མི་ཚོགས་ཀློང་གི་ཁུ་སིམ།

[ནང་དོན་གནད་བསྡུས] རྩོམ་འདིར་མཛེས་རྟོག་དེང་རབས་རང་བཞིན་གྱི་མཐོང་སྣེ་སྤྱད་དེ་སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས་ཀྱི་སྒྲུང་རིང«མར་ངོའི་ཟླ་བ»ལས་མངོན་པའི་ཟླ་བའི་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་དང་དེའི་མཛེས་རྟོག་གི་རིན་ཐང་རགས་ཙམ་གླེང་ཡོད།
[བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ] ཟླ་བ། ཁེར་རྐྱང་། མཛེས་པ།
གླེང་གཞི།
"རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་གི་རིན་ཐང་ནི་དེས་མིག་དཔེར་འོས་པའི་མི་སྣ་དང་དོན་དག་ག་ཚོད་བྲིས་པའི་སྟེང་ན་མེད་པར། མི་ཚེ་ལ་འཇིག་རྟེན་གསར་བ་ཞིག་གི་སྒོ་མོ་འབྱེད་ཐུབ་མིན་གྱི་སྟེང་ན་ཡོད། ཡང་ཚད་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་སྟེང་ནས་བཤད་ན། མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ཀྱི་ངོ་བོ་མཚོན་ཐུབ་མིན་ལ་ཐུག་ཡོད། "[1]བརྩམས་སྒྲུང་གི་འགན་ཁུར་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ཀྱི་ངོ་བོར་འཚོལ་རྟོག་བྱ་རྒྱུ་དེ་ཡིན་ཞེས་ཁོན་རྡི་ལཱ་ཡིས་ཀྱང་གསུངས་ཡོད།" ང་ཚོས་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ལ་གདེང་འཇོག་དང་དཔྱད་པ་བྱེད་སྐབས། མཛེས་རྟོག་གི་ཁྱབ་ཁོངས་མཐོང་སྣེར་བཟུང་ན་འགྲིག་སྙམ། གལ་ཏེ་སྐྱོ་གར་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ལ་གདེང་འཇོག་བྱ་དགོས་ཚེ། དེའི་སྐྱོ་གར་ལ་བབ་ཆེན་པོ་གྲུབ་ཡོད་མེད་དང་གཏོས་ལོང་ཡོད་མེད། ཡང་ན་བདེན་པའི་རང་བཞིན་ཡོད་མེད་སོགས་ལ་བརྟག་རྒྱུ་ལས། དེའི་ཆབ་སྲིད་ལངས་ཕྱོགས་འགྲིག་མིན་དང་ཀུན་སྤྱོད་གཙང་མིན་གྱིས་ཚད་འཇལ་མི་རུང་།"[2]རྒྱུ་མཚན་ནི"རྩོམ་རིག་གི་ཆེས་མཐོ་བའི་རིམ་པ་ནི་དངོས་ཡོད་ཁེ་ཕན་དང་ཀུན་སྤྱོད་ལས་བརྒལ་ཡོད་པ་མ་ཟད། དངོས་ཡོད་ཀྱི་མཐོང་སྣེ་དང་ཡུལ་དུས་ལས་ཀྱང་བརྒལ་ཡོད།"[3]དེ་ལ་ལིག་ཙེ་ཧྥོའུ་ཡིས་མཛེས་རྟོག་གི་རིམ་པ་ཟེར།ཝང་ཀོ་ཝེ་ཡིས་འཇིག་རྟེན་གྱི་རིམ་པ[4]ཟེར།
མཛེས་རྟོག་གི་རིམ་པ་ནས་བལྟས་ན། «མར་ངོའི་ཟླ་བས»མི་རིགས་དང་སྤྱི་ཚོགས་སོགས་ཐུན་མོང་དང་སྤྱི་མཚན་གྱི་ལྷུག་བརྗོད་གཏམ་བརྗོད་རེ་ཞིག་ཕལ་བར་བཞག་སྟེ། མི་སྒེར་གྱི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཟབ་སར་འཛུལ་ནས་དེའི་སྐྱོ་སྡུག་དང་ཁེར་རྐྱང་གི་ཕྱི་ནང་གསང་གསུམ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ལམ་ནས་མཚོན་ཡོད། རྩོམ་པ་པོས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཚོན་ཐབས་སྣ་མང་ལ་བརྟེན་ནས། ཟླ་བའི་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་མཛེས་པ་ཞིག་གམ་བརྩམས་སྒྲུང་སྤྱི་ལ་སྐྱོ་སྡུག་གི་རོ་ཁམས་ཞིག་གྲུབ་ཏུ་བཅུག་ཡོད། བྷོ་རྡི་ལིར་ལྟར་ན་མཛེས་པ་ལ་རིགས་གཉིས་སུ་དབྱེ་ཆོག་སྟེ། གཅིག་ནི་ལྟོས་མེད་ཀྱི་མཛེས་པ་དང་། གཅིག་ནི་དམིགས་བསལ་གྱི་མཛེས་པ་རེད། བརྩམས་སྒྲུང་འདིས་བསྐྲུན་པའི་ཁེར་རྐྱང་གི་རོ་ཁམས་ནི་ཕྱི་མའི་རིགས་སུ་གཏོགས། དེའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་ཁེར་རྐྱང་རང་སྟེང་ན་མཛེས་རྟོག་གི་དོན་སྙིང་གྲུབ་མེད། ཁེར་རྐྱང་དང་མི་སྣའི་བར་དུ་འབྲེལ་བ་གང་རུང་བྱུང་དུས་གཟོད་ཁེར་རྐྱང་ནི་བརྩམས་ཆོས་དེར་གདེང་འཇོག་བྱེད་པའི་གཞི་འཛིན་ས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བ་རེད། དཔེར་ན་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་གིས་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་མཚོན་སྟོབས་ལ་བྱེད་ནུས་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཐོན་ཡོད་པ་དང་། རྩོམ་པ་པོས་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་ལ་རྣམ་འགྱུར་ཇི་འདྲ་ཞིག་བཟུང་ཡོད་ལྟ་བུ་རེད། རྩོམ་པ་པོས་ཟླ་བའི་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་དེ་ལོངས་སྤྱོད་དང་ཚེ་ནོམ་ཞིག་ཏུ་བལྟས་པ་མ་ཟད། དེ་ནི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་དངོས་སྤྱོད་རིན་ཐང་ལས་བརྒལ་བའི་བསམ་པའི་བརྩེ་དུང་གི་རིམ་པ་ཞིག་ཏུ་བསྐྱལ་ཡོད། དེ་བས་བརྩམས་ཆོས་འདིའི་ཁེར་རྐྱང་གི་ཚོར་བ་ལ་མཛེས་པ་དང་འགུག་ཤུགས་དམིགས་བསལ་བ་ཞིག་ཐོན་པ་རེད།
བརྩམས་སྒྲུང་འདི་མགོ་ནས་མཇུག་བར་རྩ་བའི་དབྱངས་རྟ་གཉིས་ལ་བརྒྱུས་ཏེ་བྲིས་ཡོད། གཅིག་ནི་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་ཡིན་ལ། གཅིག་ནི་ཁེར་རྐྱང་དེ་འབྱུང་བྱེད་ཀྱི་འགལ་ཟླ་རེད། འགལ་བ་དེ་ནི་དངོས་ཡོད་འཇིག་རྟེན་དང་ཀུན་རྟོག་གི་འཇིག་རྟེན་གྱི་འགལ་བ་ཡིན་ལ། "མུན་ནག་དང་འོད་སྣང་།སྐྱོ་སྡུག་དང་ཐར་ལམ།རུལ་སུངས་དང་ཡར་ཐོན། ནད་ཡམས་དང་བདེ་ཐང་། རྫུན་དང་བདེན། དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ། མཛེས་པ་དང་བཙོག་པོའི"[5]བར་གྱི་འགལ་བའང་རེད། འགལ་བ་འདི་དག་གི་སྔུན་དུ་ཟླ་བས"སྤྱི་ཚོགས་ལ་ངོ་རྒོལ་བྱེད་བསམ་ཡང་ནུས་པས་མི་འདང་ལ། སྤྱི་ཚོགས་དང་བསྟུན་བསམ་ན་རང་སེམས་ཀྱིས་མི་འདོད་པ་རེད། ཁོས་ངོ་རྒོལ་བྱས་སོང་།འོན་ཀྱང་ཁོ་ཕམ་སོང་། ཁོ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་འདི་དང་འདྲེ་ཐབས་མེད་ལ་བྲལ་ཐབས་ཀྱང་མེད།"[6]འདི་ནི་ཁོའི་ཁེར་རྐྱང་གི་རྩ་བའི་འབྱུང་རྐྱེན་རེད།
རྩོམ་འདིར་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ཟླ་བའི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཁེར་རྐྱང་གི་མཛེས་རྟོག་རིན་ཐང་རགས་ཙམ་གླེང་འདོད། ཁེར་རྐྱང་གི་མཛེས་པ་གླེང་བ་ནི་བརྩམས་ཆོས་ལ་མྱོང་རོལ་བྱེད་སྟངས་གསར་ཤོས་ཤིག་ཡིན་པས་ཞིབ་ཕྲ་ཅན་ཞིག་ཡོང་དཀའ། ཡིན་ཡང་དེ་ནི་དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་སུ་མ་གླེང་ཐབས་མེད་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་དང་འགྱུར་བཞིན་ཡོད། གཤམ་ནས་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་སྤྱིར་བསྟན་རྗེས་ཟླ་བའི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཁེར་རྐྱང་དེ་རིགས་གསུམ་དུ་བཀར་ནས་དེའི་མཛེས་པ་རགས་ཙམ་གླེང་བར་བྱ་བ་ལ།
