའ་རེས་དྲེད་དང་དོམ་གཉིས་གཅན་གཟན་རིགས་གཅིག་ལ་གོ་བར་སྨྲ་ཡང་། གོང་གི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུའང་དོམ་དང་དྲེད་དང་ཞེས་ཁ་ཁར་བྱུང་ཞིང་། «མངོན་བརྗོད་རྒྱ་མཚོའི་ཆུ་ཐིགས»སུའང་། གཅན་གཟན་གཏུམ་པོ་དོམ་ལ་སྟེ། །རི་དྭགས་ཟ་བ་དྲེད་ཀྱི་མིང་། །ཞེས་ཐ་སྙད་སོ་སོར་བྱེད་པས། འདི་གཉིས་གཅན་གཟན་གཅིག་ཏུ་བཤད་པ་ནི་རང་བཟོའི་གཟུ་ལུམ་གྱི་གཏམ་ཁོ་ནར་སེམས། ཤར་པའམ་ཟུང་ཆུ་པ་རྣམས་ཀྱིས། དྲེད་མོང་སོག་དཀར་མཐོང་ན་ཚགས་ཆུ་འཚོག །དྲེད་མོང་དམར་ངོ་མཐོང་ན་རྨ་དཀྲིས་འཚོག །ཅེས་གཅན་གཟན་དོམ་ལ་དྲེད་མོང་སོག་དཀར་ཞེས་འབོད་པ་ཚོར་ལ་གཉིས་པོ་གཅན་གཟན་གཅིག་ཏུ་འདོད་པའང་འདུག་མོད། དེ་ཙམ་གྱིས་གཉིས་པོ་གཅན་གཟན་གཅིག་ཏུ་འདོད་མི་རུང་། མི་རིགས་སོ་སོས་སྲོག་ཆགས་ལ་རིགས་དགར་ཚུལ་ཡང་མི་འདྲ་སྟེ། དཔེར་ན། བོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལུག་དང་། ར་མ་དང་། རྒོ་བ་དང་། གཙོད་དང་། གནའ་བ་དང་། གཉན་ཞེས་ཐ་སྙད་སོ་སོར་བྱེད་ལ། དོན་ལའང་སེམས་ཅན་སོ་སོར་སྣང་ཡང་། རྒྱ་ཡིག་ཏུ་ལུག་ལ་དབྱང(羊)དང་། ར་མ་ལ་ཧྲན་དབྱང(山羊)དང་། གཙོད་ལ་ལིན་དབྱང(羚羊)དང་། གནའ་བ་ལ་ཡན་དབྱང(岩羊)དང་། རྒོ་བ་ལ་ཧོང་དབྱང(黄羊)དང་། གཉན་ལ་ཕན་དབྱང(盘羊)ཞེས་ཀུན་ལ་དབྱང(羊)སྟེ་ལུག་གི་ཐ་སྙད་བྱེད་ཀྱང་། དེ་ཙམ་གྱིས་འདི་དག་སེམས་ཅན་གཅིག་ཏུ་འདོད་མི་རུང་བ་ལྟ་བུའོ། །
མིང་གི་རྣམ་གྲངས་ལ། གཅན་གཟན་གཏུམ་པོ་དང་། སྡིག་པའི་ལྟོ་ཅན་དང་། ཕུག་ཉལ་དང་། མིག་སྨན་ལུས་ཅན་དང་། རབ་དཀར་སྙིང་བཅས་ཡོད་པར་གསུངས། རབ་དཀར་སྙིང་ཞེས་པའི་དོན་ནི་ཁ་དཔེར། བྱ་དཀར་དཀར་མཇུག་མ་ནག །དོམ་ནག་ནག་བྲང་ཁ་དཀར། །ཞེས་དོམ་ནག་ནག་གི་བྲང་ཁ་དཀར་པོ་ཡིན་པ་ལ་བྱེད། དོམ་ལ་དོམ་ནག་དང་། དོམ་ཁྲ་དང་། བྱི་ལ་དོམ་མམ་ཝོབ་དང་། དོམ་ཝན་ཞོང་སོགས་ཡོད་པ་གཞན་དག་བཤད་དོ། །
