ས་པཎ་གྱི་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ལས་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་དགོངས་པ་གླེང་བ།

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་ནས་རྒྱ་གར་གྱི་སྒྱུ་རྩོམ་གཞུང་ལུགས་ནང་འདྲེན་དང་། བོད་ཀྱི་སྔར་སྲོལ་རྩོམ་པའི་ལག་ལེན་ཟུང་རྒྱུན་འཛིན་ལ་བརྟེན། བོད་རང་མཚན་པའི་ཁྱད་ཆོས་ཅན་གྱི་སྒྱུ་རྩོམ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རྨང་གཞི་བཏིང་ཞིང་། རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ནི་ཁོང་གིས་ཟློས་གར་གྱི་དབྱངས་འདྲེན་པའི་ཕྱོགས་སུ་བརྩམས་པའི་བོད་ཀྱི་རོལ་མོའི་གཞུང་ལུགས་སྐོར་གྱི་བསྟན་བཅོས་ཐོག་མ་དེ་ཡིན་པ་དང་། གཞུང་དེར་རོལ་མོ་ཙམ་མ་ཟད་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་བསྐྲུན་དང་ལག་ལེན་ཐད་དུ་མཛུབ་ཁྲིད་ནུས་པའི་དགོངས་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་གཤིས། དེང་རབས་ཀྱི་རྩ་བ་ཚུགས་པར། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་གསུང་རབ་བསྟན་བཅོས་ཁག་ལས་མངོན་པའི་དགོངས་པར་ཞིབ་འཇུག་མི་བྱེད་ཐབས་མེད་ལགས་པས། སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་མཐོང་སྣེ་ལས་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་དགོངས་པ་དང་། སྒྱུ་རྩོམ་རིག་པའི་ལག་ལེན་གྱི་དགོངས་པ། དེ་བཞིན་དེའི་དེང་རབས་རིན་ཐང་བཅས་ལ་དཔྱད་པ་བྱ་རྒྱུ་ནི་བོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་སྐྱོང་གི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན་དོན་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན་པ་གླེང་འདུག
བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས། སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་དགོངས་པ།  དེང་རབས་རིན་ཐང་།

       དེ་ཡང་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་དགོངས་པ(美学思想)ནི་མཛེས་པ་དང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་སྣང་ཚུལ་ཁག་ལ་བསམ་གཞིག་བགྱིས་པའི་འབྲས་བུ་ཡིན་ཞེས་པ་ལྟར། བོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཁྲོད། དེ་ལྟ་བུའི་བསམ་གཞིགས་སམ་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་བསྐྲུན་གྱི་བགྱི་བ་ནི་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་འགོ་ཚུགས་པ་ཡིན། དེ་ཡང་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་ནང་། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་རྒྱ་གར་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་གཞུང་ལུགས་ཁག་ལ་ཐོས་བསམ་དང་། ཉམས་ཞིབ་མཐིལ་ཕྱིན་པ་གནང་བ་མ་ཟད། དེ་མཚུངས་བོད་ཀྱི་སྔར་ཡོད་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གྱི་མཛེས་རྟོག་སྣང་ཚུལ་དང་ཁྱད་ཆོས་ཁག་ལ་ཐུགས་སྣང་ཞིབ་པར་གནང་རྗེས། བོད་སྔ་རབས་ཀྱི་མཁས་པ་སྤྱིའི་ཕྱག་སྲོལ་བཞིན། རྒྱ་གར་གྱི་གསུང་རབ་བསྟན་བཅོས་ཁག་ལ་འགྲེལ་པ་ཡང་འགྲེལ་གྱི་ཐུགས་རྩོལ་ཙམ་ལས་འགོངས་ཏེ། མི་རིགས་རང་མཚན་ཅན་གྱི་ཁྱད་གཤིས་དང་ལྡན་པའི་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་སྐྲུན(理论建构)གྱི་ཕྱོགས་སུ་འབད་པ་ཆེན་པོ་གནང་ཡོད་པ་ནི། ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་དོན་སྙིང་ལྡན་པའི་རིག་རྩལ་གྱི་ལས་འགུལ་ཞིག་ཏུ་སེམས་ཆོག དེ་ལྟ་བུའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་གྱི་རིག་རྩལ་ལས་འགུལ་དེའི་འབྲས་རྟགས་སུ། དམ་པ་གང་འདིས་མཁས་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ། དང་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས། ཚིག་གི་གཏེར། སྡེབ་སྦྱོར་སྣ་ཚོགས་མེ་ཏོག་ཆུན་པོ། ལེགས་བཤད་རིན་ཆེན་གཏེར་གྱིས་མཚོན་པའི་བོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་གཞུང་ལུགས་ཐད་ཁུངས་ཐུབ་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཕྱག་རྩོམ་མཛད་དེ། བོད་ལ་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་བརྩམས་ཆོས་ལས། གཞུང་ལུགས་མེད་པའི་སྟོང་ཆ་འདི་ཉིད་ཁ་བསྐང་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡོད། གཞུང་ལུགས་འདི་ཀུན་མ་གཞི་རྒྱ་གར་གྱི་སྒྱུ་རྩོམ་གཞུང་ལུགས་ཁག་གི་ལེགས་ཆ་ནང་འདྲེན་གནང་བ་ཡིན་མོད། ནང་འདྲེན་དང་ལྷན་དུ་བོད་རང་སའི་སྐད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་། ཡུལ་གྱི་གནས་ཚོད། རང་སར་མཁོ་མི་འཁོའི་འདོར་ལེན་ལེགས་པར་གནང་ཡོད་ཅིང་། དེ་དག་ལས་གཙོ་བོ་རང་སའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་དགོས་མཁོར་འཚམ་མིན་གྱི་གནད་དོན་ལ་རིག་པ་རྩལ་སྤྲུགས་གནང་ལས་ལེགས་པ་འཁྲུངས་པ་ཤ་སྟག་ཡིན་ནོ། །དེ་ལ་དུས་ཕྱིས་སྒྲ་དང་སྙན་ངག་སྡེབ་སྦྱོར་མངོན་བརྗོད་དང་། །ཟློས་གར་རྣམས་ལ་རིག་གནས་ཆུང་ངུའམ། །ཐ་སྙད་རིག་པའི་གནས་ལྔར་གྲགས་པ་རྣམས། །ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ཡན་ལ་མ་དར་ཞིང་། །ཐར་ལོ་ཡན་ལ་སྒྲ་མདོ་འགྱུར་བ་མེད། །[1]ཅེས་ཀྱང་བསྔགས་པ་མཛད་པ་ཡིན་ནོ། །དེས་ན། དེང་གི་དུས་སུ་དུས་དང་མཐུན་པའི་ངང་ནས། དམ་པ་གང་འདིའི་སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་དགོངས་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུ་ནི། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་བསྐྲུན་གྱི་བགྱི་བའི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན། དོན་སྙིང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་དོན་བྱ་ཞིག་ཡིན་པ་མ་ཟད། བོད་རང་སའི་སྲོལ་རྒྱུན་རྩོམ་གཞུང་དེང་རབས་ལ་ཁ་ཕྱོགས་པའི་ཆ་ནས་ཀྱང་རིན་ཐང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བས། འདིར་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་གྱི་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ལས་མངོན་པའི་སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་དགོངས་པ་དང་དེའི་དེང་རབས་རིན་ཐང་ཐད་ནས་བརྗོད་པར་བྱའོ། །
གཅིག རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ལས་མངོན་པའི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་ཐུགས་བསྐྱེད་རླབས་པོ་ཆེ།