དང་པོ། ཁེར་རྐྱང་སྤྱིར་བསྟན་པ།
ཁེར་རྐྱང་ནི་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཁྲོད་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་གོ་བ་ཤུགས་ཆེ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད། སྤྱིར་བཏང་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ཁྲོད་ཁེར་རྐྱང་ནི་དཔུང་མེད་རྒྱབ་ཆད་དང་འཁེན་ས་རེ་ས་མེད་པའི་མི་ཡི་གནས་སྟངས་ཤིག་ལ་གོ་བ་རེད། དཔེར་ན་ཁྱོ་ག་མེད་པའི་བུད་མེད་རྒན་པར་ཨ་ཡེ་ཁེར་འདུག་ཟེར་བ་དང་། ཆུང་མ་མེད་པའི་སྐྱེས་པ་རྒན་པར་མི་རྐྱང་ཟེར། ཁེར་འདུག་དང་མི་རྐྱང་ལ་མཐོང་ཆུང་དང་དམའ་འབེབ་བྱེད་པའི་འདུ་ཤེས་ཤིག་སྲ་མཁྲེགས་སུ་ཆགས་ཡོད། ཁྱོ་ག་མེད་པའི་བུད་མེད་རྒན་པའི་བུ་ཕྲུག་ལ་ཨ་ཡེ་ཁེར་འདུག་གི་བུའམ་བུ་མོ་ཟེར་ནས་མི་གྲལ་དུ་མི་འཇོག་པའམ་མར་ཞོལ་དུ་གཅོད་པ་རེད། མི་རྐྱང་ལ་རང་གི་བུ་རབས་ཚ་རྒྱུད་དང་ཁྱིམ་ཚང་ཞེས་སྟོན་རྒྱུ་དཀོན་པས་ཀུན་གྱི་སྣང་ངོར་མི་རྐྱང་ནི་རང་དབང་དང་ལོངས་སྤྱོད་ཅིག་ཏུ་མི་འདོད་པར་ཅུང་ཟད་འཁྱག་སིབ་སིབ་དང་གྲང་ཤུར་ཤུར་གྱི་འཚོ་བ་རོལ་སྟངས་ཤིག་ལ་གོ་བ་རེད། གྲོགས་མེད་ཁེར་རྐྱང་ནི་སུས་ཀྱང་རོལ་འདོད་མེད་པའི་འཚོ་བ་ཞིག་རེད།
བོད་ཀྱི་འཚོ་བ་རོལ་སྟངས་ནི་གཙོ་བོ་ཞིང་ལས་དང་ཕྱུགས་ལས་ཡིན་པས་ཐུན་མོང་གི་འདུ་ཤེས་ཅུང་དྲག་པོ་ཡོད་པ་རེད། ལས་ཀ་དང་ཡུལ་སྲོལ་ཆོ་ག་མང་བོ་ཞིག་སྡེ་བ་དང་ཚོ་བ་ཐུན་མོང་གིས་རྩ་འཛུགས་བྱས་ཏེ་བསྒྲུབ་དགོས་པས་ཐུན་མོང་གི་ཁེ་ཕན་དང་མཚན་སྙན་སོགས་ཨང་དང་བོར་འཇོག་པ་དང་། མི་བུ་སྒེར་གྱི་བདེ་སྡུག་དང་ཆགས་སྡང་ལ་དེ་འདྲའི་ཁ་ཡ་དང་དོ་ཁུར་བྱེད་པའི་སྲོལ་མེད། གལ་ཏེ་མི་བུ་སྒེར་བ་ཞིག་གི་བསམ་སྦྱོར་དེ་ཐུན་མོང་གི་འགྲོ་སྟངས་དང་མ་མཐུན་ཚེ། དེ་ནི་མི་སྒེར་གྱི་དོན་དག་ཙམ་མིན་པར་སྡེ་བ་དང་ཚོ་བའི་དོན་དག་ཏུ་འགྱུར་བ་རེད། དོན་དག་ཆུང་ཆུང་ཡིན་ན་ཐུན་མོང་གིས་སློབ་གསོ་གཏོང་བ་དང་གསལ་བརྡ་གཏོང་བ་རེད། གནད་དོན་ཚབས་ཆེན་ཡིན་ན་ཐུན་མོང་གིས་གྲོས་བྱས་ཏེ་སྡེ་གྲལ་ཚོ་གྲལ་ནས་འཕུད་པའམ་ཉེས་ཆད་གཅོད་པ་སོགས་བྱེད་པ་རེད། དེ་ལྟ་བུའི་ཁོར་ཡུག་འོག་ཏུ་ཁེར་རྐྱང་ནི་ངོ་རྒོལ་དང་རྒྱབ་འགལ་ཞིག་ཡིན་པ་རེད། གཏམ་དཔེར་བྱ་བརྒྱའི་ཁ་ཉིན་ལ་འཁོར་དུས་བྱེའུ་ཅོ་ཀའི་ཁ་སྲིབ་ལ་འཁོར་ཞེས་ཁེར་འགྲོ་ཁེར་ཚུགས་ཀྱི་མི་ལ་ཟུར་ཟ་དང་སུན་འབྱིན་བྱས་ཡོད་པ་རེད། དེ་བས་འབྲོམ་སྟོན་པ་རྒྱལ་བའི་འབྱུང་གནས་ཀྱིས"གནས་དང་ཕྱོགས་རྣམས་གང་དུ་འགྲོ་ཡང་རུང་།།གཞི་དང་གནས་མལ་གང་དུ་བྱེད་ཀྱང་རུང་།།གྲོགས་དང་འགྲོགས་ལུགས་སུ་ལ་འཚོལ་ཡང་རུང་།།གཞན་དང་བསྟུན་པ་མི་ཆོས་རྩ་བ་ཡིན།།"[7]ཞེས་གསུངས་ཏེ་རང་གི་བསམ་སྦྱོར་ཐམས་ཅད་གཞན་གྱི་འདོད་བློ་དང་བསྟུན་རྒྱུ་ནི་འབྲེལ་འདྲིས་ཀྱི་མན་ངག་ཅིག་དང་མི་ཆོས་ཀྱི་རྩ་བ་རུ་བཞག་པ་རེད། ད་དུང་ལྷ་སའི་ཕྱོགས་སུ་ཚོགས་པ་དང་ཐུན་མོང་ལ་མི་འདྲེ་བའི་མི་ལ"ཕོ་རོག་དཀར་པོ"ཟེར་བ་རེད། དེའི་ནང་དོན་ནི་གཞན་དང་མི་འདྲ་བའི་གཤིས་ཀ་ཡོད་པས་མི་ཕལ་ཆེ་བས་གོ་ལོན་དང་དང་ལེན་བྱེད་ཐབས་མེད་པ་རེད།
བོད་ཁོ་ན་མིན་པར་མི་རིགས་གཞན་ལ་མཚོན་ནའང་ཁེར་རྐྱང་ལ་གོ་ལོག་མང་བོ་བྱུང་ཡོད་པ་རེད། ཧི་མཱའི་སྙན་སྒྲུང«ཡི་ལི་ཡཱ་ཐི»ཡི་ནང་དུ་ཕ་ཡུལ་དང་རྒྱལ་ཁོངས་མེད་པའི་མི་ནི་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱིས་དོར་བའི་རྩ་མེད་ཀྱི་དངོས་པོ་ཞིག་ཏུ་འདོད། དེའི་རྗེས་སུ་ཡཱ་ལི་ཧྲི་ཏོལ་ཏི་ཡི«ཆབ་སྲིད་རིག་པའི»ནང"ཚོགས་པ་དང་གྱེས་ནས་ཁེར་བུར་སྡོད་མཁན་ནི་གཅན་གཟན་མིན་ན་ལྷ་རེད"ཅེས་བཀོད་ཡོད། ཁོའི་ལངས་ཕྱོགས་གཙོ་བོ་སྔ་མར་གཏོགས། མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་པཱ་ཁོན་གྱིས་ཡཱ་ལི་ཧྲི་ཏོལ་ཏི་ཡི་གསུང་ལ་བཟོ་བཅོས་བྱས་ནས"ཚོགས་པ་དང་གྱེས་ནས་ཁེར་བུར་སྡོད་མཁན་ནི་གཅན་གཟན་རེད"ཅེས་ཚིག་ཐག་བཅད་ནས་གསུངས་ཡོད། འོན་ཀྱང་འཇར་མན་གྱི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་ནིས་ཆ་ཡིས"ཡཱ་ལི་ཧྲི་ཏོལ་ཏི་སོགས་ཀྱིས་རིགས་གསུམ་པ་སྣང་མེད་དུ་བཞག་ཟིན། ཚོགས་པ་དང་གྱེས་ནས་ཁེར་བུར་སྡོད་མཁན་ནི་ངེས་པར་དུ་གཅན་གཟན་ཡིན་ལ་ལྷའང་ཡིན་པ་ཡོད་དེ། དཔེར་ན་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་ལྟ་བུ"ཞེས་གོང་གི་ལྟ་ཚུལ་རྣམས་དང་མི་འདྲ་བའི་མཐོང་སྣེ་ཞིག་ནས་ཁེར་རྐྱང་ལ་བལྟས་ཡོད། ཧྥ་རིན་སིའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་ཅཱ་མོའུ་ཡིས«འབྲེལ་མེད་ཀྱི་མི»ཡི་ནང་དོན་སྐད་ཆ་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ནས་མཚོན་ཡོད་དེ།"ང་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་སུ། རང་ཉིད་ཀྱི་ཨ་མའི་འདས་མཆོད་དུ་མིག་ཆུ་མ་བཏོན་ནའང་སྲོག་ཁྲིམས་གཅད་ངེས"[8]ཞེས་མི་སྣ་གཙོ་བོ་མོར་སའོ་ཡིས་ཁོའི་ཨ་མའི་འདས་མཆོད་སྐབས་མིག་ཆུ་མ་བཏོན་པས་མཐར་མགོ་བོ་བཅད་ནས་ཁྲོམ་སྟོན་བྱས་པའི་དོན་དེ་བསྟན་ཡོད།
དེ་མ་ཟད་རྒྱ་ནག་གི་རོའུ་ལུགས་ཀྱི་རིག་གནས་ལྟ་གྲུབ་ཁྲོད་དུའང་ཁེར་རྐྱང་ནི་མིང་ཚིག་ཡག་པོ་ཞིག་མིན་པ་འདྲ། རྒྱའི་མཛེས་རིག་གི་མཁས་པ་ཅིང་ཞོན་གྱིས་གསུངས་པ་ལྟར་བུ་ཕྲུག་དང་གཉེན་ཉེའི་བདག་སྐྱོང་མེད་པའི་ལོ་ལོན་ལ་ལོ་ལོན་ཁེར་འདུག(独居老人)ཟེར་ཞིང་། ཕ་མ་མེད་པའི་བྱིས་པ་ལ(孤儿)དང་དྭ་ཕྲུག་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པའི་ལས་ཁུངས་ལ(孤儿院)ཟེར། རྒྱ་ཡིག་གི(孤)དང(独)ལ་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་གོ་བ་ཤུགས་ཆེ་བར་སྣང་།