དེ་ལས་དོམ་ནག་ནི་དཔེར་ན། དོམ་ནག་སྨྱོན་པ་ཐུག་ན་ལམ་མི་གཟུར། །ཤཱཀྱ་ཐུབ་པ་ཐུག་ན་ཞྭ་མི་འཕུད། །ཅེས་པ་ལྟར་རང་བཞིན་གཏུམ་ལ་རྒོད་ཁར་ལུས་བོངས་ཆེ་བ་དང་། མཇུག་མ་ཐུང་ལ་སུག་མཐིལ་ཡངས་པ་དང་། སྡེར་མོ་ལྕགས་ཀྱུ་ལྟར་གུག་ལ་བྲང་ཁར་ཟླ་ཚེས་ལྟ་བུའི་དཀར་ཐིག་ཡོད་པ་དང་། གཅིག་པུར་འདུག་པ་ལ་དགའ་ཞིང་ཤིང་སྡོང་ལ་འཛེག་ཐུབ་པར་མ་ཟད། ཆུ་ལའང་རྐྱལ་ནུས་པ་དང་། སྐབས་རེར་ཀེར་བུར་ལངས་ནས་འགྲོ་ཐུབ་ལ། མིག་དབང་ཞན་ཞིང་རྫི་ཤིན་ཏུ་རྣོ་བར་ཡོད། ཁ་ཟས་སུ་རྩི་ཤིང་སྣ་ཚོགས་དང་། སྐྱོ་འབྲས་སྣ་ཚོགས་དང་། ཤིང་འབྲས་སྣ་ཚོགས་བཟའ་བར་དགའ་ལ། རི་དྭགས་མ་ཟད་ཉ་དང་འབུ་རིགས་སོགས་ཀྱང་བཟུང་ནས་ཟ་བར་བྱེད། བོད་ཡིག་གི་དཔེ་རྣམས་སུ་བྱུང་བའི་གཅན་གཟན་གཏུམ་པོ་དོམ་ཞེས་པ་དེའང་ཕལ་ཆེར་དོམ་ནག་ལ་གོ་དགོས་པར་རང་གིས་སེམས།
དོམ་ནག་ཕོ་ཡི་གཟུགས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་ལི་སྨི120—189བར་དང་། དོམ་ནག་མོ་ཡི་གཟུགས་ཀྱི་རིང་ཚད་ལ་ལི་སྨི110—150བར་ཡོད་ཅིང་། མཇུག་མའི་རིང་ཚད་ལ་ལི་སྨི12མན་ཡོད། དོམ་ནག་ཕོ་ཡི་ལུས་ལྗིད་ལ་རྒྱ་མ120—400བར་དང་། དོམ་ནག་མོ་ཡི་ལུས་ལྗིད་ལ་རྒྱ་མ80—280བར་ཡོད་པ་དང་། མེ་གླིང་གི་དོམ་ནག་ལ་ལར་ལུས་ལྗིད་རྒྱ་མ800ལས་བརྒལ་བའང་ཡོད་པར་བཤད། དབྱར་གྱི་དུས་སུ་དོམ་ནག་མོ་རྣམས་ལ་རྫི་ལངས་ཏེ་ཕྲུ་གུ་འཁོར་བར་འགྱུར་ཞིང་། ཕྲུ་གུ་འཁོར་ཡུན་ཟླ་བ་བདུན་དང་། འཁོར་ཐེངས་གཅིག་ལ་ཕྲུ་གུ2—3བར་ཡོད་པ་དང་། ཕྲུ་གུ་མཚེ་མ་འཁོར་མཁན་མང་བར་བཤད། བཙས་མ་ཐག་པའི་དོམ་ཕྲུག་གི་ལུས་ལྗིད་ལ་ཁེ225—330བར་ལས་མེད་ཅིང་། ལུས་ཡོངས་དམར