       དེ་ཡང་སྐུལ་སློང་མ་དག་ན་གཞན་ཕན་ཆུང་བས་བསམ་པ་བཟང་བ་གལ་ཆེ[2]ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། བྱམས་སྙིང་རྗེའི་རྩིས་ཟིན་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ནང་བསྟན་རིག་གནས་དང་འོ་ཆུ་གཅིག་འདྲེས་སུ་གནས་པའི་རང་རེའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྲོད། ལས་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ཅི་ཞིག་རྩོམ་རུང་། སྐུལ་སློང་རྣམ་པར་དག་མི་དག་གམ་སེམས་ཀྱི་འཁྱེར་སོའི་ཡག་ཉེས་ཀྱི་གནས་སྟངས་འདི་ཉིད་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེ་བར་རྩི་ཞིང་། ལས་དགེ་སྡིག་གི་རྣམ་གཞག་ཀྱང་ཀུན་སློང་རྣམ་པར་དག་མི་དག་ལས་དགེ་མི་དགེའི་ངོ་བོ་མི་འདྲ་གཤིས། སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་སྐབས་སུའང་། ནང་བསྟན་རིག་གནས་ཀྱི་རྟགས་མཚན་མངོན་པར་བཀྲ་བའི། བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པའི་རྒྱུའི་སྐུལ་སློང་དྲུག་དང་། རྩོམ་པ་པོའི་ཡོན་ཏན་བཞི་ལྡན་དགོས་པར་བཤད་པ་དག་མདོར་ན། ང་རྒྱལ་མེད་པ་དང་། གཞན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་བསལ་བར་འདོད་པའི་སྙིང་རྗེ་དང་། གཞན་ལ་ཕན་འདོད་ཀྱི་བྱམས་པ་དང་། རང་གཞན་གྱི་དགེ་རྩ་བསྐྱེད་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་དུ་བསྟན་བཅོས་བརྩམ་མོ[3]ཞེས་པ་གསུངས་པ་ལྟར། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་གྱི་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ཁྲོད་དུའང་གཞན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་བསལ་བར་འདོད་པའི་སྙིང་རྗེ་དང་། གཞན་ལ་ཕན་འདོད་ཀྱི་བྱམས་པས་ཀུན་ནས་བསླངས་པའི་རྩོམ་པའི་རྒྱུའི་སྐུལ་སློང་བཟང་པོ་འདི་ཉིད་མཐོང་ཐུབ་སྟེ། གཞུང་དུ་རོལ་མོའི་སྦྱོར་བས་གཞན་ལ་ཕན་པ་ཡི། །དྲི་མེད་གཞུང་འདི་བདག་གིས་བཤད་པར་བྱ། །[4]ཞེས་དང་དེ་ནས་ཚིག་གི་སྦྱོར་བ་ཡང་། ། ཁྱེད་ལ་བརྩེ་བའི་བསམ་པས་བཤད།[5]ཅེས་བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་རྩོམ་པའི་ཐོག་མའི་ཀུན་སློང་ནི། རྙེད་བཀུར་གྲགས་པའི་དབང་དུ་མ་ཡིན་པར། རང་བས་ལྷག་པའི་གཞན་ལ་ཕན་འདོད་ཀྱི་རྒྱུའི་ཀུན་སློང་ཉི་མ་ལྟར་གསལ་བ་དེ་ཡིན་པས། རྒྱུའི་ཀུན་སློང་གི་ས་བོན་རྣམ་པར་དག་པས། འབྲས་བུའང་བསྟན་བཅོས་འདི་ཉིད་བརྩམས་ནས་དུས་དེ་རིང་བར་མི་ལོ་སྟོང་ལ་ཉེ་རུང་། ད་དུང་ཡང་འགྲོ་དོན་རྒྱ་ཆེར་འཕེལ་བཞིན་པ་འདི་ལགསོ། །གཞན་ཡང་འདི་ལྟ་བུའི་ཀུན་སློང་རྣམ་པར་དག་པའི་རྨད་བྱུང་ཐུགས་བསྐྱེད་ནི་བསྟན་བཅོས་འདི་ཙམ་མ་ཟད། དམ་པ་གང་འདིའི་བསྟན་བཅོས་ཀུན་ལ་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་སིམ་ཡོད་པའི་ཐུགས་དགོངས་ཤིག་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན། ཐུབ་པའི་དགོངས་པ་རབ་གསལ་དུ། ཆོས་འདི་ལོག་པར་བཤད་ན་སྡིག་པ་ལྕི། །ལེགས་པར་བཤད་ན་སྐྱེ་བོ་ཕལ་ཆེར་ཁྲོ། །སྙིགས་སྨྲའི་དུས་ཀྱི་ཆོས་སྨྲ་དཀའ་མོད་ཀྱི། །འོན་ཀྱང་འགྲོ་ལ་ཕན་སྙམ་འདི་བརྩམས་སོ། །[6]ཞེས་དང་། ཕྱོགས་བཅུའི་སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ལ་ཞུ་བའི་འཕྲིན་ཡིག་ལས། སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཕན་དཀའ་ཞིང་། ཕན་པར་བྱས་ཀྱང་མགུ་དཀའ་མོད། །གལ་ཏེ་ཕན་པར་མ་གྱུར་ཀྱང་། །བརྩེ་བའི་བསམ་པས་སྟོན་པར་ཤོག[7]ཅེས་དང་། བསྟན་བཅོས་ཆེན་མོ་སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེ་རུ་འཁོར་དང་ཟང་ཟིང་བསྒྲུབ་པའི་ཕྱིར། །བདག་གིས་སེམས་ཅན་བསྡུས་པ་མིན། །འོན་ཀྱང་སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་ལ། །ཕན་པར་བསམས་ནས་བཤད་པ་ཡིན། །[8]ཞེས་པས་མཚོན་པར། དམ་པ་གང་འདིའི་བསྟན་བཅོས་ཀུན་ལས། སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་དག་པར་སྤེལ་བ་དང་བསྲུང་བ། སེམས་ཅན་གཞན་ལ་ཕན་འདོད་ཀྱིས་ཀུན་ནས་བསླངས་པའི་བྱམས་པའི་ཐུགས་དགོངས་ཉིད་མངོན་པར་གསལ་འདུག་ལ། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ངོས་ནས་བརྗོད་ན། འདི་ལྟ་བུའི་གཞན་ཕན་གྱི་རྨད་བྱུང་ཐུགས་དགོངས་རླབས་པོ་ཆེ་ནི། བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པའི་གནས་སྐབས་ཙམ་མ་ཟད། དམ་པ་གང་འདིས་སྐུ་ཚེ་གཅིག་རིང་ཕྱག་ལེན་དུ་བསྟར་བའི་ཆོ་ག་ཞིག་ཏུ་བསམ་ཆོག་སྟེ། དེ་ཡང་དམ་པ་འདི་ཉིད་སྐབས་དེ་དང་དེའི་ཚེ་ན། ཧོར་ཡུལ་དུ་བཞུད་པར། བཀའ་གདམས་པ་ནམ་མཁའ་འབུམ་གྱི་ཞུས་ལན་ཞེས་པར། ཧོར་འདི་ལ་ཁྱེད་ཀྱིས་བྱོན་པས་ཕན་པའི་རྒྱུ་མཚན་བདོག་གམ་ཟེར་བ་ལ། ཧོར་འདི་ངེད་ལ་ཅིས་ཀྱང་མཆོད་གནས་ལ་ཤོག །མི་འོང་ན་དམག་འོང་ངོ་ཟེར་བས། དམག་བྱུང་ན་བོད་ལ་གནོད་ཀྱིས་དོགས་ནས་འགྲོ་བ་ལགས། སེམས་ཅན་ལ་ཕན་དུ་རེ་ནས་འགྲོ་བ་མ་གཏོགས་པ་ཕན་ངེས་པའི་རྒྱུ་མཚན་མ་མཆིས། ལར་སེམས་ཅན་ལ་ཕན་ན་རང་གི་ལུས་སྲོག་གཏོང་བ་ལ་མི་ཕོད་རྒྱུ་མི་བདོག་པ་ཙམ་ཤེས་པར་གདའ།[9]ཞེས་པ་འདི་ལས་ཀྱང་དམ་པ་གང་འདིའི་གཞན་ལ་ཕན་འདོད་ཀྱི་རྨད་བྱུང་ཐུགས་བསྐྱེད་འོ་མཚོ་ལས་དཀར་ཞིང་། རྒྱ་མཚོ་ལས་ཟབ་པ་འདི་གསལ་འདུག་ཅིང་། འདི་ལྟ་བུའི་ཀུན་སློང་རྣམ་པར་དག་པ་ལས། ད་གཟོད་གངས་ཅན་འཇམ་དབྱངས་རྣམ་གསུམ་གྱི་ཡ་རྒྱལ་འཇམ་དབྱངས་ས་སྐྱ་བ་ཞེས་དུས་དེ་རིང་བར་བོད་མི་སྤྱིའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་གཏིང་ནས་མ་བོར་བར། སྤྱི་གཙུག་ཏུ་མཆོད་པར་བྱ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་འདི་བཞིན་ལགས། དེས་ན། སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་མཁས་པ་ཚད་ཐུབ་ཁུངས་འཕེར་ཡིད་ཆེས་ཀྱི་གནས་སུ་གྱུར་པའི་དམ་པ་རྣམ་པའི། རྩོམ་པའི་ལག་ལེན་དངོས་ལས་བྱུང་བའི་རྨད་བྱུང་ཐུགས་བསྐྱེད་ཀྱི་སྦྱོར་བ་འདི་དག་ལ་ཁ་མིག་ཡར་བལྟ་དང་རྗེས་སུ་ཡི་རངས་ཙམ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་ཀྱི་རྩོམ་པའི་ལག་ལེན་ཁྲོད་དུའང་འདི་ལྟ་བུའི་གཞན་ལ་ཕན་འདོད་ཀྱི་བསམ་པས་ཀུན་ལས་བསླངས་པའི་རྩོམ་པའི་ཀུན་སློང་གི་རྒྱུན་ནི། ངེས་པར་དུ་རྒྱུན་ཐག་མ་ལྷོད་པར། ཅི་ནུས་ཀྱིས་བསྲིངས་ཐབས་ལ་འབད་རིགས་པར་སྙམ། མདོར་ན། མི་རིགས་རང་རང་གི་རིག་གནས་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་། མཛེས་རྟོག་གི་བསམ་བློ། ཡུལ་གོམས་གཤིས་ལུགས་མི་འདྲ་བ་བཅས་ཀྱི་དབང་ལས། རང་རེའི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན་རྣམ་ཀུན་འཚོ་བའི་ཁྲོད་དུ་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་ལྡན་པའི་གང་ཟག་ནི་སྐྱེ་བོ་ཀུན་གྱི་མིག་ལམ་ན་མཛེས་པར་མ་ཟད། ནང་བསྟན་མཚན་ཉིད་རིག་པའི་རྒྱབ་ལྗོངས་ནས་བལྟས་ནའང་དེ་འདྲའི་བསམ་བློ་ནི་མཛེས་པའི་མཐར་ཐུག་པ་དེ་ཡིན་པ་ལ་ནི་སུས་ཀྱང་བསྙོན་དུ་མེད་ཅིང་། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས་ལས་བལྟས་ནའང་། དགེ་བ(善)དང་མཛེས་པའི་བར་ལ་གཞི་མཐུན་གྱི་ཆ་ཞིག་ཡོད་པ་དང་། དགེ་བའང་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་ཡན་ལག་ཞིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བཞིན་ཡོད་ལ། དགེ་བས་གཞན་སེམས་ལ་བདེ་བའི་ཚོར་བ་སྦྱིན་ཐུབ་པའི་ཆ་ནས་དགེ་བ་ནི་མཛེས་པ་ཡིན་པར་ཡང་བཞེད། དེ་བཞིན་ནང་བསྟན་གཞུང་དུ་རོལ་མོའི་དར་ཚུལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ལ་བལྟས་ན། སྤྱིར་གླུ་གར་རོལ་མོའི་རིགས་འདི་དག་ནི་ཡིད་ཀུན་ཏུ་གཡེང་བ་དང་ཀྱལ་ཀའི་རྒྱུ་ཡིན་པས་རྒྱལ་བས་ཐོག་མར་བཀག་པར་གསུངས་ལ། ཕྱིས་དཀོན་མཆོག་མཆོད་པ་དང་གཞན་ཕན་གྱི་དོན་དུ་ཉེས་པ་མེད་པས་འདི་ཉིད་གནང་བའི་ཚུལ་ལ་དང་པོར་སྟོན་པས་གླུ་གར་དང་རོལ་མོའི་སྒྲ་སོགས་བྱེད་པ་བཀག་པས། སངས་རྒྱས་བསྟོད་ཚིག་ལ་སོགས་པའི་ཁ་ཏོན་རྣམས་ཅལ་ཅོལ་རམ་རོམ་དུ་གྱུར། དེ་ལ་མུ་སྟེགས་སོགས་ཀྱིས་འཕྱ་ཞིང་ཁྱིམ་པ་རྣམས་མ་དད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཁྱིམ་བདག་མགོན་མེད་ཟས་སྦྱིན་གྱིས་སྟོན་པ་ལ་ཞུས་པ། དེའི་ཚེ་སྟོན་པས་དཀོན་མཆོག་མཆོད་ཀྱི་དོན་དུ་དབྱངས་ཀྱི་ང་རོ་བྱ་བ་རྗེས་སུ་གནང་ངོ་།[10]ཞེས་ནང་བསྟན་རིག་གནས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་ངོས་ནས། རོལ་མོ་འདི་ཉིད་དར་བ་དེའང་གཙོ་བོ་གཞན་ཕན་གྱི་བསམ་པ་རླབས་པོ་ཆེ་ཞིག་དང་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ་པས། གཞན་ཕན་གྱི་ཐུགས་དགོངས་འདི་ལྟ་བུ་ནི་མཛེས་རྟོག་རང་བཞིན་གྱི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་དགོངས་པ་མཚན་ཉིད་པ་མིན་མོད། མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་མཛེས་རྟོག་གི་བསམ་པའི་འཁྱེར་སོ་དང་ཁྱད་ཆོས་མི་འདྲ་བའི་དབང་ལས། གཞན་ཕན་གྱི་མཛེས་ཚོར་དགོངས་པ་དང་དེ་བཞིན་མདའ་གཞུ་ཡི་ནི་འཕྲུལ་འཁོར་ལྟར། །ང་སྒྲ་རྐྱང་པས་མི་ནུས་ཕྱིར། །དེ་དག་ཚོགས་པའི་སྦྱོར་བ་ཡིས། །རྣ་བར་བདེ་བར་བྱེད་པ་ཡིན། །[11]ཞེས་མདའ་གཞུའི་འཕྲུལ་འཁོར་ལྷན་ཅིག་ཚོགས་པ་ལས་དོན་བྱེད་ནུས་པའི་དཔེ་བཞིན། རོལ་མོའི་མཛེས་རྟོག་གི་བྱ་འགུལ་ཡང་དེ་དང་མཚུངས་པར་སྒྲ་མི་གཅིག་པ་དང་སྐྱེས་བུའི་བྱེད་རྩོལ་ཕན་ཚུན་ཚོགས་པ་ལས་གཟོད་སྐྱེས་བུའི་རྣ་དབང་བདེ་བར་བྱེད་ནུས་པའི་རོལ་མོ་མཛེས་ཚོར་རང་བཞིན་དེ་འབྱུང་བ་ཡིན་པ་དང་། རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་བྱུང་ན་ད་གཟོད་སྐྱེས་བུའི་སྙན་དབང་གསོ་ཞིང་ཡིད་འཕྲོག་པའི་རོལ་མོ་འབྱུང་བར་ནུས། དེས་ན་སྐྱེས་བུའི་རྒྱུད་ལ་ཚོར་བ་བདེ་སྡུག་བཏང་སྙོམས་གསུམ་གྱིས་བསྡུས་པའི་སེམས་བྱུང་ཇི་སྙེད་སྐྱེ་བ་ལའང་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་དང་བྱ་བྱེད་ལས་གསུམ་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་འཛོམས་དགོས་པ་ཆོས་ཉིད་ཡིན་ལ། དེ་འདྲའི་ཆོས་ཇི་སྙེད་འཛོམས་པ་ལས་ཐོབ་པའི་སྐྱེས་བུའི་རྒྱུད་ཀྱི་མཛེས་ཚོར་གྱི་མྱོང་བ་ཁྱད་པར་ཅན་དེ་མཐར་སྟོང་རྟེན་འབྱུང་ཆུ་ལ་ཆུ་བཞག་པའི་དཔེ་ཇི་བཞིན་མཛེས་རྟོག་གི་ཡུལ་དང་མཛེས་པར་ཞེན་མཁན་གྱི་ཡུལ་ཅན་ཟུང་ངོ་བོ་གཅིག་ལ་ཐིམ་སྟེ་སྣང་སྟོང་ཟུང་འཇུག་གི་སྒོ་ནས་མཛེས་པའི་ཁམས་ན་བུ་རམ་གྱི་རོ་ལ་ཉམས་སུ་མྱོང་བ་ཡིན་པས། བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའི་ནང་བསྟན་མཚན་ཉིད་རིག་པ་དང་འབྲེལ་བའི་རྩོམ་པའི་སྐུལ་སློང་དང་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་འབྱུང་གི་མཛེས་ཚོར་དགོངས་པ་ལྟ་བུ་ནི་ཀྲུང་ཧྭ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་བསམ་བློ་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་འགྲོ་བའི་ཡན་ལག་ཏུ་མེད་དུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་པར་སེམས།
གཉིས། རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ལས་མངོན་པའི་སྒྱུ་རྩལ་བྱེད་ནུས་ཀྱི་དགོངས་པ།
       དེ་ལ་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་རོལ་མོ་བསྔགས་པའི་སྐབས་སུ་དད་ལྡན་རྣམས་ཀྱི་མཆོད་པ་དང་། །བཀྲེན་པ་རྣམས་ཀྱི་འཚོ་བ་དང་། །ཆགས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ཡིད་གཡོ་བ། །དེ་ཀུན་རོལ་མོ་མཁས་ལས་བྱུང་། །གང་ན་ཐོད་དང་སྐྲ་གསར་དང་། །གར་དང་རོལ་མོའི་སྒྲ་ཡོད་པ། །དེ་ན་མྱ་ངན་ཡོད་མིན་པས། །དེས་ན་རོལ་མོ་བསྔགས་པ་ཡིན། །[12]ཞེས་རོལ་མོར་མིའི་མཁོ་རྒུ་སྒྲུབ་པ་དང་། སྐྱེས་བུའི་ཡིད་གཡོ་བར་ནུས་པའི་ཆ་ཤིག་ཡོད་པ་དེ་བསྟན་ཞིང་། སྐབས་འདིར་ཡིད་གཡོ་བ་ཞེས་པ་ནི། སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་སྐབས་སུ། ཡུལ་གྱི་རྣམ་པས་ཡུལ་ཅན་གྱི་ཡིད་ལ་བདེ་ཚོར་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཐོབ་པར་བྱེད་པའི་སྔོན་འགྲོ་ལྟ་བུ་ཡིན་པས། མཛེས་རྟོག་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་དུ་ཡུལ་གྱི་གནས་སྟངས་ཇི་ཡིན་མི་སྟོན་པར། ཡུལ་གྱི་གནས་སྟངས་སམ་རྣམ་པ་དེས་ཡུལ་ཅན་ལ་ཚོར་བ་ཇི་འདྲ་སྟེར་བ་དང་། ཡུལ་ཅན་གྱི་ནང་སེམས་སུ་དགའ་སྐྱོ་ཆགས་སྡང་གི་འགྱུར་བ་བསླང་སྟེ། ཡིད་ཉིད་གཡོ་རུ་འཇུག་པ་ནི་མཛེས་ཚོར་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་པའི་རྨང་གཞི་ཡིན་པས།“ཡིད་འགྱུར་གྱི་བྱ་འགུལ་དག་མེད་ན། མཛེས་རྟོག་ཀྱང་མེད”[13]ཅིང་། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་གང་དབང་ཤེས་བརྒྱུད་དེ་ནང་གི་ནང་སེམས་ཉིད་གཡོ་བར་བྱེད་པའི་ཆ་འདི་ནི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན། འཇུག་ཡུལ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་སྙམ། དེ་ལ་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་རོལ་མོ་དང་གར་ལ་སོགས་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱིས། མིའི་ནང་སེམས་ཀྱི་མྱ་ངན་སངས་ནུས་པའི་ཆ་ནས་རོལ་མོ་ལ་བསྔགས་པ་བརྗོད་རུང་བ་གསུངས་ཤིང་། དབྱངས་སྦྱོར་གྱི་དཔེའི་སྐབས་སུའང་སྐྱོ་ཚེ་དང་བ་ཀུན་འདྲེན་པ་ཞེས་ཡིད་སྐྱོ་གདུང་གིས་མནར་བ་ལ་རོལ་མོས་སྐྱོ་དུངས་ལས་དྭངས་པར་བྱེད་ནུས་པར་གསུངས་པ་ནི། རོལ་མོའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིགས་ལ་ནང་སེམས་ཀྱི་མྱ་ངན་ལ་སོགས་པ་གསོ་བཅོས་བྱེད་པའི་མཛེས་ཚོར་གྱི་དགོངས་པ་འདི་ཉིད་བསྟན་པ་ཡིན་པས། ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་ཡང་མཐུན་ཏེ། ནུབ་ཕྱོགས་་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་དང་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་ཐོག་མ་སྟེ། ཨར་རི་སི་ཏོ་ཏལ་གྱི་སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ནང་དུ་སྐྱོ་གར་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཕན་ནུས་འཆད་པའི་སྐབས་སུ་ཕྱག་དར་སྨྲ་བ(净化说)[14]ཞེས་པའི་ལྟ་བ་ཞིག་བཏོན་གནང་ཡོད་པ་དེ་དང་དགོངས་གཞི་གཅིག་ལྟ་བུར་མཐོང་། དེ་ཡང་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིགས་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་། དེ་ནི་མིའི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཡིད་འགྱུར(情感)མཚོན་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། སྒྱུ་རྩལ་གྱིས་མིའི་ཡིད་འགྱུར་ལ་ནུས་པ་ཅི་འདྲ་ཐོན་གྱི་ཡོད་མིན་ནི། སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་སྐབས་སུའང་ཞིབ་འཇུག་གི་ཡུལ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་། དེ་ཡང་རོལ་མོ་དང་རྩོམ་རིག