རྒྱ་ནག་གི་རིག་གནས་ཁྲོད་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་དང་གསང་བ་ལ་བརྩི་འཇོག་བྱེད་པའི་སྲོལ་མེད། ཀྲང་ཨའེ་ལེན་གྱི་སྒྲུང་ཞིག་ཏུ་འདི་ལྟར་བྲིས་ཡོད་དེ། ཞིང་གྲོང་དུ་ཉིན་རེའི་སྔ་དྲོ་དུས་ཚོད་ངེས་གཏན་དུ་རང་ཁྱིམ་གྱི་སྒོ་ཕྱེ་ནས་འཇོག་དགོས་པཔ་རེད། གལ་ཏེ་མ་ཕྱེ་ཚེ་གཞན་གྱིས་མི་ཁ་བསྐོར་བ་དང་ཁྱད་གསོད་བྱེད་པ་རེད། རང་ཁྱིམ་གྱི་སྒོ་འབྱེད་མིན་གྱི་ཁེ་དབང་ཙམ་ཡང་མེད་པ་འདིས་ཚོགས་པ་དང་ཐུན་མོང་གི་ཁེ་ཕན་དང་མཚན་སྙན་བླ་མེད་དུ་བརྩི་བ་མཚོན། འདི་དག་གི་སྟེང་ནས་སྔོན་ཆད་མི་རིགས་མང་བོ་ཞིག་གིས་ཁེར་རྐྱང་ལ་ལྡོག་ཕྱོགས་ནས་གོ་བ་ལེན་པ་ཤུགས་ཆེ་བ་ཤེས་སླ།
དེང་རབས་སྤྱི་ཚོགས་སུ་ཁེར་རྐྱང་ལ་ཁེར་རྐྱང་གི་རིན་ཐང་དང་དགོས་པ། ཁོར་ཡུག་དང་མཁའ་དབུགས་སོགས་ཡོད་པ་རེད། ལྷག་པར་དུ་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་མང་བོ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་གོ་ལོན་བྱེད་པའི་རིག་གནས་ལྟ་གྲུབ་ཆགས་ཡོད་པ་རེད། ཁོ་ཚོའི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་མང་བོའི་ནང་བསམ་བློ་དེ་གསལ་བོར་མཐོང་ཐུབ། འོན་ཀྱང་རྒྱ་ནག་དང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་གྲགས་ཅན་ཕལ་ཆེ་བའི་བརྗོད་བྱ་ནི་མི་རིགས་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དར་རྒུད། ཀུན་སྤྱོད་དང་རིག་གནས་ལྟ་གྲུབ། ཁྱིམ་ཚང་གི་སྐྱིད་སྡུག་དང་ས་གནས་ཚོ་བའི་འཕེལ་འགྲིབ་སོགས་ཐུན་མོང་གི་ཁེ་ཕན་དང་རིན་ཐང་ལྟ་ཚུལ་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བའི་སྐོར་ཡིན་པ་ལས། མི་བུ་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཁེར་རྐྱང་དང་གདུང་ཚོར། དགའ་སྐྱོ་དང་འདུ་བྲལ། ངལ་དུབ་དང་ཚོར་འདུ་སོགས་བརྗོད་བྱར་བཟུང་བའི་བརྩམས་ཆོས་ཧ་ཅང་ཉུང་། རགས་ཀྱིས་བལྟས་ན་བརྩམས་ཆོས་ཕལ་ཆེ་བས་མི་བུ་བྱེ་བྲག་པ་ཞིག་གི་དོན་དག་འབྲི་བཞིན་པ་དང་འདྲ་མོད། དོན་དུ་དེ་ནི་ཐོ་ཡོར་ཙམ་དང་ཁ་གཡར་ས་ཙམ་ལས་རྩོམ་པ་པོས་བརྗོད་པར་འདོད་པ་ནི་ཚོགས་པ་དང་རིང་ལུགས་གང་ཞིག་གི་དགོངས་པ་དང་ལྟ་གྲུབ་རེད། དཔེར་ན«ཕལ་བའི་འཇིག་རྟེན»དང«གེ་སེར་རྒྱལ་བོའི་སྒྲུང»ལྟ་བུ་རེད། མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་གཏིང་ཟབ་ས་ནས་མཚོན་ཐུབ་པའི་བརྩམས་ཆོས་མང་བོ་མ་མཐོང་། འགའ་རེ་ཡོད་པ་ལས་ཡག་ཤོས་ནི«འབྲེལ་མེད་ཀྱི་མི»དང«འདྲི་གཅོད»«གཞོན་ནུ་འོད་ཐར་གྱི་སེམས་གཅོང»དང«མར་ངོའི་ཟླ་བ»སོགས་རེད།
འདིར་གླེང་འདོད་པ་ནི«མར་ངོའི་ཟླ་བའི»མི་སྣ་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་གི་མཛེས་པ་ཡིན། འདི་ནི་བརྩམས་ཆོས་འདིའི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོ་ཞིག་རེད། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་བརྩམས་སྒྲུང་གིས་མི་སྒེར་གྱི་འཇིག་རྟེན་དང་འཚོ་བ། ཚེ་སྲོག་དང་ནང་སེམས་ལ་འཚོལ་རྟོག་བྱས་པ་ཅུང་ཞན། «མར་ངོའི་ཟླ་བ»ནི་རིག་གནས་དང་ཀུན་སྤྱོད། གྲུབ་མཐའ་དང་རིང་ལུགས། མི་རིགས་དང་ཚོགས་པ་སོགས་ཀྱི་ལྕགས་སྒྲོག་ལས་རེ་ཞིག་གྲོལ་ཏེ། སྨྱུག་ཁ་གཙོ་བོ་མི་བུ་སྒེར་བ་ཞིག་གི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཟབ་སར་བསྒྱུར་བའི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་རེད། དེ་བས་བརྩམས་ཆོས་འདི་ལས་མངོན་པའི་ཁེར་རྐྱང་ནི་ཕྱི་ངོས་ཀྱི་སུན་སྣང་དང་འཁང་ར་ཙམ་མིན་པར། མི་སྣའི་འཚོ་བ་དང་ཚེ་སྲོག་གི་མྱོང་བ་དང་གཞི་གཅིག་ཏུ་འདྲེས་ཏེ་ཡོད་པར་འདོད།
གཉིས་པ། ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་གི་མཛེས་པ།
ཟླ་བར་མཚོན་ན་ཅི་ཡང་མེད་དུས་ཁེར་རྐྱང་དང་ཁུ་སིམ་ཁོ་ན་ནི་ཁོའི་འཚོ་བ་དང་འཇིག་རྟེན་ཡིན་པ་མ་ཟད། དེའི་ཁྲོད་ནས་རང་གིས་རང་ཉིད་ལ་དབང་བའི་ལམ་བུ་ཞིག་དང་སྤོབས་པ་ཞིག་རྙེད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། འཇིག་རྟེན་ནི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྒྲིག་སྲོལ་གྱི་དྲ་རྒྱས་བཅིངས་པའི་རྒྱ་ཁྱོན་དེ་ཙམ་མིན་ལ། འཚོ་བའང་སྤྱི་འགྲོས་ཀྱི་སྒྲོག་ལ་ཚུད་པའི་དངོས་ཡོད་འདི་ཙམ་ག་ལ་ཡིན།དེ་བཞིན་ཚེ་སྲོག་ཀྱང་ཆེ་ཆུང་དང་ཁྱད་ཆོས་ཅི་ཡང་མེད་པའི་དབྱིབས་མཚུངས་གཟུགས་མཚུངས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཞིག་མིན་པ་ཤེས་སླ། འདི་ལས་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་ལ"དངོས་སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་ལས་བརྒལ་བའི་སེམས་བྱུང་གི་མཛེས་རྟོག་རིན་ཐང"[9]ཞིག་ཡོད་པ་ཤེས། ཁོའི་ཁེར་རྐྱང་ལ་དངོས་སྤྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་མེད་མོད། དེ་ལ་སྐྱོ་སྡུག་གི་མཛེས་པ་ཞིག་གྲུབ་ནས་ཡོད་དེ། ཁོའི་སེམས་བྱུང་དེ་དངོས་ཡོད་ཀྱི་ཁེ་ཕན་དང་རིང་དུ་བཀྱེད་ཡོད་པས་རེད། ཁོའི་ཁེར་རྐྱང་གི་འཇིག་རྟེན་ལ་རིམ་པ་མི་འདྲ་བ་གསུམ་ནས་མྱོང་རོལ་བྱས་ཆོག
སྤྱིར"འཇིག་རྟེན་ནི་རྙོག་ཅིང་འཛིང་ལ། ཆ་ཤས་སོ་སོར་དགར་དུ་མེད་པའི་ཧྲིལ་གཟུགས་ཤིག་ཡིན"[10]པས་ཁེར་རྐྱང་ལའང་ནང་གསེས་སུ་དབྱེ་ཐབས་མེད་དེ། ཁེར་རྐྱང་གི་གྲུབ་ཆ་ཐམས་ཅད་རྒྱུ་འབྲས་དང་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ངང་དུ་གནས་ཡོད་པས་རེད། འོན་ཀྱང་འབྲི་བར་སྟབས་བདེ་བའི་ཆེད་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་ངོས་ཀྱི་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་དང་བསམ་བློའི་འགལ་འདུས་བསྐྲུན་པའི་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་། བརྩེ་བར་སྨོན་པའི་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་བཅས་རིགས་གསུམ་དུ་དབྱེ་བར་བྱ་བ་ལ།
༡ མཚན་ཉིད་རིག་པའི་ངོས་ཀྱི་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་།