་འབྱར་ཡིན། དོམ་མའི་ནུ་འོ་འཚོ་བཅུད་ལྡན་པས་དོམ་ཕྲུག་ལག་ཆགས་ཚད་ཤིན་ཏུ་མགྱོགས། དོམ་ཕྲུག་རྣམས་དོམ་མ་དང་མཉམ་དུ་ལོ་ངོ་གཅིག་དང་ཕྱེད་ཀ་ཙམ་ལ་སྡོད་པར་བྱེད། དེ་ནས་དོམ་མ་དང་ཁ་བྲལ་ནས་ཁེར་བུར་འཚོ། དོམ་མ་རྣམས་སླར་ཡང་རྫི་ལངས་པའི་འགོ་ཚུགས་པར་འགྱུར་ཞིང་། ལོ2—3བར་དུ་ཕྲུ་གུ་ཐེངས་གཅིག་འཁོར་བར་བཤད།
དགུན་གྱི་གྲང་ངར་དང་གཟན་འཚོལ་དཀའ་བ་སོགས་ལ་དམིགས་ཏེ། དྲེད་མོང་སོགས་དང་འདྲ་བར། བྲག་ཁུང་དང་། ས་དོང་དང་། སྦས་ཡུར་སོགས་སུ་ཚང་བཅས་ནས་ཉལ་བར་བྱེད་ཅིང་། མེ་གླིང་གི་དོམ་ནག་རྣམས་ལོ་རེར་ཟླ་བ་བདུན་རེ་ཚང་དུ་ཉལ། དོམ་ཕྲུག་རྣམས་ལོ2—4བར་ལག་ཆགས་པར་འགྱུར་ལ། དོམ་ནག་ཕོ་རྣམས་ལོ10—12མ་ཐོན་གྱི་བར་དུ་གཟུགས་གཞི་འཚར། རྒྱུན་ལྡན་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཏུ་མེ་གླིང་གི་དོམ་ནག་རྣམས་ཆ་སྙོམས་སུ་ལོ25ཐུབ་ཅིང་། ཚེ་ཆེས་ཐུབ་ནའང་ལོ32ཡར་མར་ཡིན་པར་བཤད།
མེ་གླིང་ལས་གཞན། ཡ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཕལ་མོ་ཆེར་དོམ་ནག་ཡོད་ཅིང་། དཔེར་ན། ཀྲུང་གོ་དང་། རྒྱ་གར་དང་། དབྱི་རག་དང་། ལྗར་པན་དང་། ལྷོ་ཁོ་རེ་ཡ་དང་། འབྲུག་ཡུལ་དང་། ཁམ་ཕུ་ཁྲེ་དང་། འབར་མ་དང་། བྷང་ག་ལ་དང་། ཕ་ཁི་སི་ཐན་དང་། ཨུ་རུ་སི་དང་། ཐེ་ལན་དང་། ཝེ་ཐེ་ནམ་སོགས་སུ་ཡོད། རང་རྒྱལ་གྱི་ཧེ་ལུང་ཅང་དང་། ཅི་ལིན་དང་། ལིའོ་ཉིང་དང་། ཧྲའན་ཞི་དང་། ཀན་སུའུ་དང་། མཚོ་སྔོན་དང་། བོད་ལྗོངས་དང་། སི་ཁྲོན་དང་། ཡུན་ནན་དང་། ཀུའེ་ཀྲོའུ་དང་། ཀོང་ཞི་དང་། ཧུའུ་པེ་དང་། ཧུའུ་ནན་དང་། ཀོང་ཏུང་དང་། ཨན་ཧུའེ་དང་། ཀྲེ་ཅང་དང་། ཅང་ཞིས་དང་། ཕུའུ་ཅན་དང་། ཐའེ་ཝན་དང་། ནང་སོག་བཅས་སུ་ཡོད་དོ། །
འབྲེལ་ཡོད་འོས་སྦྱོར།