རི་མོ་ཟློས་གར་ལ་སོགས་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་པ་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་། དེའི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་མཛེས་པ་མངོན་མཚོན་བྱ་རྒྱུ་ཡིན་པ་སྨོས་མ་དགོས་མོད། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་བྱ་འགུལ་ནི་མིའི་ནང་སེམས་ཀྱི་འགྱུར་བ་དང་འབྲེལ་ཞིང་། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཛེས་རྟོག་བྱ་འགུལ་ཞིག་འགྲུབ་པར་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཆོས་ཙམ་མ་ཟད་དེར་ལོངས་སྤྱོད་པ་པོ་ཡང་དགོས་གཤིས། སྒྱུ་རྩལ་ལོངས་སྤྱོད་པ་པོས་སྒྱུ་རྩལ་ལ་ཉམས་སུ་མྱོང་བ་བརྒྱུད། ཤེས་བཞིན་མ་ཡིན་པའི་ངང་ནས་ནང་སེམས་དགེ་ལ་བསྐུལ་བའམ། ནང་སེམས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཞི་བར་བྱེད་ཅིང་། སྒྱུ་རྩལ་ལས་བདེ་ཚོར་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཐོབ་པར་ནུས་པས། བརྒྱུད་ནས་ནང་སེམས་ལ་ནད་པ་སྨན་གྱིས་བཅོས་པ་ལྟ་བུའི་བྱེད་ནུས་ཤིག་ཐོན་གྱི་ཡོད་ཅིང་། ལྷག་པར་དུ་འདིར་གང་བརྗོད་པར་བྱ་བའི་མི་རྟག་རང་བཞིན་གྱི་སྒྲའི་འདུ་བྱེད་ལ་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བའི་རོལ་མོའི་སྒྱུ་རྩལ་ནི། སྐྱེས་བུའི་ནང་སེམས་ཀྱི་སེམས་འགྱུ་དང་སྒྲའི་རྣམ་པ་གཉིས་དུ་མ་རོ་གཅིག་གི་ཚུལ་དུ་ཕན་ཚུན་ངོ་བོ་དབྱེར་མེད་དུ་ཐིམ་ནས། ཡུལ་ཅན་གྱི་མྱོང་སྣང་དང་ཡུལ་གྱི་རྣམ་པ་གཉིས་མཉམ་འདྲེས་སུ་གནས་ནུས་པའི་སྒྱུ་རྩལ་ཞིག་ཡིན་པས། རོལ་མོ་ནི་སྐྱེས་བུའི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཕྲ་ལ་ཞིབ་པའི་འགྱུར་བ་ཁག་མཚོན་པ་དང་གཡོ་བ་ལ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིགས་ཀུན་ལས་ཁྱད་ཏུ་འཕགས་ཏེ། ཧེ་གོར་ནས།(黑格尔1770-1831)རོལ་མོས་སྐྱེས་བུའི་ནང་སེམས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆེས་ཟབ་ས་ན་གཡོ་འགུལ་ཐེབས་བཞིན་ཡོད་ལ། རོལ་མོ་ནི་སེམས་ཁམས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། དེས་ཐད་ཀར་སེམས་ཁམས་ལ་དམིགས་བཞིན་ཡོད། ཅེས་གསུངས་ཡོད་པས་ཀྱང་རོལ་མོས་སྐྱེས་བུའི་ནང་སེམས་ཀྱི་སེམས་འགྱུ་ཇི་སྙེད་ཅིག་ལ་འགྱུར་བ་ཐེབས་བཞིན་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ་ལ། དེ་བཞིན་སྒྱུ་རྩལ་ནི་མིའི་ནང་སེམས་ཀྱི་འགྱུར་བར་སྙོམས་སྒྲིག་དང་ཡིད་ཁོང་དུ་ཆུད་པའམ་འཁྲུགས་པ་རྣམས་ཕྱིར་གསོ་བར་ནུས་པའི་གཉེན་པོ་སྟོབས་ལྡན་ཞིག་ཀྱང་ཡིན་ཏེ། དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞི་ལས། ཡིད་གདུངས་ཆོས་ནོར་གཏམ་སྙན་གྲོགས་ཀྱིས་གསོ[15]ཞེས་པའང་དེ་རང་ལགས་སོ། །
       དེ་ཡང་མཛེས་མི་མཛེས་ཀྱི་སེམས་འགྱུའི་མཐོང་སྣང་ནི་མི་སྒེར་པ་རེ་རེ་དང་ཐད་ཀར་འབྲེལ་བའི་མྱོང་སྣང་ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཡིན་པས། ཐུན་མོང་གི་མཛེས་པའི་ཆོས་ནི་སྲིད་ན་དཀའ་བ་ཙམ་དུ་ཟད་མོད། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་འགའ་ཞིག་འགའ་ལ་མི་མཛེས་ཤིང་། །ལ་ལ་གཞན་ལ་མཛེས་མ་ཡིན། །མཁས་རྨོངས་སྐྱེས་པ་བུད་མེད་སོགས། །ཀུན་ལ་མཛེས་པ་རོལ་མོ་ཡིན། །[16]ཞེས་རོལ་མོ་ཉིད་དེ་འདྲའི་ཐུན་མོང་གི་མཛེས་རྟོག་སེམས་ཁམས་དང་མཐུན་པའི་ཆོས་ཤིག་ལ་ངོས་འཛིན་གནང་ཡོད་པ་དེའང་། ནང་སེམས་ཀྱི་ཡིད་འགྱུར་ནི་གནམ་འོག་གི་སྐྱེ་འགྲོ་གཅིག་མཐུན་ལ་ཡོད་པའི་ཆོས་ཤིག་ཡིན་ཞིང་། ཏག་ཏག་རོལ་མོས་དེ་ལྟ་བུའི་ཡིད་འགྱུར་སློང་ཞིང་གསོ་བའི་ཆ་ནས་རོལ་མོར་མིའི་རིགས་སྤྱི་མཐུན་གྱིས་མཛེས་པར་ཁས་ལེན་པའི་ཆོས་ཤིག་ཡིན་པར་དགོངས་སམ་སྙམ།
       མདོར་ན་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་དང་རྐྱེན་གཞན་ལས། །བྱུང་བའི་རོལ་མོ་གཉིས་སུ་འདོད[17]ཅེས་སྤྱིར་རོལ་མོར་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་སྐྱེས་བུའི་ངག་གི་འདུ་བྱེད་ལས་བྱུང་བའི་རོལ་མོ་དང་། རྐྱེན་གཞན་འབུད་བརྡུང་བཀྲོལ་གསུམ་གྱི་རོལ་ཆ་སྣ་ཚོགས་ལས་བྱུང་བའི་རོལ་མོ་གཉིས་སུ་དབྱེ་སྒོ་མཛད་ཅིང་། ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་རོལ་མོའི་ལེན་སྟངས་སམ་འགུག་སྟངས་ལ། འདྲེན་པ་དང་། བཀུག་པ། བསྒྱུར་བ། ལྟེངས་བཅས་ང་རོ་རྣམ་པ་བཞི་བསྟན་ཞིང་། རིམ་པས་ང་རོ་དེ་དག་ཕན་ཚུན་བསྲེས་ཚུལ་གྱི་རྣམ་གཞག་ལས་འཕྲོས་ཏེ། བསྟན་བཅོས་འདིར་གཙོ་བོ་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་རོལ་མོར་དཔྱད་གླེང་གནང་ཞིང་། ཨ་མེས་ཀྱི་འགྲེལ་པར་རྐྱེན་གཞན་ལས་བྱུང་བའི་རོལ་མོའི་སྐོར་ལ་ཁ་བསྐོང་མཛད་ཅིང་། དབྱངས་སྦྱོར་གྱི་ལེའུ་ནི་གཙོ་བོ་རྒྱ་གར་གྱི་སྒྲའི་ང་རོ་འདོན་ཚུལ་གྱི་སྒྲ་རིག་བསམ་བློ་དང་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ལྡན་པའི་ལེའུ་ཞིག་ཡིན། དེས་ན། ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་དང་། རྐྱེན་གཞན་ལས་བྱུང་བའི་རོལ་མོ་གང་ཡིན་རུང་། གཉིས་ཀར་མིའི་རིགས་ཀྱི་ནང་སེམས་ལ་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་ཚོར་བ་དང་། ཡིད་ཉིད་སྡུག་བསྔལ་ལས་གྲོལ་བའི་རང་དབང་གི་ལྗོངས་ཤིག་ལ་འདྲེན་པའི་ཆ་ནས་རོལ་མོ་ཉིད་བསྔགས་པ་མཛད་ཡོད་པ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་བྱེད་ནུས་ཀྱི་དགོངས་པ་རིན་ཐང་དང་བྲལ་བ་ཞིག་གོ །
གསུམ། རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ལས་མངོན་པའི་ཚིག་རྒྱན་གྱི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ།
       སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་མཛེས་རྟོག་རིན་ཐང་ནི་ཚིག་གི་མཛེས་པའི་རྗེས་སུ་ཐད་ཀར་འགྲོ་ལྡོག་བྱེད་པ་ཡིན་པས། ཚིག་གི་མཛེས་པ་འདོན་ཚུལ་ལེགས་མིན་དང་གནད་དུ་འབྱོར་མ་འབྱོར་ནི་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ། སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་ནི་མཛེས་རྟོག་སྣང་ཚུལ་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་པའི་རིག་ཚན་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་མཛེས་རྟོག་སྣང་ཚུལ་ཁྲོད། བརྩམས་ཆོས་ཤིག་གིས་ཡུལ་ཅན་ཀློག་པ་པོའི་མཛེས་ཚོར་ཇི་ལྟར་སློང་མིན་ནི། གཙོ་བོ་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་གནད་ལ་འབྱོར་མ་འབྱོར་ལ་རག་ལས་པར་འདོད་དེ། ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་ནི་ཚིག་གི་སྣང་བརྙན་བཞེངས་བསྐྲུན་དང་། ཚིག་ལ་རྒྱན་ཆ་འདོགས་པ། ཚིག་ལ་སྒྲོ་བཏགས་ཀྱི་ཐབས་དང་། འཁྱོག་བརྗོད་ཀྱི་རྩལ་བཅས་ཀྱིས་ཀློག་པ་པོའི་དབང་ཤེས་ཀྱི་སྣང་བར་སྒྱུ་རྩོམ་གྱི་སྣང་བརྙན་ཁག་ལམ་ལམ་དུ་འཆར་ཞིང་། ནང་སེམས་ཀྱི་ཚོར་བ་ཁག་གཡོམ་གཡོམ་དུ་འགུལ་བ་ལས། ད་གཟོད་ཚིག་གི་མཛེས་པའི་ཉམས་དེས་ཡུལ་ཅན་གྱི་མཛེས་ཚོར་སློང་བར་ནུས་པས། ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན། ལམ་གྱི་རིམ་པ་དང་པོ་ཡིན་ལ། རིམ་པ་གཙོ་བོའང་ཡིན། དེ་ལ་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ལས་མངོན་པའི་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་ཐད།
       ༡ ཡུལ་གྱི་སྟོབས་ལས་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ།