མི་ནི་ཁེར་རྐྱང་དང་བྲལ་ཐབས་མེད། མི་ནི་ཁེར་རྐྱང་གི་སྲོག་ཆགས་ཤིག་རེད། ཧྥ་རན་སིའི་རྩོམ་མཁན་ཏོའུ་ལཱ་སི་ཡིས་གསུངས་པ་ལྟར་ཁེར་རྐྱང་ནི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ག་ས་གང་དུ་གནས་ཡོད། ཡང་ན་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་གྱིས་གསུངས་པ་བཞིན"བལྟས་ན་སྐྱིད་སྐྱིད་འདྲ་བའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཕུན་ཚོགས།།ཐོས་ན་རང་རང་སྐབས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་རེ་འདུག་པ།།འཕྲལ་སྣང་བདེ་བའི་གནས་སྐབས་རྨི་ལམ་ཙམ་སོང་རྗེས།།ཅིས་ཀྱང་རང་སེམས་སྐྱོ་བའི་རྐྱེན་སྣ་རེ་འདུག་པ།།"[11]མིའི་མཐའ་མའི་འབབ་ས་ནི་སྐྱོ་སྡུག་དང་ཁེར་རྐྱང་རེད།
གཞི་གྲུབ་སྨྲ་བའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་སཱ་ཐཱི་དང་ཅཱ་མོའུ་སོགས་ཀྱི་དགོངས་པ་ལྟར་ན། ཁེར་རྐྱང་ནི་མི་རང་ངོས་ཀྱི་འདོད་དང་མི་འདོད་ཙམ་གྱིས་ཐག་མི་ཆོད་པར་སྔོན་ནས་ལས་དབང་ངམ་གནམ་རྒན་མས་ཐག་བཅད་ཚར་བ་རེད། མི་སུ་ཡིན་ཡང་འཇིག་རྟེན་འདིར་སྐྱེ་སྐབས་རང་ཉིད་ལ་གདམ་ཀའི་རང་དབང་གང་ཡང་མེད་དེ། ས་ཆ་གང་དུ་སྐྱེ་བ་དང་ཕ་མ་སུའི་བུ་ཕྲུག་ཏུ་སྐྱེ་བ། སྐྱེས་དུས་ཕ་མ་འཛོམས་མིན་དང་རང་གི་དབང་བོ་རྣམ་ལྔ་ཚང་མིན། རིག་སྟོབས་ཀྱི་མཆོག་ཞན་དང་ཁྱིམ་ཚང་གི་རུས་རྒྱུད་སོགས་འདེམས་དབང་མེད་པ་མ་ཟད། སྲོག་འཚོ་བའི་དུས་ཀྱི་དགའ་སྐྱོ་འདུ་བྲལ་དང་སྐྱེ་རྒ་ན་འཆི་སོགས་ནམ་ཐོན་ནམ་འགྲོ་ལའང་རང་དབང་གང་ཡང་མེད། འདི་དག་ཡོད་ཚད་ལ་རང་ཉིད་གཅིག་པུས་གདོང་གཏད་པ་ལས་རང་གི་ཕ་མ་དང་བཟའ་ཟླ་བུ་ཕྲུག་སོགས་སུ་ཡིན་ཡང་རོགས་རམ་ཅི་ཡང་བྱེད་མི་ཐུབ། དེ་བས་མཐར་དེད་ན་ང་ཚོ་ཁེར་རྐྱང་དུ་ཡོང་ལ་ཁེར་རྐྱང་དུ་འགྲོའང་དགོས་པ་རེད། ཅིང་ཞོན་ལགས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར་ང་ཚོས་རང་ཉིད་ཧ་ཅང་ཁེར་རྐྱང་ཡིན་ཟེར་མི་ཕོད་དོན་ཅི་རེད། ཁ་ནས་མ་བཤད་པ་མ་གཏོགས་ང་ཚོ་སུ་ཡིན་ཡང་ཁེར་རྐྱང་རེད། བྲེལ་བྲེལ་འཚབ་འཚབ་དང་འཚང་ཁ་ཤིག་ཤིག་གི་མི་ཚོགས་ཁྲོད། རང་ཉིད་ལ་ཁེར་རྐྱང་གི་ཚོར་བ་ཞིག་དབང་མེད་དུ་སྟེར། མི་དང་མིའི་བར་ཐག་ཇི་འདྲའི་ཉེ་ཡང་ཕན་ཚུན་ལ་འབྲེལ་འདྲིས་བྱེད་མི་ཐུབ་པ་ནི་ཁེར་རྐྱང་རེད། ཚོར་བ་དེ་ནི་ཁཱབ་ཁས་གསུངས་པའི"མི་ཚོགས་ཀྱི་འདུ་འཛི་རབ་ཏུ་རྒོད་ནའང་། མི་རེ་རེ་ནི་ཁུ་སིམ་དང་ཁེར་རྐྱང་ཡིན།"[12]ཞེས་པ་དེ་ཉིད་རེད།
བརྩམས་ཆོས་འདིའི་མི་སྣ་གཙོ་བོ་ཟླ་བར་མཚོན་ནའང་དེ་ལྟར་རེད། ཁོ་རང་ཨ་མའི་ཁོག་ན་ཡོད་དུས་ཨ་ཕ་ཚེ་ལས་འདས་པ་དང་སྐྱེས་ནས་ཅང་མ་འགོར་བར་ཨ་མ་གནས་ལ་བུད་སོང་བས་སྤོ་བོས་གཉོར་ནས་ནར་སོན་པ་རེད། ནར་སོན་རྗེས་སྤོ་བོ་འདས་པ་དང་རང་གི་སྤུན་གྲོགས་དབང་ཆེན་རྐྱེན་ལམ་དུ་ཤོར་བ། ཆུང་འདྲིས་རྩེད་རོགས་ལྷ་མོ་དང་ནོར་བུ་གཉིས་སྔ་གཞུག་ཏུ་འདས་པ་མ་ཟད། ཟླ་བཟང་སྒྲོལ་མ་དང་ཁ་མི་གྱེས་ཐབས་མེད་བྱུང་། མཐའ་མར་ཀྲུའུ་རིན་གཅོད་པའང་ནད་ཀྱིས་ཤི་སོང་། མ་ཤི་གསོན་བྲལ་དང་འདི་ཕྱི་གཉིས་བྲལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་ན་ཟུག་ཡོད་ཚད་ཟླ་བའི་སྟེང་དུ་བབས་ལ། ཟླ་བ་གཅིག་པུས་དེ་ལ་གཏོང་གཏད་དེ་འཐབ་འཛིང་བྱེད་དགོས། འདིའི་སྐབས་ཀྱི་ཟླ་བའི་སེམས་ཀྱི་ཁེར་རྐྱང་ནི་གཞན་ལ་བརྗོད་དུ་མེད་ལ། གཞན་གྱིས་རྒྱུས་ལོན་ཙམ་ཡང་བྱེད་དཀའ། ཐབས་ལམ་གཅིག་པུ་ནི་རང་གིས་རང་ཉིད་དང་མཉམ་དུ་གཏམ་གླེང་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད། དེ་ནི་ཁེར་རྐྱང་ལོངས་སུ་སྤྱོད་སྟངས་ཆེས་ཡག་ཤོས་རེད། རང་ཉིད་རང་ཉིད་ཀྱི་གམ་དུ་བསྡད་ནས་ཁུ་སིམ་མེར་ནམ་མཁའི་སྐར་ཚོགས་དང་ས་ཆེན་གྱི་མེ་ཏོག་གི་ཞི་འཇགས་ལ་མྱོང་རོལ་བྱེད་པ་ནི་རང་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་གདུང་ཚོར་ལ་སྨན་བཅོས་བྱེད་སྟངས་ཤིག་རེད། ཁཱབ་ཁཱ་རང་ཉིད་ཀྱི་ལྷིང་འཇགས་དཀྲོགས་པར་དོགས་དོགས་ལ་འདུག་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་འདི་ལ་ཐུག་ཅིང་། ཟླ་བ་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་སྒྲ་གཞན་གྱིས་བསྣུབ་འགྲོ་བར་སྐྲག་སྐྲག་ལ་འདུག་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་འདི་ལ་ཐུག་ཡོད།
ལའེ་ཧྥོ་ཐོར་སི་ཐེ་ཡིས་གསུངས་པ་བདེན་དེ། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་འདྲིས་ཀྱི་གོམ་རིམ་ཁྲོད། ང་ཚོའི་གདོང་གཏད་ཡུལ་ནི་མི་ཚོགས་དང་གྲུབ་ཆ་ཞིག་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་ཁེར་རྐྱང་དུ་སྡོད་སྐབས། ང་ཚོའི་གདོང་གཏད་ཡུལ་ནི་མི་ཚེ་ཧྲིལ་བོ་དང་བྱ་དངོས་ཡོད་ཚད་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ཡིན། ཟླ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་བློ་ཕམ་སོགས་ཁེར་རྐྱང་དུ་སྡོད་སྐབས་བྱུང་ལ། ཟླ་བའི་རིན་ཐང་དང་ཁེར་ཚུགས་སོགས་ཀྱང་ཁེར་རྐྱང་དུ་སྡོད་སྐབས་བྱུང་། ཟླ་བས་རང་ཉིད་ནི་འཇིག་རྟེན་འདིའམ་སྤྱི་ཚོགས་འདིའི་མགྲོན་པོ་ཙམ་ལས་འདི་ལ་བསྒྱུར་བཀོད་གཏོང་མཁན་དང་གསར་བརྗེ་བྱེད་མཁན་ཞིག་མིན་པའི་ངེས་ཤེས་རྙེད་པས། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྤྱི་འགྲོས་དང་སྒྲིག་སྲོལ་གྱི་དྲ་རྒྱ་ལས་ཐར་ཐབས་བྱས་ཏེ། རང་ཉིད་གཅིག་པུར་དབང་བའི་ཉི་འོད་དང་གཙང་བོར་ཕྱོགས་ཏེ་བུད་སོང་། ཁོ་ལ་མཚོན་ན་གྲོང་ཞིང་ཁ་ནི་སེམས་ངལ་གསོ་སའི་གནས་མཆོག་ཅིག་གམ་ཕུགས་བསམ་གྱི་ཁེར་རྐྱང་གཉོར་སའི་མཛོང་ཁུག་དྲོན་པོ་ཞིག་རེད།
ཁེར་རྐྱང་དུ་འཚོ་བ་ནི་སྤོབས་པ་ཞིག་རེད། ཡང་ན་རྩོམ་པ་པོ་ལྗང་བུས་བཤད་པ་ལྟར་ཁེར་རྐྱང་གི་སྡུག་བསྔལ་གྱིས་དཔའ་བོའི་གཟུགས་བརྙན་བསྐྲུན་པ་སུས་མ་མཐོང་། དཔེར་ན་ཀི་རྡི་ཡིས་རང་ལོ་སོ་བརྒྱད་སྟེང«ཧྥོའུ་ཧྲི་ཏི»འབྲི་མགོ་བརྩམས་ནས་རང་ལོ་གྱ་གཉིས་ལ་བུད་དུས་གཞི་ནས་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་། འདི་ནི་རྐྱེན་གློ་བུར་བ་ཞིག་མིན་པར། ཁེར་རྐྱང་གི་སྡུག་བསྔལ་ཉམས་སུ་མྱོང་བའི་གོ་རིམ་ཧྲིལ་བོ་ཞིག་དང་། དེ་ལ་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་ཞུམ་མེད་ཀྱི་སྤོབས་པ་ཞིག་ངང་གིས་མངོན་ཡོད། ད་དུང་པཱ་ཧི་དང་པའེ་ཏོ་ཧྥིན་ལྟ་བུར་མཚོན་ནའང་ལོ་ན་རྒན་དུས་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་རྣམས་ལྷག་ཏུ་ལེགས་འགྲུབ་ཡོང་དོན་ནི་ཁེར་རྐྱང་གི་སྡུག་བསྔལ་གྱིས་དཔའ་བོའི་གཟུགས་བརྙན་བསྐྲུན་པའི་དཔེ་གསོན་པོར་བཞག་ཆོག་སྙམ། དེ་དང་འདྲ་བར་ནང་བསྟན་གྱི་སྟོན་པ་ཤཱཀྱ་མུ་ནི་དང་ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་ཡེ་ཤུ། ད་དུང་ཁ་ཆེའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་སྟོན་པ་མའོ་ཧན་མའོ་ཏི་སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་དུས་ཡུན་ངེས་ཅན་གྱི་རིང་ལ་ཁེར་རྐྱང་དང་དཀའ་སྡུག་ཉམས་སུ་མྱོང་མཐར་འབྲས་བུ་མི་དམན་པ་སྨིན་པ་རེད།
ཟླ་བར་མཚོན་ན་ཁོར་ཡུག་ལ་གཏོང་གཏད་པའི་སྤོབས་པ་དང་རང་ལམ་རང་གིས་བགྲོད་པའི་སྙིང་སྟོབས་དེ་ཇི་ལྟར་སྐྱེས་པ་རེད་ཅེ་ན། གཅིག་ནས་ཁོའི་མི་ཚེའི་མྱོང་བ་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ལ།གཉིས་ནས་ཁོས་བཀླགས་མྱོང་བའི་སྒྱུ་རྩལ་བརྩམས་ཆོས་རྣམས་དང་འབྲེལ་བ་དམ་པོ་ཡོད། བརྩམས་ཆོས་དེ་དག་ནི་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་རྒྱབ་རྩ་ཡོད་ཅིང་། སྒྱུ་རྩལ་དང་བསམ་བློ་གང་ཐད་ནས་འཛམ་གླིང་རྩོམ་རིག་གི་རྩེ་གྲས་ཏག་ཏག་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་གཞི་གྲུབ་སྨྲ་བའི་ཁྱུ་མཆོག་ས་ཐཱི་ཡི«སྐྱུགས་མེར་ལངས་པ»དང་དེང་རབས་བརྩམས་སྒྲུང་མཁན་གྲགས་ཅན་ཁཱབ་ཁཱ་ཡི«མཁར་རྫོང»ད་དུང་ལའེ་ཧྥོ་ཐོར་སི་ཐེ་ཡི«ཨན་ཎ་ཁཱ་ལའེ་ཉེན་ཎ»དང་ཅཱ་ཞི་ཡཱ་མར་རྒེ་སི་ཡི«ལོ་བརྒྱའི་ཁེར་ཧྲེང»སོགས་རེད། བརྩམས་ཆོས་འདི་དག་ལ་སེམས་ཀྱིས་མཇལ་མྱོང་མཁན་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་རང་ཉིད་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་མི་ཐེབས་པ་ག་ལ་སྲིད། ཁོས་བརྩམས་ཆོས་དེ་དག་བཀླགས་པས"མ་གཞི་ཁེར་རྐྱང་གི་དུས་སུ་ད་གཟོད་རང་གིས་རང་ཉིད་མཐོང་ཐུབ"[13]པ་རྟོགས་ཤིང་།"གྲོང་ཁྱེར་གྱི་འདུ་འཛིས་ང་ལ་བྱིན་པ་ནི་ཁེར་རྐྱང་དང་གདུང་ཚོར་ཙམ་ལས་ཅི་ཡང་མིན"[14]ཏེ།"འཇིག་རྟེན་འདིར་རང་གི་ཡིན་འདོད་པ་དང་རང་གི་ཡིན་འདོད་ནས་ཧམ་སེམས་ཀྱིས་བསྙེགས་པ་དེ་དག་མཐའ་མར་སྟོང་བའི་རང་གཟུགས་འབའ་ཞིག"[15]ཡིན་པ་ཤེས། ང་ཚོ་ནི་ལག་སྟོང་མཆན་སྟོང་དུ་གཅེར་བུར་ཡོང་ལ། ཕྱིར་ཡང་ལག་སྟོང་མཆན་སྟོང་དུ་གཅེར་བུར་འགྲོ་དགོས་པའི་ཁེར་རྐྱང་གི་གདུང་དབྱངས་དེ་ཟླ་བས་གསལ་བོར་ཐོས་པས། འགྱོད་སེམས་དང་ཐེ་ཚོམ་ཅི་ཡང་མེད་པར་བྱ་བ་ལས་བུད་དེ་ཕྱིར་ཕ་ཡུལ་དུ་ལོག་སོང་། དེ་ནི་སྔོན་ཆད་ཁོས་རེ་བ་དང་ཕུགས་བསམ་ཁྱེར་ནས་བྱ་བར་ཞུགས་པ་དང་ཧ་ཅང་འདྲ།
མཐའ་མར་ཁོས་ཁེར་རྐྱང་དང་འུར་ཟིང་གཉིས་ལས་སྔ་མ་བདམས་པ་རེད། རྒྱའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་ཀྲུག་ཀའོ་ཕེན་གྱིས་གསུངས་པ་ལྟར"ང་ཚོས་ཁེར་རྐྱང་དང་འུར་ཟིང་གཉིས་ཀ་བཟོད་དཀའ་ཡང་། ངེས་པར་དུ་དེ་ལས་གཅིག་གདམ་དགོས་ཚེ་སྔ་མ་གདམ་པར་ཐེ་ཚོམ་མེད།"ཟླ་བས་བཤད་འདོད་པའི་སྐད་ཆའང་འདི་མིན་པའི་ངེས་པ་གཏན་ནས་མེད། ཁེར་རྐྱང་བདམས་པ་ནི་དོན་དུ་རང་ཉིད་བདམས་པ་རེད། ཁོའི་བསམ་བློའི་ཟབ་ས་དང་འཚོ་བའི་བརྙན་རིས་ཀྱི་ནང་རོལ་ན་སྐྱོ་སྡུག་དང་ཁེར་རྐྱང་གི་མཛེས་པ་ཞིག་འཁྱིལ་ནས་ཡོད། དེ་ནི་དཀའ་སྡུག་དང་མུན་ནག་གི་ཁྲོད་དུ་བདེ་སྐྱིད་དང་འོད་སྣང་ལ་སྨོན་པའི་ངོ་རྒོལ་གྱི་མཛེས་པ་ཞིག་རེད།
༢ བསམ་བློའི་འགལ་འདུས་བསྐྲུན་པའི་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་།
དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ཀྱིས"རང་ཉིད་བླུན་པོའི་རྗེས་སུ་མི་འབྲང་བའི"མཁས་པའི་དམ་ཚིག་བཞག་པ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་དང་ཚེ་སྲོག་གི་དྭངས་མའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་སེམས་ཐག་བཅད་པ་དང་མཚུངས། དེ་ནི་འུར་ཟིང་དང་འདུ་འཛིར་གཡོལ་ཏེ་ཁེར་རྐྱང་དང་ལྷིང་འཇགས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པའི་སྦྱོར་བ་ཞིག་རེད། བརྩམས་ཆོས་འདིར་རྩོམ་པ་པོས་བརྗོད་པ་ལྟར"སྙན་ངག་ཚན་པ་གཅིག་ནི་གཡུལ་འགྱེད་ཐེངས་གཅིག་ལས་ཀྱང་གལ་ཆེ་བར་གཞིགས་ན། ནུབ་ཕྱོགས་པའི་སེམས་ཁོང་དུ་ཚེ་སྲོག་གི་དབྱངས་རྟ་ནི་ཀུན་གྱི་གཙིགས་སུ་འཛིན་པ་རྟོགས་ཐུབ།ཡིན་ནའང་། ང་ཚོའི་ཁོར་ཡུག་ཏུ་མི་རིགས་དང་སྤྱི་ཚོགས་ནི་མི་སྒེར་ལས་ཆེ་ཞིང་། སྣང་ཚུལ་དང་དོན་རྐྱེན་གྱིས་མིའི་ཚེ་སྲོག་བདག་གིར་བཟུང་ཡོད་པ་རེད། འདི་ནི་ང་ཚོའི་རིག་གནས་རྒྱུན་སྲོལ་དུ་གྱུར་འདུག"[16]དེ་བས་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ཀྱིས་ཀླུ་སྒྲུབ་དགོངས་རྒྱན་དུ་རང་ཅག་གིས་རིན་ཐང་དབྱེ་གཅོད་ཀྱི་གཞི་འཛིན་ས་དེ་རང་གི་སེམས་ལ་ཇི་ལྟར་ཤར་བ་བཞིན་འཇོག་པ་རེད། བློ་ཡིས་བཞག་པ་དེ་ལ་ཁ་མཐུན་མཁན་ཇི་ལྟར་མང་ན་དེ་ཙམ་དུ་སྟོབས་ཤུགས་ཆེ།"ཁ་མི་མཐུན་པའི་ལྟ་བ་གང་ཡིན་ལོག་ལྟ་དང་འཁྲུལ་ཤེས་སོགས་སུ་བྱེད"[17]ཅེས་གསུངས་ཡོད། ཁ་མཐུན་པའི་མི་གྲངས་མེད་ཅིག་ཚོགས་ཏེ་ཁ་མི་མཐུན་པའམ་ལྟ་ཚུལ་མི་མཐུན་པའི་མི་ལ་སྐུར་བ་འདེབས་ཤིང་ཁྱད་གསོད་བྱེད།དེ་ལྟར་མང་བོ་ཁ་མཐུན་པས་རྫུན་མ་དེ་བདེན་པར་གཏོང་ལ་བདེན་པ་དེ་རྫུན་མར་གཏོང་བ་རེད། དེ་ལ་སློབ་དཔོན་ཟླ་བ་གྲགས་པས་ཀྱང་བཞི་བརྒྱ་བར"ཆར་ཆུ་དང་སྨྱོན་པ"[18]ཞེས་པའི་གཏམ་རྒྱུད་ཅིག་གསུངས་ཡོད།"དེ་ཉིད་ཕྱིར་ན་འཇིག་རྟེན་ཀུན། སྨྱོན་པ་ཡིན་ཞེས་ཅིས་མི་འཐད།"[19]ཁོར་ཡུག་དེ་འདྲའི་འོག་དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ་ལགས་ནི་ཁ་མཐུན་པའི་བླུན་པོའི་ཚོགས་སུ་མ་ཞུགས་པར་རང་གི་ཁེར་རྐྱང་དང་དྭངས་གཙང་བསྲུངས་པས་མཐའ་མར"ཁ་མཐུན་ཚོགས་པའི"ལག་ཏུ་ཤོར་ཏེ་བཙོན་དུ་བཅུག་པ་རེད། དེ་བས་རྩོམ་པ་པོས་བཤད་པ་བཞིན་ཁོར་ཡུག་འདི་ནི་མི་སྒེར་གྱི་ཚེ་སྲོག་ལ་དོ་ཁུར་མེད་པའི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་རེད།