       དེ་ཡང་མཛེས་རྟོག་གི་བྱ་འགུལ་ནི་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་ཆོས་ཤིག་མ་ཡིན་པར། རྒྱུ་ཚོགས་ཚང་ཞིང་ཕན་ཚུན་ལྟོས་པའི་རྣམ་པ་ཅན་ཞིག་ཡིན་ལ། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་སྒྱུ་རྩོམ་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་པ་ལ། ཐོག་མར་མཛེས་པ་འདོན་སའི་ཡུལ་གྱི་གཞི་གྲུབ་དགོས་པར་གསུངས་ཤིང་། གཞི་གྲུབ་རྗེས་ད་གཟོད་མཛེས་མི་མཛེས་ཀྱི་ཁྱད་པར་འབྱུང་བ་ཡིན་པས་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ་བསྟོད་པ་དང་སྨད་པ། འགྲན་པའི་ཚིག་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་རུང་ཐོག་མར་ཡུལ་བརྟག་པ་ཉིད་སྔོན་ལ་འགྲོ་དགོས་ཚུལ་གསུངས་ཡོད་དེ། དེ་ཡང་ཐོག་མར་བསྟོད་སོགས་ཡུལ་ལ་བརྟགས། །དེ་རྗེས་ཚིག་ལ་བརྟགས་པར་བྱ[18]ཞེས་གསུངས་པ་དང་། དེ་འདྲའི་ཡུལ་དེ་ཡང་ཡོན་ཏན་ཤེས་རབ་བསླབ་པ་རིགས། །ན་སོ་ནོར་གྱིས་ཆེ་བ་དྲུག །རིམ་བཞིན་ཁྱད་པར་ཞུགས་པ་ན། །བཀུར་བའང་ཐ་དད་ཡིན[19]ཞེས་ཡུལ་གྱི་ཐོབ་ཐང་དང་གནས་བབ་མི་འདྲ་བ་ཁག་དྲུག་གསུངས་ཤིང་། དེ་དག་སོ་སོར་ཡོན་ཏན་ཅན་ལ་དད་པས་བཀུར། །ཤེས་རབ་ཅན་ལ་ལུགས་དྲིས་པས། །བསླབ་པས་རྒན་ལ་ཕྱག་གིས་ཏེ། །རིགས་ཀྱིས་རྒན་ལ་ཞེ་སས་སོ། །ན་སོས་རྒན་ལ་ལ་བསྙེན་བཀུར་གྱིས། །ནོར་གྱིས་རྒན་ལ་ངོ་དགས་བཀུར། །[20]ཞེས་རྩོམ་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྐྱེས་བུ་རྣམས་ནས་ཡུལ་གྱི་ཐོབ་ཐང་དང་གནས་བབ་ལ་བསྟུན་ཏེ། ཡུལ་མི་འདྲ་བར་ཚིག་སྦྱོར་གྱི་གནད་ཀྱང་མི་མཐུན་པ་སྤེལ་ཚུལ་ནི་ཆེན་པོ་རྣམས་ལ་བསྟོད་པ་དང་། །དམན་པ་རྣམས་ལ་སྨད་པ་དང་། །མཉམ་པ་རྣམས་ལ་འགྲན་ཚིག་དང་། །ཀུན་ལ་དགའ་བའི་གླུར་བླང་ངོ་། །[21]ཞེས་ཡུལ་གྱི་སྒོ་ནས་ཚིག་སྦྱོར་སྤེལ་ལུགས་ཀྱང་ཆེན་པོ་རྣམས་ལ་ཆེ་བའི་ཆེ་བསྟོད་ཀྱི་སྒོ་ནས་དང་། དེ་ལ་དབྱངས་སྦྱོར་གྱི་དཔེར། མཁས་པའི་མདུན་སར་ནེ་ཙོའི་དབྱངས་གསུངས་ཤིང་། དམན་པ་རྣམས་ལ་ངན་པ་ཚར་གཅོད་སྨད་པའི་དཔེ་དང་། དེ་ལ་དབྱངས་སྦྱོར་གྱི་སྐབས། ཕ་རོལ་སྨོད་ན་འཁོར་ཟིལ་གནོན་གྱི་ཚུལ་དང་། རང་དང་མཉམ་པ་ལ་འགྲན་པའི་ཚུལ་གྱི་ཚིག་ཉམས་འདོན་པ་ནི། རང་ཕྱོགས་བསྟོད་ན་ལྷའི་རྔ་སྒྲའི་དཔེ་བཞིན་དགོས་པ་དང་། དེ་ལས་བཟློག་སྟེ་བརྟག་དཔྱད་ཀྱི་བློ་སྔོན་དུ་མེད་པར་ཚོད་ཚོད་དུ་བྱུང་རྒྱལ་གྱི་ཚིག་སྨྲ་བ་ནི་ཁྱི་ལྟར་བྲན་པོ་རྗེ་ལ་གུས། །མེ་ཁྱེར་ཇི་བཞིན་སྣང་བྱེད་གསལ། །[22]ལྟ་བུའི་ཚུལ་ལས་མ་འདས་པས། བཞད་གད་ཀྱི་རྒྱུ་ཙམ་ལས་མཛེས་པའི་རྒྱན་དུ་མི་འགྲོ་བ་ནི་ཤེས་སླ་ཞིང་། ཡུལ་གྱི་སྟོབས་ལས་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་འདིའི་ཐད། ཆོས་རྗེའི་ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་ལས་འདི་དོན་གསལ་འདུག་སྟེ། ལེགས་བཤད་བསྟན་བཅོས་ནང་མཁས་བླུན་བར་མའི་ཡུལ་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས་པར་རང་རང་གི་གོ་བབ་དང་འཚམས་པའི་མཁས་པ་ཡོན་ཏན་ཅན་རྣམས་ལ་བསྟོད་པའི་བསྟོད་ལུགས། བླུན་པོ་ཕྱུགས་དང་མཚུངས་པ་རྣམས་ལ་སྨད་པའི་སྨད་ལུགས། རྒན་པོ་རྣམས་ལ་འཇིག་རྟེན་བྱ་བ་གྲོས་ཀྱིས་འདྲི་ཚུལ་གྱིས་མཚོན་པའི་དོན་རྣམས་གསལ་བས། གཞུང་ལུགས་དང་ལག་ལེན་ཟུང་ལ་འབྲེལ་ནས་དཔྱད་ནའང་དགོངས་པའི་མཐིལ་མངོན་པ་ལ་དགེ་བོགས་ཆེ་བར་སྙམ།
       དེས་ན། རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ་གསུངས་པའི་ཡུལ་ལེགས་པར་བརྟགས་ཚུལ་ཉིད། དེང་རབས་རྩོམ་གཞུང་ཁྲོད་དུ་དེ་དོན་གསལ་བ་ནི། དེང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་གཞུང་ལུགས་ཁག་ནང་མི་སྣའི་ཐོབ་ཐང་དང་གནས་བབ། དེ་བཞིན་ཡུལ་ལུང་ལ་སོགས་མི་འདྲ་བའི་དབང་ལས་དེ་ལ་དེ་མཐུན་གྱི་གཏམ་སྦྱོར་སྤེལ་དགོས་ཤིང་རྗོད་པ་པོའི་སྐད་ཆ་ནི་རྗོད་པ་པོའི་ལོ་ཚོད། ལས་ཀ །ཐོབ་ཐང་། གཤིས་རྒྱུད། ཡོན་ཏན། རང་བཞིན་བཅས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་མཐུན་དགོས་ཏེ། བརྩམས་ཆོས་ནང་དུ་བརྗོད་པར་བྱ་བའི་མི་སྣ་དང་བྱ་དངོས་ནི་ངེས་པར་དུ་རྗོད་པ་པོས་རྟོག་དཔྱོད་དང་བསམ་གཞིགས་བྱས་ཤིང་རྗོད་པ་པོའི་རང་མཚན་གྱི་རྟགས་མཚན་བརྒྱབ་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས།[23]ཞེས་པའང་དོན་ལ་གོང་ཞུས་ཀྱི་ཐོག་མར་ཡུལ་བརྟགས་པ་ཉིད་དང་ཤིན་ཏུ་མཐུན་པས། དྲི་མ་མེད་པའི་རང་གི་བསྟན་བཅོས་དག་ལ་རང་གིས་མ་ཤེས་པ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་དེ་ལ་བསྐུར་བ་འདེབས་པ་མི་བྱའོ། །
       ༢ དཔེའི་ལམ་ནས་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ།
       ཨ་ལགས་དོར་ཞིས། དཔེ་འཇོག་པའི་དགོས་པ་ནི། བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་རང་བཞིན་དང་ཁྱད་ཆོས་ཁྱད་པར་སོགས་གཟུགས་ཤེས་གང་ཡང་མིན་པའི་དངོས་པོའི་མིང་དོན་དང་། སྤྱི་མཚན་དང་། ཡུལ་དུས་རང་བཞིན་གྱིས་བསྐལ་དོན་དོན་དུ་གྱུར་པའི་ཆོས་རྣམས་དབང་ཡུལ་དུ་སྣང་བའི་དངོས་པོའི་གཟུགས་དང་ཁྱད་ཆོས་དང་བྱེད་ལས་བྱེད་ལས་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པ་དང་མཚུངས་པའམ། གཟུགས་གཅིག་པར་བློས་བཏགས་བྱས་ཏེ། ཕན་ཚུན་མཚུངས་ཆོས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་མཚོན་བྱའི་དོན་གྱི་རང་བཞིན་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་དེ་ཡིན།[24]ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར། དཔེའི་སྒོ་ནས་དོན་མཚོན་པ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་ངོས་ནས་བརྗོད་ན་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་སྟེ། དེ་ཡང་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་ཞེས་པ་སྐྱེས་བུའི་ནང་སེམས་ཀྱི་དགའ་སྐྱོ་ཆགས་སྡང་ལ་སོགས་པའི་ཚོར་བ་དང་སེམས་བྱུང་ཇི་སྙེད་ཅིག་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་སྒྲའི་འདུ་བྱེད་ལ་བསྟེན་ཏེ། ཕྱིར་ནང་སེམས་ཀྱི་སེམས་འགྱུ་ཀུན་མཚོན་ཐབས་ལ་བརྩོན་པ་ཡིན་མོད། རྣམ་རྟོག་གི་སྤྲོས་པ་ཉི་ཟེར་གྱི་རྡུལ་བཞིན་མང་ལ་འཛིངས་པས། དེ་ཉིད་ཐད་ཀར་མཚོན་པའང་སླ་བ་མ་ཡིན་ནོ། །དེ་བས་དེ་འདྲའི་དཀའ་བའི་དོན་རྣམས་སླ་མོས་མཚོན་པར་བྱེད་པ་ལ་དཔེའི་ནུས་པ་ཉིད་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་སྟེ། དཔེ་ལ་བརྟེན་ནས་སྣང་བརྙན་སྣ་ཚོགས་བཞེངས་བསྐྲུན་བྱེད་པ་ཡིན་ཞིང་། སྣང་བརྙན་གྱིས་སྐྱེས་བུའི་དབང་ཤེས་ལ་ཐད་ཚོར་གྱི་ནུས་པ་ཐོན་པ་དང་། ཐད་ཚོར་ལ་བརྟེན་ཏེ་མཛེས་རྟོག་གི་བྱ་འགུལ་འགྲུབ་བཞིན་ཡོད་པས། བག་ལ་ཉལ་བའི་ཆོས་རྣམས་མུན་ཁུང་ན་སྒྲོན་མེ་སྤར་བ་ཇི་བཞིན་སྐྱེས་བུའི་ཡིད་ཡུལ་ན་གསལ་ལེར་སྟོན་པ་ནི་དཔེ་དོན་མ་བུ་ངོ་འཕྲོད་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཁྱད་ཡོན་ནོ། །དེའི་ཐད་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཚིག་སྦྱོར་གྱི་ལེའུ་རུ། རྩོམ་རིག་གི་རྩོམ་ཚུལ་ལ་ལུགས་གཉིས་ལས། ཕྱི་མ་དཔེའི་སྒོ་ནས་དོན་མཚོན་པ་ལ། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་ཐོག་མར་དཔེ་ཞེས་པར་མཚན་ཉིད་སྟོན་གནང་ཡོད་དེ “ཕྱོགས་གཅིག་གམ་ནི་ཕལ་ཆེར་གྱི། །འདྲ་བའི་ཡོན་ཏན་ལེགས་བརྟགས་ཏེ། །དེ་འདྲ་ཁྱོད་ཉིད་ཡིན་ནོ་ཞེས། །མཚུངས་པར་སྦྱོར་བ་དཔེ་ཡིན་ནོ། །[25]ཞེས་དཔེ་ནི་གང་སྦྱོར་བར་བྱེད་པའི་དཔེ་དང་དེས་མཚོན་པར་བྱེད་པའི་དོན་གཉིས་ལ་འདྲ་བའི་འདྲ་ཆོས་ཤིག་ཡོད་དགོས་ཤིང་། དེ་འདྲའི་འདྲ་ཆོས་སྟོན་པ་ལ་ལེགས་པར་བརྟགས་པའི་བགྱི་བ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་ཚུལ་བསྟན་ཡོད། དེས་ན་དེ་ལྟ་བུའི་དཔེ་དེས་དོན་ཉིད་གསོན་ཉམས་དང་ལྡན་པར་དབང་ཤེས་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་ནུས་པས། ཧེ་གོར་ནས(黑格尔1770-1831)ཀྱང་། དེ་ཡང་གསོན་ཉམས་ལྡན་པ་ཞེས་པ་ནི། ཁ་གསལ་ལ་སྣང་བརྙན་གྱི་རང་བཞིན་དང་ལྡན་ཞིང་། དབང་ཤེས་ཀྱིས་ཤེས་རྟོགས་བདེ་ལ། སྤྱིར་བཏང་གི་སྤྱི་མཚན་རང་བཞིན་གྱི་ཡི་གེའི་མི་གསལ་བའི་ཆ་རྣམས་མེད་པར་བཟོས་ནས། དཔེ་རྒྱན་གྱི་ལམ་ལ་བརྟེན་ཏེ་དེ་ཉིད་དབང་པོའི་སྣང་ཡུལ་དུ་འཆར་དུ་བཅུག་ནས། དངོས་པོ་རང་མཚན་པར་བསྒྱུར་བཞིན་ཡོད་ཅེས་གསུངས་ཤིང་། རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ་དཔེའི་སྦྱོར་བ་ལ་དེ་ཡང་ས་གསེར་རྒྱ་མཚོ་ཀླུ། །རླུང་དང་རྣམ་ཐོས་བུ་ལ་སོགས། །[26]ཞེས་བསྟོད་པའི་དཔེ་དྲུག་དང་། གཞན་ནི་ཁྲོན་སྟེང་ཆུ་བུར་འདྲ། །ཀིམ་པའི་འབྲས་བུ་ཐོ་ཡོར་བཞིན། །ནེ་ཙོ་བྱི་བ་འདྲ་བར་འདོད། །[27]ཅེས་སྨད་པའི་དཔེ་དྲུག་དང་དགེ་སྡིག་སྣང་མུན་གཡས་དང་དང་གཡོན། །རྒྱལ་བློན་ལ་སོགས་འགྲན་ཟླ་ལས། །ཅིག་ཤོས་ལྷག་པའི་དཔེ་བརྗོད་བྱ། །[28]ཅེས་འགྲན་པའི་དཔེ་དྲུག་བཅས་བསྡོམས་པས་དཔེ་བཅོ་བརྒྱད་བསྟན་གནང་ཡོད། དེ་ལྟ་ནའང་། འདྲ་དཔེ་དེ་དག་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱང་མཐའ་གཅིག་ཏུ་དཔེ་དོན་དེ་ལྟར་ཡིན་དགོས་པའི་ངེས་པའང་མེད་པར་སེམས་ཏེ། རིག་གནས་ཁོར་ཡུག་གྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་མི་འདྲ་བའི་དབང་ལས་དཔེ་དོན་གྱི་སྦྱོར་ཚུལ་ཡང་འདྲ་མིན་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡོང་སྲིད་པས། རྣམ་དཔྱོད་དང་ལྡན་པ་རྣམས་ནས་ལེགས་པར་བརྟགས་ཏེ་སྦྱར་རྒྱུ་དེའང་གལ་ཆེའོ། །དཔེ་སྦྱོར་སྟངས་ཀྱི་ཐད་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ་དབྱངས་སྦྱོར་རྣམས་དཔེའི་མིང་ནས་སྟོན་པ་ལ། འདྲེན་པ་དཔག་བསམ་ལྗོན་ཤིང་སྟེ། །བཀུག་པ་མེ་ཏོག་འཁྲི་ཤིང་ཡིན། །དབུས་ཞན་ཆུ་ཀླུང་དལ་འགྲོ་བ། །འགྱུར་ཁུགས་རྒྱ་མཚོའི་ཟླ་བར་བཤད། །ཚོགས་སུ་སེང་གེའི་ང་རོ་སྟེ། །དབེན་པར་བུང་བ་རོལ་བའི་ཚུལ། །མཁས་པའི་མདུན་སར་ནེ་ཙོའི་དབྱངས། །རྨ་བྱའི་འཇོ་སྒེག་རྨོངས་ནང་དུ། །སྐྱོ་ཚེ་དང་བ་ཀུན་འདྲེན་པ། །རྗེས་སུ་དགའ་བ་འདོད་ལྷའི་མདའ། །མཆོད་ལ་དགེ་བའི་མེ་ཏོག་སྟེ། །བ་ཚའི་ཆུ་ཀླུང་སྡིག་སྦྱོང་ལ། །རང་ཕྱོགས་བསྟོད་ན་ལྷ་ཡི་རྔ། །ཕ་རོལ་སྨོད་ན་འཁོར་ཟིལ་གནོན། །ཀུན་ཏུ་སྙན་པ་དྲི་ཟའི་དབྱངས། །སྤེལ་བ་མེ་ཏོག་ཕྲེང་ལྡན་ཡིན། །[29]ཞེས་ཕྱི་རང་བྱུང་ཁམས་ཀྱི་སྐྱེ་དངོས་དང་སྲོག་ཆགས། ཆུ་ཀླུང་ལ་སོགས་པའི་དཔེའི་སྣང་བརྙན་གསོན་པོ་དག་སྒྲ་རིག་གི་གནས་སྐབས་དང་འབྲེལ་བའི་དབྱངས་སྦྱོར་གྱི་གནད་རྣམས་གསལ་ལེར་སྟོན་པ་ལ་བཀོལ་བ་ནི་འཚོ་བའི་ཉམས་ཞིབ་དང་མྱོང་གོམས་རྣལ་མར་གོ་ལ། འདི་ལྟ་བུ་ནི་དེང་གི་རོལ་དབྱངས་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཁག་ཏུའང་མཐོང་དཀོན་པ་མིན་ནམ་སྙམ། མདོར་ན། དཔེའི་ལམ་ནས་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་ཐད་གཞུང་གཞན་མཁས་འཇུག་ཏུའང་རྒྱས་པར་གསུངས་པས། དེ་དག་ལས་ཀྱང་ཤེས་པར་བྱའོ། །
       ༣ འཁྱོག་བརྗོད་ཀྱི་མཚོན་ཐབས་ལས་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ།
       ཨ་རིའི་རྩོམ་རིག་ཉམས་ཞིབ་པ་ཝུ་ལེ་ཁེས། རྟོག་བཟོའི་རང་བཞིན་དང་། གསར་རྩོམ་རང་བཞིན། འཆར་ཡན་རང་བཞིན་བཅས་ནི། རྩོམ་རིག་གི་འབུར་དུ་ཐོན་པའི་ཁྱད་ཆོས་སུ་ང་ཚོས་ཁས་ལེན།[30]ཞེས་པ་ལྟར།འཁྱོག་བརྗོད་ཀྱི་ཐབས་དང་འུད་ཆེན་པོས་སྒྲོ་བཏགས་པ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་གི་སྐབས་སུ་སྒྱུ་རྩོམ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་རང་བཞིན་དང་། མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་ཀྱི་ཐབས་ལམ་ཁྱད་པར་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། དེའི་ཐད་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ་དེ་ལྟར་བསྟོད་སོགས་ཡུལ་ཤེས་ནས། །ཇི་ལྟར་བསྟོད་དང་སྨད་པ་དང་། །འགྲན་དང་དགའ་བར་བྱེད་པ་ཡི། །ཚིག་སྦྱོར་གནད་ཀྱང་ང་ཡིས་བཤད། །དེ་ཡང་དབྱེ་ན་རྣམ་གཉིས་ཏེ། །ངོ་བོའམ་ནི་དཔེ་ཡིས་སོ། །[31]ཞེས་ཚིག་སྦྱོར་ཇི་ལྟར་སྤེལ་བའི་ཚུལ་ལ་ལུགས་གཉིས་ཏེ། ངོ་བོའམ་རང་གི་རང་བཞིན་དངོས་སུ་བརྗོད་པའི་ལུགས་གཅིག་དང་། གཞན་དཔེའི་སྒོ་ནས་ཚིག་སྦྱོར་སྤེལ་ཚུལ་གྱི་ལུགས་ཏེ་ལུགས་ཆེན་པོ་གཉིས་གསུངས་ཤིང་། འདི་འདྲའི་ལུགས་གཉིས་ནི་ཕྱིས་སུ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག་སྟོན་པའི་གཞུང་ལུགས་བསྟན་བཅོས་ལ་སྔ་བ་ལ་མཁས་པ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་དང་གཞན་ཆོས་རྗེའི་ཆོས་དང་ཆོས་མིན་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེའི་ནང་དུའང་འདི་ཚུལ་རྒྱས་པར་བསྟན་གནང་ཡོད། དེ་ཡང་མཁས་འཇུག་ནང་རང་བཞིན་ཡོན་ཏན་ལས་རྣམས་ལ། །ངོ་བོ་བསྟོད་སྨད་བརྗོད་པའི་ཚུལ། །དྲང་པོ་ཟུར་མིག་ཚིག་དང་དོན། །དངོས་ཤུགས་དཔེ་ཡིས་སྒོ་ནས་དེ། །སྒྲོ་བཏགས་ནས་ནི་ཚིག་གི་རྒྱན། །ཉམས་དགུའི་རོ་དང་སྦྱར་ཏེ་སྤེལ། །[32]ཞེས་རྩོམ་རིག་ཇི་ལྟར་རྩོམ་པའི་ཐད་དྲང་པོ་དང་ཟུར་མིག་གི་སྒོ་ནས་རྩོམ་པ་ལ་འཇུག་ཚུལ་གྱི་ལམ་གཉིས་དང་། དེ་བཞིན་ཆོས་དང་ཆོས་མིན་འབྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེའི་ནང་དུའང་དངོས་པོའི་གནས་ལུགས་འཆད་པ་དང་། །སྐྱོན་ཡོན་བསྔགས་པ་རྣམ་གཉིས་ཡོད། །[33]ཅེས་མདོར་ན་རོལ་མའི་བསྟན་བཅོས་དང་། མཁས་འཇུག དེ་བཞིན་སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེ་བཅས་ཀུན་པོར་ཚིག་གི་ཁྱད་པར་ཙམ་ལས་དོན་ལ་ཁྱད་པར་མེད་དེ། དེ་ཀུན་པོས་སྙན་ངག་རྩོམ་ཚུལ་ལམ་ཚིག་སྦྱོར་སྤེལ་ཚུལ་གྱི་ལམ་མི་འདྲ་བ་ཕྱོགས་གཉིས་བསྟན་ཡོད་པ་ནི་རང་བཞིན་དྲང་པོར་བརྗོད་པའི་ལམ་གཅིག་དང་ཅིག་ཤོས་དེ་ལས་བཟློག་པ་འཁྱོག་པོར་རྗོད་ཚུལ་གྱི་ལམ་གཉིས་བསྟན་ཞིང་། ལམ་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཁུངས་ལྟ་བུ་ནི་སྙན་གཞུང་མེ་ལོང་མར་གསལ་ལ། ལམ་དེ་གཉིས་ལས་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་ལ་མཁོ་བ་ནི་ངོ་བོའམ་དཔེ་གཉིས་ལས་དཔེ་གཙོ་ཆེ་བར་དགོངས་པ་དང་། དྲང་པོ་ཟུར་མིག་གཉིས་ལས་ཟུར་མིག་གཙིགས་ཆེར་འཛིན་གནང་བ། གནས་ལུགས་འཆད་པ་དང་སྐྱོན་ཡོན་བསྔགས་པ་གཉིས་ལས་ཕྱི་མ་སྐྱོན་ཡོན་བསྔགས་པའི་ལུགས་བཞིན་ཚིག་སྦྱོར་སྤེལ་དགོས་ཚུལ་གསུངས་ཤིང་། དེ་ལྟ་བུའི་འཁྱོག་བརྗོད་དང་འུད་ཆེན་པོའི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་ཐད་དུ། ཆོས་རྗེ་རང་ནས་སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེ་རུ་དཔེར་ན། བ་གླང་བསྔགས་པའི་ཚེ། །གངས་རིའི་ཕུང་པོ་འགྲོ་ཤེས་པའམ། །སྤྲིན་ཆད་པ་ཡི་དུམ་བུ་དང་། །རྭ་རྩེ་རྡོ་རྗེ་འདྲ་བ་དང་། །རྨིག་པ་ཨིནྡྲ་ནཱི་ལ་དང་། །རྔ་མ་དཔག་བསམ་ལྗོན་པ་སོགས། །གཞན་ཡང་སྐྱེས་བུ་བསྔགས་པ་ན། །བཞིན་ལ་ཉི་མ་ཟླ་བ་དང་། །སོ་ལ་གངས་རིའི་ཕྲེང་བ་སོགས། །རྒྱ་ཆེ་བ་ལ་ནམ་མཁའི་དཔེ། །ཆུང་ལ་རྡུལ་ཕྲན་དཔེ་སྦྱོར་དང་། །རགས་པའི་དཔེ་ལ་རི་རབ་དང་། །བྱི་བ་ལ་ནི་གླང་ཆེན་དཔེ། །ཕྱུག་པོ་ལ་ནི་རྣམ་ཐོས་བུ། །རྒྱལ་ཕྲན་ལ་ཡང་བརྒྱ་བྱིན་དཔེ། །དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཕལ་པ་ལའང་། །སངས་རྒྱས་ལྟ་བུར་བསྔགས་པ་ནི། །སྙན་ངག་མཁན་ལ་བཀག་པ་མེད། །[34]ཅེས་དོན་གྱི་རང་བཞིན་ལས་འགོངས་པའི་འུད་དང་སྒྲོ་བཏགས་ཀྱི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ཏེ། ཅི་སྲིད་ངོ་མཚར་བ་དང་མཚོན་ཤུགས་ཆེ་བ། སྐྱེས་བུའི་ནང་སེམས་ཀྱི་ཡིད་འགྱུར་འགུལ་ནུས་པ། དེ་སྲིད་མཛེས་པ་ཡིན་པས། སྙན་ངག་མཁན་ལ་བཀག་པ་མེད་པའི[35]དགོངས་ཚུལ་རླབས་པོ་ཆེ་འདི་ལྟ་བུ་གསུངས་པ་ནི་ངོ་མཚར་གྱི་གནས་སོ། །
       དེ་ལྟ་བུའི་སྒྲོ་བཏགས་དང་འུད་བརྗོད་ཀྱི་མཚོན་ཐབས་ནི་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་པའི་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་ཁག་ཏུའང་དེ་དོན་ཤིན་ཏུ་གསལ་ཏེ། དཔེར་ན། ཁབ་ཧྥུ་ཁའི་གཟུགས་འགྱུར་ཟིན་ཐོ་ལྟ་བུ་བརྗོད་དོན་གང་སྟོན་པ་ནི་ཀློག་པ་པོའི་དང་ལེན་གྱི་ཚད་གཞི་ཞིག་ཡིན་མོད། བརྩམས་སྒྲུང་རང་གི་མཚོན་ཐབས་ཐད་འུད་བརྗོད་དང་སྒྲོ་བཏགས། རྟོག་བཟོ། འཆར་ཡན་གྱི་སྒོ་འཕར་ཤིན་ཏུ་ཡངས་པ་དེ་མཚོན་ཐུབ་ལ། ཏག་ཏག་དེ་ལྟ་བུའི་མཚོན་ཐབས་དེ་ལ་ཀློག་པ་པོས་ཀྱང་དགའ་བསུ་ཚད་མེད་ཐོབ་ཡོད་ཅིང་། བརྩམས་སྒྲུང་ནི་འཚོ་བ་དང་། དོན་དངོས། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ངོ་བོ་གང་ཞིག་བསྐྱར་དུ་མཚོན་པ་མ་ཡིན་པར། དེ་ནི་རྩོམ་པ་པོའི་འཆར་ཡན་དང་རྟོག་བཟོ་རིགས་ཤིག་ཡིན་ལ། མཚོན་རྟགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སློབ་དཔོན་ལོ་ལན་པ་ཐེའི་བཤད་ལུགས་ལྟར་ན། དེ་ནི་བདེན་མེད་རྫུན་བཟོར་ཟད།[36]པར་འདོད་པས། རང་རེས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་བརྩམས་སྒྲུང་དང་སྙན་ངག་གསར་རྩོམ་གི་སྐབས་སུ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་འཆར་ཡན་གྱི་སྒོ་ནས་འུད་ཆེན་པོའི་བརྗོད་ཚུལ་འདི་དག་ཀྱང་བཀོལ་སྤྱོད་ལེགས་པར་ཐུབ་ཚེ། སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་ངོས་ནས་མཛེས་རྟོག་གི་ཁྱད་གཤིས་མངོན་པར་གསལ་བ་དང་། མཆོག་ཏུ་གྱུར་ངེས་སོ། །
       ༤ ཚིག་སྐྱོན་ལས་གྲོལ་ཚུལ།
       དེ་ཡང་མཁས་འཇུག་ཏུ། ལུང་དང་རིགས་པའི་བསྟན་བཅོས་འགའ་ཞིག་ཏུ་དཔེ་མི་མཛེས་པ་དང་། སྒྲ་ཚོགས་པར་དབྱུང་དུ་མི་རུང་བ་བྱུང་ཡང་དོན་ལ་རྟོན་པ་ཡིན་པས་སྐྱོན་མེད་དོ། སྙན་ངག་ལ་ནི་སྒྲ་གཙོ་བོ་ཡིན་པས་ཐམས་བཅད་དུ་སྐྱོན་མེད་པར་སྦྱར་བར་བྱའོ[37]ཞེས་གསུངས་ཤིང་། སྡོམ་གསུམ་རབ་དབྱེ་ར་ཚིག་ཀྱང་བསྒྲིགས་ལེགས་མི་ཤེས་པའི། །དོན་བཟང་སྨོས་ཀྱང་ཅི་དགོས་པའི། །[38]ཞེས་ཚིག་སྦྱོར་གྱི་གནད་ལ་མཁས་དགོས་ཚུལ་མང་དུ་གསུངས་ཡོད་པས། ཚིག་སྦྱོར་གྱི་གནད་ལ་མཁས་པར་དེའི་ལྡོག་ཕྱོགས་ཀྱི་སྐྱོན་རྣམས་ཤེས་པ་གལ་ཆེའོ། །དེ་ལ་རྒྱ་གར་གྱི་རྒྱན་སྨྲ་བའི་སྙན་གཞུང་ཁྲོད། སྙན་ངག་གི་སྐྱོན་སེལ་ནི་ཚིག་རྒྱན་དང་འདབ་འབྲེལ་བའི་ཆོས་ཤིག་ཡིན་ལ། རྒྱན་དང་གཅིག་མཚུངས་ཀྱི་སྐད་ཆའི་དོན་སྙིང་དང་འབྲེལ་བ་དམ་ཟབ་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན། དོན་དངོས་ཀྱང་དེ་ལྟར་ཡིན་ཏེ། སློབ་དཔོན་བྷ་མ་ཧ་དང་དབྱུག་པ་ཅན་དང་ལོ་ཐོ་ལ་སོགས་པས། སྙན་ངག་གི་སྐྱོན་སེལ་སྐོར་ནས་དཔྱད་བརྗོད་བྱས་པ་དག། སྒྲ་གདངས་དང་། སྡེབ་སྦྱོར། ཚིག་གི་བེད་སྤྱོད། དོན་སྙིང་། དཔེ་རྒྱན་ལ་སོགས་པའི་ནང་དོན་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་ལ། ཐ་ན་གཞུང་ལུགས་དངོས་དང་གསུང་རབ་ཀྱི་གནས་དོན་ལ་ཡང་འབྲེལ་བས། འདིའི་ཐོག་ནས་སྙན་ངག་སྐྱོན་སེལ་གྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི་ཤིན་ཏུ་ནས་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ། ཅེས་པ་ལྟར། རྒྱ་གར་གྱི་རྩོམ་གཞུང་ལ་ཉམས་ཞིབ་པ་གནང་མཁན་ཚོས། སྙན་ངག་གི་སྐྱོན་སེལ་སྨྲ་བའི་ལྟ་བ་ནི། རྒྱ་གར་སྙན་གཞུང་གིས་འཛམ་གླིང་སྙན་གཞུང་ཁྲོད་དུ་ཕུལ་བའི་ལེགས་སྐྱེས་རྩ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་འདོད་བཞིན་ཡོད། དེས་ན་ཡོན་ཏན་ལྡན་པ་ནི་སྐྱོན་དང་བྲལ་བ་ཞིག་ཏུ་བརྗོད་ལ། སྐྱོན་དང་བྲལ་བ་ལ་ཐོག་མར་སྐྱོན་ཉིད་ངོས་ཟིན་པ་གལ་ཆེ་གཤིས། གཞུང་ཆེན་མོ་དག་ཏུའང་མ་རིག་པ་སྤོངས་བ་ལ་ཐོག་མར་མ་རིག་པ་ངོས་ཟིན་པ་གལ་ཆེ་ཚུལ་ནན་ཏར་ཆེན་པོས་གསུངས་ཡོད་པ་དེ་ཡིན། དེས་ན་སྙན་གཞུང་མེ་ལོང་མར་ཡང་སྙན་ངག་གི་སྐྱོན་སེལ་གསུངས་ཤིང་། མེ་ལོང་མའི་སྐྱོན་སེལ་དང་ལེའུ་དང་པོའི་ཡོན་ཏན་གཉིས་ནི། རྒྱ་གར་གྱི་རྩོམ་གཞུང་ཁྲོད་དུའང་གོ་གནས་ཆེན་པོ་ལྡན་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད། དེ་ཡང་རྒྱན་ནི་ལེགས་པའི་ཚིག་རྒྱན་གྱི་ཁོངས་སུ་འདུ་ལ། ཡོན་ཏན་གྱི་ཁ་གཏད་དུ་ལངས་པའི་སྙན་ངག་གི་སྐྱོན་ནི་ཉེས་པའི་ཚིག་རྒྱན་གྱི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། སྙན་ངག་གི་སྐྱོན་ནི་སྙན་ངག་གི་ཡོན་ཏན་གྱི་འགལ་ཟླ་ཡིན་ཞིང་། སྙན་ངག་གི་ཡོན་ཏན་ནི་སྙན་ངག་གི་སྐད་ཆའི་རྩོམ་གཤིས་འགྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། དེས་ན། སྙན་ངག་གི་སྐྱོན་ལས་གྲོལ་ཏེ། རྒྱན་གྱི་མཛེས་རྒྱན་གྱི་ནུས་པ་མཐོ་རུ་གཏོང་བ་ནི་རྒྱན་སྨྲ་བའི་དགོངས་པ་ཡིན་ཞེས་པ་ལྟར། སྒྱུ་རྩོམ་ཁྲོད་དུ་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་ཀྱི་ནུས་པ་ལེགས་པར་ཐོན་པའང་། ཚིག་གི་སྐྱོན་ལས་གྲོལ་བ་ཞིག་ལ་འདོད་པས། ཚིག་སྐྱོན་ལས་གྲོལ་ཚུལ་ཐད། རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ་ཟུར་མ་ཕྱིན་དང་ཟློས་པ་དང་། །ཚིག་ལྷད་ཅན་དང་མི་གསལ་བ།། གཅོད་མཚམས་ནོར་བ་ཚིག་གི་སྐྱོན། །[39]ཞེས་ཚིག་སྐྱོན་རིགས་ལྔ་བསྟན་ཞིང་། དེའི་ཤུགས་ལས་སྒྱུ་རྩོམ་གསར་རྩོམ་སྐབས་སུ་ཚིག་ཟུར་མ་ཕྱིན་པ་དང་། ཚིག་གོང་འོག་ཟློས་པ། མི་དགོས་པའི་ཚིག་ལྷག །དོན་མི་གསལ་བའི་ཚིག། གཅོད་མཚམས་ནོར་བའི་ཚིག་སྐྱོན་གིས་མ་བསླད་པ་ཞིག་དགོས་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་གསལ་ལ། དེ་ལྟ་བུའི་ཚིག་སྐྱོན་ལས་གྲོལ་ཚེ། ཀུན་གྱིས་གོ་ཞིང་བརྗོད་པ་བདེ། །དོན་དང་མཐུན་པ་དཔེས་འགྲིག་ལ། །སྔ་ཕྱི་མི་ཟློས་མི་འགལ་ཟླ། །དབྱེ་བསྡུ་ཤེས་ན་མཁས་པ་ཡིན། །[40]ཞེས་པའི་ཚད་དུ་སོན་པ་ཡིན་ཚུལ་གསུངས་སོ། །འདིའི་ཐད། རྫ་དཔལ་སྤུལ་མཆོག་ནས་ཀྱང་། སྤྱིར་གཏམ་གང་ལ་ཡངརང་ཕྱོགས་ཀྱི་ཡུལ་སྲོལ་དང་མཐུན་པ་བསྟོད་དགོས་པ་དང་སྨད་དགོས་མ་ནོར་བ། དགོས་དོན་གྱི་ས་བཅད་མ་ཤོར་བ། སྔ་ཚིག་དང་ཕྱི་ཚིག་མི་འགལ་བ། བྲེལ་ཉམས་ཀྱིས་ཟློས་སྐྱོན་མ་ནོར་བ། དལ་ཉམས་ཀྱིས་བར་སྟོང་མ་ལུས་པ། དལ་ལ་རྒྱུན་རིང་བ། སྒྲ་དག་ལ་ཚིག་གསལ་བ། བར་གྱི་གཅོད་མཚམས་ལེགས་པ་ཞིག་མ་བྱུང་ན། སྐད་ཀྱི་གདང་འདོན་ཚུལ་དང་། དབུགས་ཀྱི་མཚམས་ལེན་ཚུལ་ཙམ་ལའང་། མང་པོའི་དབུས་ན་ཁྱད་པར་ཆེ་བ་ཤེས་པར་བྱ་དགོས།[41]ཞེས་གསུངས་པས། ཚིག་སྐྱོན་ངོས་ཟིན་རྒྱུ་ནི་ཚིག་རྒྱན་གྱི་མཛེས་པ་འདོན་པའི་རྨང་གཞི་ལགས་ན། སྒྱུ་རྩོམ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་ངོས་ནས་ཀྱང་ནན་ཏར་ཆེན་པོས་དེ་དོན་ཤེས་པ་བྱ་རྒྱུ་གལ་ཆེའོ། །