འདི་འདྲའི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་ཏུ།ཟླ་བས་རང་ཉིད་ཀྱི་སེམས་ཁོང་གི་འདུན་མ་སྲུང་ཕྱིར།ཟི་ལིང་གྲོང་ཁྱེར་དུ"ཁ་མཐུན་ཚོགས་པའི"གྲས་སུ་མ་ཐེ་ལ།འུར་ཟིང་དང་འདུ་འཛིའི་ཁྲོད་དུའང་འགྲོ་མ་ཕོད།ཁོ་ནི་ལས་ཁུངས་སུ་སོང་ན་ལས་གྲོགས་ཚོ་དང་གཅིག་མཐུན་གྱི་ཁ་བརྡ་མེད་ལ།མགོ་ཁྲིད་ཀྱི་རྫུན་ལས་རྫུན་གཏམ་གྱི་བྱ་བ་སྒྲུབ་སྟངས་ལའང་མོས་མཐུན་མེད།ཁོས་བལྟས་ན་ཚགས་པར་ཁང་གི་ལས་བྱེད་པ་དེ་ཚོ"སྨྱོན་པ"ཡིན་ལ།"ལྟོ་འགྲངས་འབའ་ཞིག་དོན་གཉེར"[20]ཏེ་འཆི་བར་སྒུག་པའི་ཕག་པ་སྐོར་ཞིག་གམ་རྣམ་ཤེས་བོར་བའི་ཡི་དྭགས་ཀྱི་ཚོགས་ཤིག་རེད།ལས་བྱེད་པ་ཚོས་བལྟས་ན་ཟླ་བ་ནི་བསམ་བློ་ནར་མ་སོན་པའི"བྱིས་པ"ཞིག་རེད།ཁེར་རྐྱང་དུ་ལུས་ཡོད་པ་ནི་ཟླ་བ་ཡིན་པ་ལས་ལས་བྱེད་པ་ཚོ་མིན།འུར་ཟིང་དང་ཀུ་ཅོ་ཡིས་ཁོ་ཚོའི་དབང་བོ་ཐམས་ཅད་སྦྲིད་དུ་བཅུག་ཚར།
ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་ནི་བསམ་གཞིགས་ནས་མགོ་བརྩམས་པ་རེད།གལ་ཏེ་ཁོས་བསམ་གཞིགས་བྱས་མེད་ཚེ་རང་ཉིད་དང་ཁ་བརྡ་བྱེད་ཐབས་མེད།རང་ཉིད་དང་ཁ་བརྡ་བྱེད་པ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་ངོ་གདོང་དང་རྣམ་ཤེས་བསྐྱར་དུ་འཚོལ་སྟངས་ཤིག་རེད།"མཚམས་རེར་རང་ཉིད་ནི་ཁ་ཧྥུ་ཁའི་སྨྱུག་འོག་གིKཡིན་སྣང་སྐྱེས་ཤིང་།མཚམས་རེརKཡི་ཕམ་ཉེས་དེ་དག་རང་སྟེང་དུ་སྦྱར་ཏེ་དམིགས་འབེན་ཁྲོད་ཀྱི་མཁར་རྫོང་བཙལ་བ་ཡིན།"[21]འདི་ནི་ཟླ་བས་རང་ཉིད་ཀྱི་བཙན་རྫོང་བཙལ་བའི་གོ་རིམ་རེད།ཁོསKལ་གོ་བ་ལེན་ཐུབ་ཅིངKཡི་ཚབ་ཏུ་ཕམ་ཉེས་འཁུར་ཕོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་ཁོའི་ད་ལྟའི་གནས་བབ་ནིKཡིས་མཁར་རྫོང་བཙལ་བ་དང་འདྲི་གཅོད་ལ་བསྒུགས་པའི་གནས་བབ་དང་ཧ་ཅང་འདྲ་བས་རེད།ཁོའི་སེམས་སུ"གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ཟང་ཟིང་དང་། སྒེའུ་ཁུང་ནང་རོལ་གྱི་ལྷིང་འཇགས་ཀྱི་རང་ཉིད་གཉིས་ནི་དེ་འདྲའི་དོ་མི་མཉམ་པ་ཞིག  རང་ཉིད་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་ཟང་ཟིང་བར་ན་ཤེལ་ལེབ་ཅིག་ལས་མེད་ཀྱང་།ཁོའི་སྣང་བར་དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་གཉིས་ཡིན་པའི་ཚོར་བ་སྟེར།"[22]གྲོང་ཁྱེར་གྱི་བས་མཐར་ལུས་པའི་ཁེར་རྐྱང་གི་ཟླ་བ་ནི་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁང་བ་གླས་མ་དེའི་ཕུགས་སུ་འཛུལ་ནས་ལྷིང་འཇགས་དང་དྭངས་གཙང་གི་སེམས་པ་ཞིག་གཅེས་སྲུང་བྱེད་བཞིན་འདུག
སྐབས་དེའི་ཟླ་བ་ནི་སློབ་མཐར་ཕྱིན་མ་ཐག་གི་ཟླ་བ་མིན་པར་དངོས་ཡོད་ཀྱི་དྲ་རྒྱ་ལས་ཐར་བར་བྲེལ་བའི་རི་དྭགས་རྨས་མ་ཞིག་རེད། གལ་ཏེ་ཁོས་རྒྱའི་རྩོམ་པ་པོ་ཝང་ཞའོ་པོ་ཡི་བརྩམས་ཆོས་བཀླགས་ཡོད་ཚེ། ཁོས་རང་ཉིད་ནི"སྒེར་ཚུགས་ཅན་གྱི་ཕག་ཁེར་འགྲོ་ཞིག"[23]བྱེད་འདོད་ཟེར་བར་གདོན་མི་ཟ།
ཚེ་སྲོག་གི་དྭངས་གཙང་སྲུང་བ་ནི་ཁེར་རྐྱང་སྲུང་བ་དང་འདྲ། ཁེར་རྐྱང་སྲུང་བ་ནི་རང་ཉིད་སྲུང་བ་དང་འདྲ། ཁོར་ཡུག་འདིར་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་ལ་དོ་ཁུར་དང་བརྩི་འཇོག་བྱེད་མཁན་ནི་ཧ་ཅང་དཀོན། ཟླ་བའི་ལས་ཁུངས་ལྟ་བུར་མཚོན་ན་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་ཞེས་པ་ནི་ཟ་རྒྱུ་ཞིག་ཡིན་ནམ་འཐུང་རྒྱུ་ཡིན་པའང་ཧ་གོ་མཁན་མེད། གནས་བབ་འདི་འདྲའི་འོག་ཏུ་ཟླ་བ་ལ་ལམ་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་འུར་ཟིང་དང་ལེན་བྱ་རྒྱུ་དང་། གཞན་ཞིག་ནི་ཁེར་རྐྱང་དང་ལེན་བྱས་ཏེ་འུར་ཟིང་དང་ཁ་བྲལ་རྒྱུ་དེ་རེད། མཐའ་མར་ཟླ་བས་ལྷིང་འཇགས་ཀྱི་གྲོང་ཞིང་ཁ་བདམས་པ་རེད། སྒྲིག་སྲོལ་གྱིས་ཟླ་བ་དང་ལེན་མ་བྱས་པ་དང་ཟླ་བས་འུར་ཟིང་དོར་བ་ནི་མི་སྒེར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་སྲུང་ཐབས་ཡག་ཤོས་སུ་བརྩི་ཆོག་སྙམ། སྤྱི་ཚོགས་དང་ཁོར་ཡུག་གིས་དང་ལེན་མ་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་ཟླ་བ་ཕམ་སོང་བ་གཏན་ནས་མི་མཚོན། དེས་ཟླ་བའི་བསམ་གཞིགས་བྱེད་སྟངས་དང་མི་ཚེའི་སྙིང་བོ་ལེན་སྟངས་ནི་མི་གཞན་དང་མི་འདྲ་བ་མཚོན་པ་རེད། དཔེར་ན་འཛམ་གླིང་གི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་གྲགས་ཅན་ནིས་ཆ་དང་རི་མོ་བ་གྲགས་ཅན་ཧྥན་ཀོ་ལྟ་བུར་མཚོན་ནའང་སྤྱི་ཚོགས་དང་ཁོར་ཡུག་གིས་དང་ལེན་མ་བྱས་པར་ཁེར་རྐྱང་གི་བསམ་གཞིགས་བསྲུངས་ནས་ཚེ་ལས་འདས་པ་རེད། ཚེ་ལས་འདས་རྗེས་གཟོད་ཁོང་གཉིས་ཀྱི་རིན་ཐང་དང་བྱས་རྗེས་རྟོགས་ཏེ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་རེད། དངོས་ཡོད་ཀྱི་ཁེ་ཕན་དང་རིང་དུ་བཀྱེད་པའི་ཁོ་ཚོའི་བརྩེ་བ་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་མཛེས་པ་ཞིག་གིས་ཕྱུག་ནས་ཡོད།
༣ བརྩེ་བར་སྨོན་པའི་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་།
རྒྱའི་མཚན་ཉིད་རིག་པ་བ་ཀྲུག་ཀོ་ཕེན་གྱིས"ཁེར་རྐྱང་ནི་བརྩེ་བ་ལས་བྱུང་། བརྩེ་བ་མེད་པའི་མི་ལ་ཁེར་རྐྱང་ཟེར་བའང་མེད"ཟེར། ཁེར་རྐྱང་ནི་གཞན་གྱི་བརྩེ་བ་ཐོབ་འདོད་ཀྱི་སེམས་ཁམས་ཤིག་ལ་གོ་ཆོག་པ་རེད། མི་ཞིག་ཡིན་ཕྱིན་་བརྩེ་བ་མི་འདོད་པ་ཞིག་ཕལ་ཆེར་ཡོད་མི་སྲིད། བརྩེ་བ་འདོད་པ་ནི་དོན་དུ་དགའ་བདེ་འདོད་པ་རེད། བདེ་བ་ལ་རེ་སྙེག་བྱེད་པ་ནི་མིའི་གཉུག་གཤིས་སུ་གྲུབ་ཡོད་པ་རེད།དེ་བས་གཞན་གྱི་བརྩེ་བ་དང་བྱམས་སྐྱོང་། བརྩི་འཇོག་དང་མཐོང་ཆེན། དོ་ཁུར་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་ཐོབ་ན་མི་དགའ་བའི་མི་ཧ་ལམ་མེད་པ་རེད། དེ་འདྲའི་མི་ཞིག་ཡོད་ན་དེ་ལ་ཁེར་རྐྱང་མེད་དེ་བརྩེ་བ་མེད་པས་ཕྱིར། བརྩེ་བ་མེད་པའི་མི་ལ་མཛེས་པ་མེད། དཔེར་ན«རྒྱལ་ཁབ་གསུམ་གྱི་གཏམ་རྒྱུད»ནང་གི་ཚའོ་ཚའོ་ལྟ་བུའི་སེམས་པ་འཁྱག་རེངས་སུ་སོང་བའི་མི་རེད།
ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་ནི་མི་ཚེའི་དོན་སྙིང་སོགས་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱེད་པའི་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་ངོས་ཀྱི་ཁེར་རྐྱང་ཞིག་ཡིན་ལ། འཇིག་རྟེན་འཚོ་བའི་བསམ་བློའི་འགལ་འདུའི་བར་གྱི་ཁེར་རྐྱང་ཞིག་ཀྱང་ཡིན། ད་དུང་ཁོའི་ཁེར་རྐྱང་ནི་བརྩེ་བར་རེ་སྙེག་བྱེད་པའི་ཁེར་རྐྱང་ཞིག་མིན་ཞེས་སུ་ཡིས་བཤད་ཐུབ། ཟླ་བ་ནི་ཨ་ཕའི་བྱམས་སྐྱོང་མ་ཐོབ་ལ་ཨ་མའི་བརྩེ་བའང་མ་ཐོབ་པའི་དྭ་ཕྲུག་མ་ཡིན་པའི་དྭ་ཕྲུག་ཅིག་རེད། བྱིས་པ་ཞིག་གི་ནར་སོན་ལོ་ཟླར་མཚོན་ན་དེ་ནི་བསབ་ཐབས་མེད་པའི་སྟོང་ཆ་ཆེན་པོ་ཞིག་རེད། ཟླ་བ་ནར་སོན་རྗེས་ཀྱི་གཤིས་ཀ་དང་སེམས་ཁམས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་མང་བོ་ཞིག་བྱིས་དུས་ཀྱི་དྲན་པ་དང་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཡོད། ཟླ་བ་ནི་གཞན་གྱིས་རང་ལ་བཟུང་བའི་ལྟ་ཚུལ་དང་རྣམ་འགྱུར་ལ་དོ་སྣང་ཆེན་པོ་བྱེད་མཁན་ཞིག་རེད། དེས་ཁོའི་ནང་སེམས་སུ་གཞན་གྱི་བརྩེ་བ་དང་དོ་ཁུར་ལ་རེ་བ་བྱེད་པ་མཚོན། ཡིན་ཡང་། མི་ནི་གང་ལ་དེད་ཀྱང་ཁེར་རྐྱང་ཡིན་པས་ཟླ་བའི་ནང་སེམས་ཀྱི་སྟོང་ཆ་མང་བོ་དེ་གཞན་གྱིས་སྐོང་བ་ཕར་ཞོག  ལྡོག་སྟེ་སྟོང་ཆ་དེ་ཇེ་ཟབ་དང་ཇེ་ཆེར་བཏང་བ་རེད། ཁོ་ལ་མཚོན་ན་གལ་ཆེ་བའི་མི་སྣ་ཡོད་ཚད་ཀྱིས་ཁོ་རང་བསྐྱུར་ཏེ་བུད་སོང་། ཤུལ་དུ་ལུས་པ་ནི་སྡུག་བསྔལ་དང་མནར་གཅོད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཁེར་རྐྱང་ཁོ་ན་རེད། ཁོས"འཇིག་རྟེན་ཐོབ་ཤོར་གྱི་རྩེད་མོའི་ཁྲོད་དུ་ལར་བསམས་ན་ང་ལ་ཐོབ་པ་ལས་ཤོར་བ་མང་བ་འདྲ"[24]ཞེས་བརྗོད་པ་ནི་སེམས་གཏིང་ནས་ཐོན་པའི་སྐད་ཆ་ཞིག་རེད། ད་ནི་ཁོ་ལ་མཚོན་ན་གལ་ཆེ་བ་ཡོད་ཚད་ཤོར་སོང་བས་ཤུལ་དུ་ལུས་པ་ནི་ཡོད་ཀྱང་ཆོག་ལ་མེད་ཀྱང་རུང་བའི་འཕྲུལ་སྣང་འབའ་ཞིག་རེད། ཁོསྐབས་དེར་ཁོས་འདི་ལྟར་བསམ་གྱི་ཡོད་དེ།"ང་མི་ཚོགས་ཀྱི་ཀློང་དུ་འདྲེས་ནས། གྲོང་ཁྱེར་གྱི་ས་གཞིའི་སྟེང་དུ་རྡོག་པ་སྤོ་བཞིན་ཡོད་ནའང་། ངའི་སེམས་ལ་རང་ཉིད་ནི་གྲོང་ཁྱེར་འདིའི་སྲང་ཤུར་ག་གེ་མོར་རླུང་གིས་བུས་པའི་ལོ་མ་བཞིན་དམིགས་མེད་དུ་ཉུལ་བའི་འཁྱམ་པོ་ཞིག་ལས་ཅི་ཞིག་ཡིན་ཨང་སྙམ་བྱུང"[25]ལ།"ངའི་སེམས་ལ་ནམ་ཞིག་རང་ཉིད་དང་བཅས་པ་གྲོང་ཁྱེར་འདིའི་གྲུ་ག་གང་ཞིག་ཏུ་བོར་མི་འགྲོ་ཨང་སྙམ།"[26]འདི་ནི་སེམས་ཚེགས་དང་ཐེ་ཚོམ། ཁེར་རྐྱང་དང་བློ་ཕམ་གྱི་ངང་དུ་ཡོད་པའི་སྐྱེས་པ་ཞིག་གི་སེམས་གཏམ་དམར་བོ་རེད། ནང་སེམས་ཀྱི་འཇིགས་སྐྲག་དང་ན་ཟུག་འདི་སུ་ལའང་བཤད་དུ་མེད་དེ། བཤད་ཀྱང་སུ་ཡིས་གོ་བ་ལེན་ཐུབ། ཁེར་རྐྱང་གི་སྡུག་བསྔལ་བཤད་ས་གཅིག་པུ་ནི་རང་ཉིད་རེད། ཁེར་རྐྱང་གི་གཏམ་རྒྱུད་ལ་ཉན་འདོད་མཁན་ནམ་ཉན་ཕོད་མཁན་གཅིག་པུའང་ཟླ་བ་རང་ཉིད་རེད། ཁོ་ལ་གྲོགས་པོ་མེད་ལ་ལས་གྲོགས་ཀྱང་མེད། དགའ་རོགས་མེད་ལ་གཉེན་ཉེའང་མེད། ༼ གཉེན་ཉེ་མེད་ཅེས་པ་ནི་བརྩེ་བ་སྟེར་མཁན་གྱི་གཉེན་ཉེ་མེད་པར་གོ་དགོས། ༽ ཁོས་ནང་སེམས་ཀྱི་ཁེར་རྐྱང་ཁྱེར་ནས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྱེས་ཏེ་ཕ་ཡུལ་གྱི་གྲོང་ཞིང་ཁར་ལོག་སོང་། ཁོས་དེ་རུ་ཁེར་རྐྱང་དང་ལྷིང་འཇགས་ལ་རོལ་ཆོག་པ་མ་ཟད། མཚན་མོའི་སྐར་ཚོགས་དང་ཉིན་མོའི་སྤྲིན་དཀར་ལ་བལྟས་ཏེ་རང་ཉིད་ཀྱི་རྨི་ལམ་ལ་ཚོན་སྣ་བཏང་ཆོག་པ་རེད། ཁོའི་ཁེར་རྐྱང་དང་སྐྱོ་སྡུག་གི་ཚོར་བ་ཇི་ལྟར་དྲག་ན་དེ་ཙམ་གྱིས་བརྩེ་བ་དང་དགའ་བདེ་ལ་རེ་བ་བྱེད་པ་མཚོན།འདི་ནི་ཟླ་བའི་ཁེར་རྐྱང་གི་མཛེས་པ་རེད།
གསུམ་པ། མཇུག་གི་གཏམ།
ང་ཚོ་ཁེར་རྐྱང་ལ་སྡང་བ་ནི་དོན་དུ་ཁེར་རྐྱང་ལ་སྐྲག་པ་རེད། ཁེར་རྐྱང་ནི་དེ་འདྲའི་མི་སྡུག་པ་དང་ཐན་ལྟས་ཤིག་མ་རེད། ཁེར་རྐྱང་ནི་འཚོ་བ་རོལ་སྟངས་ཤིག་གམ་རང་གིས་རང་ཉིད་དང་གཏམ་གླེང་བྱེད་སྟངས་ཤིག་རེད། རྩོམ་པ་པོས་བཤད་པ་བཞིན་ང་ཚོ་ཁེར་རྐྱང་དུ་ཡོད་དུས་གཟོད་རང་གིས་རང་ཉིད་མཐོང་ཐུབ།རེད་དེ། ཁེར་རྐྱང་དང་འུར་ཟིང་གཉིས་ཀའི་གང་ཡིན་ཡང་བཟོད་དཀའ་མོད། ངེས་པར་དེ་ལས་གཅིག་གདམ་དགོས་ཚེ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་ཁེར་རྐྱང་གདམ་སྲིད། འདི་ནི་ཅིང་ཞོན(蒋勋)གྱི་སྐད་ཆ་ཡིན་ལ་ཟླ་བའི་སྐད་ཆའང་ཡིན། འདི་ནི་མི་རིགས་དང་སྤྱི་ཚོགས། ཚོགས་པ་དང་ཐུན་མོང་གང་ལའང་འབྲེལ་བ་མེད་པའི་མི་སྒེར་གྱི་འཚོ་བའི་གདམ་ཀ་ཞིག་རེད།
«མར་ངོའི་ཟླ་བས»ཐུན་མོང་གི་ཁེ་ཕན་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ཐི་གུ་སོགས་རེ་ཞིག་ལྷོད་ནས། ཚེ་སྲོག་ཡན་གར་བ་ཞིག་གི་བདེ་སྡུག་དང་སྐད་སྒྲ་ལ་ཞིབ་ཏུ་ཉན་པ་ནི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་བརྩམས་སྒྲུང་ཕལ་ཆེ་བར་དཀོན་པའི་ཁྱད་ཆོས་འབུར་དུ་ཐོན་པ་ཞིག་རེད། བརྩམས་ཆོས་ཧྲིལ་བོར་བལྟས་ན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་མང་བོ་ཞིག་ལ་སུན་འབྱིན་བྱེད་པའི་ཆ་ཞིག་འདུག་མོད་སྐྱོན་དུ་མ་མཐོང་སྟེ། འཁང་ར་དང་ལེ་བདའ་བྱེད་པའང་རང་གིས་རང་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་ལ་དྲན་གསོ་བྱེད་སྟངས་ཤིག་རེད། ཀོ་ཧོང་ཨན་གྱིས་གསུངས་པ་ལྟར"རླབས་ཆེན་གྱི་རྩོམ་མཁན་མང་བོ་ཞིག་ནི་རླབས་ཆེན་གྱི་དགག་སྒྲུབ་མཁན་ཡང་ཡིན།འདི་ནི་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས་སུ་ཡོད་པའི་དོན་དངོས་ཤིག་རེད།"[27]ངོ་རྒོལ་དང་འཁང་ར་ཡོད་པས་ད་གཟོད་འཇིག་རྟེན་འདི་མདུན་ནས་མདུན་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། མི་ཚེ་དང་ཚེ་སྲོག་གི་དོན་སྙིང་ལ་བརྩོན་ལེན་བྱེད་པའི་ཐབས་ནི་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་ཡོད། མཚོན་ཆ་ཐོགས་ནས་གཡུལ་དུ་ཞུགས་པ་བརྩོན་ལེན་ཡིན་ལ། གཡུལ་འགྱེད་བསྐྱུར་ནས་སྙན་ངག་གླེང་བའང་བརྩོན་ལེན་ཡིན། འུར་ཟིང་གི་ཁྲོད་ནས་འུར་ཟིང་གི་འཇིག་རྟེན་འཚོལ་བ་བརྩོན་ལེན་ཡིན་ལ་འུར་ཟིང་དོར་ནས་ཁེར་རྐྱང་དུ་འཚོ་བའང་བརྩོན་ལེན་དང་སྤོབས་པ་ཞིག་ཡིན།
མདོར་ན་ཟླ་བས་མི་ཚོགས་ཀྱི་ཀློང་དུ་ཁེར་རྐྱང་དང་ལྷིང་འཇགས་མ་དོར་བ་ནི་ཁོའི་སྤོབས་པ་དང་སྙིང་སྟོབས་ཤིག་རེད། ཁེར་རྐྱང་དུ་འཚོ་བ་ནི་ལོངས་སྤྱོད་ཅིག་ཡིན་ལ། ལྷག་པར་དུ་ནུས་པ་ཞིག་ཡིན།ཁེར་རྐྱང་ནི་བར་ཐག་གི་མཛེས་པ་ཞིག་རེད་ལ། མཛེས་པའང་མདོར་དེད་ན་ཁེར་རྐྱང་དང་རག་ལས་ཡོད་པ་འདྲ། བྷོ་རྡི་ལིར་གྱིས་གསུངས་པ་བཞིན"མཛེས་པ་ནི་སྤྲོ་དགའ་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པ་བདེན་ཡང་། སྤྲོ་དགའ་ནི་མཛེས་པའི་རྒྱན་ཆ་ཐབས་ཆག་ཅིག་ལས་ཅི་ཡང་མིན། ཁེར་རྐྱང་ངམ་སྐྱོ་སྡུག་ནི་གཟོད་མཛེས་པའི་དཔུང་རོགས་ངོ་མ་རེད། དཀའ་སྡུག་མ་འདུས་པའི་མཛེས་པ་ཞིག་ཕལ་ཆེར་གླིང་ན་མེད་པ་འདྲ།"[28]ཟླ་བའི་འཕག་འཚག་དང་འཐབ་འཛིང་གི་འགྲུལ་བཞུད་ཀྱིས་བརྩམས་སྒྲུང་ཧྲིལ་བོར་དམིགས་བསལ་གྱི་སྐྱོ་སྡུག་དང་ཁེར་རྐྱང་གི་ཁམས་ཤིག་བསྐྲུན་ཡོད། ཁམས་དེའི་མིང་ལ་ཁེར་རྐྱང་གི་མཛེས་པ་ཟེར། དེ་ནི་མི་སྒེར་གྱི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཁེར་རྐྱང་ལས་བྱུང་བའི་དབྱངས་འགྲོས་དང་འགྱུར་ཁུགས་ཀྱི་མཛེས་པ་ཞིག་རེད།
མཐར་ཀོ་ཧོང་ཨན་གྱི་བཤད་སྟངས་གཡར་ཏེ་མཇུག་བསྡུ་བར་བྱ། ཁེར་རྐྱང་ནི་ནད་ཡམས་དང་ཐན་ལྟས་ཤིག་མིན་པར་ལོངས་སྤྱོད་དང་མཛེས་པ་ཞིག་རེད། ཟླ་བའང་སྨྱོན་པ་དང་ནད་པ་གང་ཡང་མིན་པར་མི་བུ་ངོ་མ་ཞིག་རེད།

དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།
[1] «གངས་ལྗོངས་མཁས་དབང་རིམ་བྱོན་གྱི་རྩོམ་ཡིག་གསེར་གྱི་སྦྲམ་བུ།»[J] བར་ཆ་དང་སྨད་ཆ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༥ལོར།
[2] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།
[3] དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ།«དབུ་མའི་ཟབ་གནད་སྙིང་བོར་དྲིལ་བའི་ལེགས་བཤད་ཀླུ་སྒྲུབ་དགོངས་རྒྱན་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།།» [M] ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༥ལོའི་ཟླ༧པར་།ཤོག་ངོས༡༠༨སྟེང་།
[4] ཆབ་འགག་རྟ་མགྲིན།«བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ལོ་རྒྱུས།»[M] མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༠༧ལོ།
[5] 孙绍振:《审美阅读十五讲》[M],北京:北京出版社,2013年8月。
[6] 郭宏安:《论<恶之花>》[M],上海:上海译文出版社,2014年5月。
[7] 刘再复:《文学常识22讲》[M],东方出版社,2016年1月。
[8] 蒋勋:《孤独六讲》[M],长江文艺出版社,2017年4月。
[9] 周国平:《敢于孤独的勇气》[M],浙江:浙江人民出版社,2019年。
[10] 张志伟:《西方哲学十五讲》[M],北京:北京大学出版社,2017年。
[11] 朱光潜:《谈美》[M],上海:华东师范大学出版社出版,2017年。
[12] 张汝伦:《现代西方哲学十五讲》[M],北京:北京大学出版社,2013年。
[13] 阿尔贝·加缪著,毛昆仑译:《<局外人>创作后记》,[M],北京:现代出版社,2017年
[རྩོམ་པ་པོ་ངོ་སྤྲོད།] འཕགས་པ་སྐྱབས། ཕ་ཡུལ་མཚོ་སྔོན་རྨ་ལྷོ་ནས་ཡིན།ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་རིག་གནས་སློབ་གླིང་དུ་ཤེས་རམས་བསླབ་གནས་ལ་སློབ་གཉེར་བྱེད་བཞིན་ཡོད།ཞིབ་འཇུག་གི་ཁ་ཕྱོགས་ནི་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་སྐོར་ཡིན།
[1] 郭宏安:《论<恶之花>》[M],上海:上海译文出版社,2014年5月,第232页。
[2] 刘再复:《文学常识22讲》[M],东方出版社,2016年1月,第107页。
[3] 刘再复:《文学常识22讲》[M],东方出版社,2016年1月,第55页。
[4] 王国维称之为宇宙境界,冯友兰称之为天地境界。
[5] 郭宏安:《论<恶之花>》[M],上海:上海译文出版社,2014年5月,第88页。
[6] 郭宏安:《论<恶之花>》[M],上海:上海译文出版社,2014年5月,第94页。
[7] འབྲོམ་སྟོན་པ་རྒྱལ་བའི་འབྱུང་གནས། «མི་ཆོས་གནད་ཀྱི་ཕྲེང་བ།»«གངས་ལྗོངས་མཁས་དབང་རིམ་བྱོན་གྱི་རྩོམ་ཡིག་གསེར་གྱི་སྦྲམ་བུ།» [J]བར་ཆ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༥ལོར།ཤོག་ངོས༧༧སྟེང་།
[8] 阿尔贝·加缪著,毛昆仑译:《局外人》,《<局外人>创作后记》,[M],北京:现代出版社,2017年8月,第145页。
[9] 孙绍振:《审美阅读十五讲》[M],北京:北京出版社,2013年8月,第24页。
[10] 郭宏安:《论<恶之花>》[M],上海:上海译文出版社,2014年5月,第125页。
[11] དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ། «མི་རྟག་དྲན་པའི་གསུང་མགུར»«གངས་ལྗོངས་མཁས་དབང་རིམ་བྱོན་གྱི་རྩོམ་ཡིག་གསེར་གྱི་སྦྲམ་བུ།» [J]སྨད་ཆ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༥ལོར།ཤོག་ངོས༦༤༤སྟེང་།
[12] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།མདུན་ཤོག་སྟེང་གསལ།
[13] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།ཤོག་ངོས༡༤༡སྟེང་།
[14] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།ཤོག་ངོས༢༤༣སྟེང་།
[15] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།ཤོག་ངོས༢༧༢སྟེང་།
[16] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།ཤོག་ངོས༡༡༠སྟེང་།
[17] དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ།«དབུ་མའི་ཟབ་གནད་སྙིང་བོར་དྲིལ་བའི་ལེགས་བཤད་ཀླུ་སྒྲུབ་དགོངས་རྒྱན་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།།»[M]ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༥ལོའི་ཟླ༧པར་།ཤོག་ངོས༡༠༨སྟེང་།
[18] ཁ་བྱང་འདི་དཔྱད་རྩོམ་གྱི་རྩོམ་པ་པོས་བཏགས།
[19] དགེ་འདུན་ཆོས་འཕེལ།«དབུ་མའི་ཟབ་གནད་སྙིང་བོར་དྲིལ་བའི་ལེགས་བཤད་ཀླུ་སྒྲུབ་དགོངས་རྒྱན་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ།།»[M]ཀྲུང་གོ་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༥ལོའི་ཟླ༧པར་།ཤོག་ངོས༡༡༠སྟེང་།
[20] ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་ལས་རབ་བྱེད་གསུམ་པ་བླུན་པོ་བརྟག་པ་རུ་གསལ།
[21] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།ཤོག་ངོས༢༣༨སྟེང་།
[22] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།ཤོག་ངོས༡༧སྟེང་།
[23] 王小波的话,原文为:我要做一只特立独行的猪。
[24] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།ཤོག་ངོས༡༣༣སྟེང་།
[25] སྒོ་མེ་ཚེ་རིང་བཀྲ་ཤིས།«མར་ངོའི་ཟླ་བ»[M] མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་།༢༠༡༤ལོའི་ཟླ༡༢པར།ཤོག་ངོས༡༤༡སྟེང་།
[26] གོང་དང་མཚུངས།
[27] 郭宏安:《论<恶之花>》[M],上海:上海译文出版社,2014年5月,第123页。
[28] 郭宏安:《论<恶之花>》[M],上海:上海译文出版社,2014年5月,第137页。