       མདོར་ན་ཧེ་ཏེ་གར海德格尔(1889--1976)ནས། མ་གཞི་སྙན་ངག་པས་ཀྱང་མིང་ཚིག་བེད་སྤྱོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་མོད། ཡིན་ནའང་དེ་ནི་རྒྱུན་ཏན་གྱི་སྐད་ཆ་ཤོད་པ་དང་ཡི་གེ་འབྲི་མཁན་གྱི་མི་རྣམས་བཞིན་མིང་ཚིག་ཆུད་བཟོས་སུ་མ་གཏོང་རང་གཏོང་དེ་འདྲ་མིན་པས། དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། མིང་ཚིག་རྣམས་སྙན་ངག་པས་བེད་སྤྱོད་པ་ལ་བརྟེན་ཏེ། ད་གཟོད། མིང་ཚིག་ཏུ་གྱུར་པའམ་མིང་ཚིག་གི་དོན་སྙིང་དང་ལྡན་པ་ཡིན།[42]ཞེས་གསུངས་པས། ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་ནི་སྒྱུ་རྩལ་བརྩམས་ཆོས་ངོས་ནས་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་ཞིང་། སྒྱུ་རྩོམ་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་རིན་ཐང་མངོན་སའི་གནད་གཙོ་བོའང་ཡིན་གཤིས། སྤྱིར་ན་ཚིག་གི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་ཐད་ཤར་ནུབ་སྒྱུ་རྩོམ་གཞུང་ལུགས་མི་འདྲ་བ་ལས་སྣ་ཚོགས་པ་འབྱུང་མོད། གོང་དུ་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ལས་མངོན་པ་ཁག་གཙོར་བཟུང་སྟེ་བརྗོད་ཡོད་ཅིང་། དེ་ཀུན་དེང་རབས་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་དང་གཞུང་ལུགས་འཛུགས་སྐྲུན་གང་གི་ངོས་ནས་བརྗོད་ནའང་། མུ་མཐུད་རྒྱུན་འཛིན་དང་བཀོལ་སྤྱོད་བྱེད་པའི་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་ལྡན་པར་སེམས།
བཞི། དེང་རབས་འཆད་གྱེར་སྒྱུ་རྩལ་དང་འཁྲབ་སྟོན་ལ་སྨན་པའི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་ཚད་གཞི།
       དེ་ཡང་སྤྲོ་བ་འཕེལ་དུ་བཅུག་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རིགས་ དང་། མྱ་ངན་གྱིས་ཡིད་འབྱུང་བ། མཆོད་པ་ཕུལ་བ་དང་བཤགས་པ་བྱེད་པ་བཅས་པའི་འཁྲབ་སྟོན་གྱི་རྣམ་པ་དང་དམིགས་ཡུལ་མི་འདྲ་བ་རེ་རེར། དེ་དང་དེ་མཚུངས་ཀྱི་ཉམས་ཀྱང་མི་འདྲ་བ་འདོན་དགོས་གཤིས། རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་སྦྱོར་བ་དེ་རིགས་དངོས་ལ་སྨན་པའི་གཞུང་ལུགས་རང་བཞིན་གྱི་བསླབ་སྟོན་གནང་འདུག་པ་དག་ནི། བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་ཚད་གཞི་ཡིན་ཞིང་། ཚད་གཞི་དེ་དག་དེང་གི་སྒྱུ་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་གྱི་སྐབས་སུའང་ལག་ལེན་དུ་བསྟར་བའི་རིན་ཐང་ཆེན་པོ་ལྡན། དེ་ཡང་སྒྱུ་རྩལ་འཁྲབ་སྟོན་སྐབས་སུ། ལུས་ཀྱི་འདུག་སྟངས་ཐད་ཀྱི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་ཚད་གཞི་ནི་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་སུ། གླུ་ནི་ཀུན་ཏུ་བསྒྱིངས་ཚུལ་གྱིས། །ལངས་ལ་ལག་པ་འགྲམ་པར་བཞག །མཆོད་ལ་འཁྲུས་བྱས་མིག་ཕབ་སྟེ། །དྭངས་པས་སྐྱིལ་ཀྲུང་བཟང་པོ་བཅའ། །རྟོགས་བརྗོད་ལག་པའི་བརྡ་སྤྲོད་པའི། །ཙོག་པུའམ་བཟང་པོའི་འདུག་སྟངས་ཡིན། །བཤགས་པ་ཀུན་ཏུ་གནོང་ཚུལ་གྱིས། །པུས་བཙུགས་ཐལ་མོ་སྦྱར་ཏེ་འདུད། །[43]ཅེས་གླུ་ལེན་པའི་གནས་སྐབས་སུ་ལུས་ཀྱི་འདུག་སྟངས་དང་ལག་པའི་ཞོག་ཚུལ། མཆོད་དབྱངས་ཀྱི་སྐབས་སུ་དད་པས་ཀུན་ནས་བསླངས་ཏེ་འཁྲུས་བྱ་བ་དང་། ང་རྒྱལ་དང་བྲལ་བའི་སྒོ་ནས་མིག་མར་ཕབ་པ། ཡིད་རྣམ་གཡེང་ལས་ཀུན་ཏུ་དྭངས་ཏེ་སྐྱིལ་མོ་ཀྲུང་དུ་འདུག་པ། རྟོགས་བརྗོད་ཀྱི་སྐབས་སུ་ལག་ནས་བརྡ་སྤྲོད་ཐབས་དང་། ཙོག་པུར་སྡོད་པ། བཤགས་པ་བརྗོད་པའི་སྐབས་སུ། རང་གིས་ཀུན་ནས་གནོངས་ཚུལ་གྱི་བསམ་པས། པུས་མོ་བཙུགས་ཏེ་ཐལ་མོ་སྦྱོར་དགོས་ཚུལ་དང་། སེམས་ཀྱི་ངང་ཚུལ་སྟོན་པ་ལ། དེ་བཞིན་བསྟོད་ལ་སྤྲོ་བའི་ཚུལ། །སྨད་དང་འགྲན་ལ་ཐིགས་པའི་ཚུལ། །རྟོགས་པ་བརྗོད་ལ་གོ་བའི་ཚུལ། །རྗེས་སུ་གདམས་ལ་མན་ངག་ཚུལ། །བཤགས་ལ་ཉམ་ཐག་ཚུལ་ཡིན་ཏེ། །དགའ་ལ་དགའ་བའི་ཚུལ་ཡིན་ནོ། །[44]ཞེས་བསྟོད་པ་དང་སྨད་པ་འགྲན་པ་ལ་སོགས་པར་དེ་དང་དེ་མཐུན་གྱི་ཉམས་སྣང་འཆར་ཐུབ་དགོས་པ་ནི། མཁས་འཇུག་ཏུ་གསུངས་པའི་ཉམས་གྱི་སྐོར་དུ་རྒྱས་པར་གསལ། མདོར་ན། ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ནས་ལུས་སེམས་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས། རོལ་མོ་དང་འཁྲབ་སྟོན་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་རྣམ་པའི་མཛེས་ཉམས་འདོན་ཚུལ་ཐད་གཞུང་ལུགས་རང་བཞིན་གྱི་གཏན་འབེབས་མཛད་དེ། བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་ཚད་གཞི་བསྟན་ཞིང་། དེ་ལས་བཟློག་པར་ཧ་ཅང་རྒོད་པ་འཐིབ་པ་དང་། །དོན་མ་རྟོགས་དང་མི་སྤྲོ་བ། །གཞན་དུ་ཡེངས་པ་བློ་ཡི་སྐྱོན། །དབྱངས་ལ་འཕེལ་འགྲིབ་རྟབ་པ་དང་། །ཧ་ཅང་མགྱོགས་བུལ་བཙིར་ནས་འདོན། །བཅོས་ཤིང་སྨྲ་བ་གདངས་ཀྱི་སྐྱོན། །རྣམ་འགྱུར་ཡ་ཡོ་བཞིན་སྡུད་དང་། །མི་ལྟ་བ་དང་ཕྱུགས་ལྟར་ལྟ། །གཟིར་དང་འཚབ་པ་ལུས་ཀྱི་སྐྱོན། །སྔོན་ལ་འགྲོ་དང་ཕྱི་ནས་འཐེན། །ཆེ་དང་ཆུང་དང་མི་བསྲེ་དང་། །མཁས་འདོད་བྱེད་པ་གྲོགས་ཀྱི་སྐྱོན། །ཀུན་དུ་གཡེངས་དང་ཕན་ཚུན་སྨྲ། །ཆེད་ཆེར་མི་འཛིན་མ་རངས་དང་། །དོན་གོ་མེད་པ་ཉན་པའི་སྐྱོན། །[45]ཞེས་བློ་དང་གདངས། ལུས་དང་གྲོགས། ཉན་པའི་སྐྱོན་བཅས་ཀྱི་སྒོ་ནས། མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་ཚད་གཞི་ལས་འགལ་བའི་མཛེས་ཉམས་ལ་དང་དོད་མེད་པའི་རིགས་ནི་སྐྱོན་དུ་གྱུར་ཞིང་། དེ་ལྟ་བུའི་སྐྱོན་དང་ལྡན་པའི་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་སྦྱོར་བས། ཉན་པ་པོའམ་སྒྱུ་རྩལ་ལོངས་སྤྱོད་པ་པོར། སྒྱུ་རྩལ་གྱི་མཛེས་པའི་ཆ་ཉིད་སྟོན་ཐབས་མེད་པས། དེང་གི་འཆད་གྱེར་རིགས་སུ་གྱུར་པའི་གླིང་སྒྲུང་དང་། མིག་གི་བལྟ་བྱའི་རིགས་ཀྱི་ཟློས་གར་ལ་སོགས་པའི་འཁྲབ་སྟོན་གང་དང་གང་གི་སྐབས་སུའང་ཕྱིའི་མཛེས་ཉམས་སྟོན་ཚུལ་གྱི་ཚད་གཞི་ཁག་ལའང་སློབ་སྦྱོང་ཞུ་བའི་ཆ་མང་གཤིས། ངེས་པར་དུ་དོ་སྣང་བྱེད་རིགས་སོ། །
       མདོར་ན་དེང་རབས་ཀྱི་སྒྱུ་རྩལ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་འཛུགས་སྐྲུན་དང་རྩོམ་པའི་ལག་ལེན་གང་ཐད་ནས། རང་གི་རྩ་བའི་རྒྱུན་མཐུད་ཐུབ་པ་དགོས་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེ་ཞིང་། བོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩོམ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རྩ་བ་ལྟ་བུ་ནི་ཆོས་རྗེ་ས་པཎ་ལ་ཐུག་ཡོད་པས། ཆོས་རྗེའི་རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་ནི་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རོལ་མོའི་གཞུང་ལུགས་ཙམ་མ་ཟད། བོད་ཀྱི་སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་སྐོར་གྱི་གཞུང་ལུགས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན་ཞིང་། གཞུང་སྤྱིར་རོལ་དབྱངས་རིག་པ་དང་སྐད་བརྡ་རིག་པ། མི་རིགས་རིག་པ་དང་སྒྱུ་རྩལ་རིག་པ། རྩོམ་རིག་མཛེས་ཚོར་རིག་པ་བཅས་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་མ་ལག་དང་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་ཤིང་། ལྷག་པར་དུ་རོལ་དབྱངས་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་། སྒྲ་རིག་པའི་མཐོང་སྣེ་སོགས་ནས་ཞིབ་འཇུག་ཐུབ་ཚེ། གནའ་རབས་སྒྱུ་རྩལ་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་རིན་ཐང་འདོན་སྤེལ་ཐད་དེ་བས་ཀྱང་དགེ་བོགས་བླ་ན་མེད་པར་ཐོན་ནུས་པས། མཐོང་སྣེ་སྣ་ཚོགས་ནས་ཞིབ་འཇུག་གི་རིན་ཐང་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཞིང་། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་གཙོ་ཆེར་སྒྱུ་རྩོམ་མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་གནས་སྐབས་དང་འབྲེལ་ཏེ་རང་བློས་གང་ནུས་ཀྱིས་འགྲེལ་བརྗོད་ལམ་ཙམ་བྱས་ཡོད་ཅིང་། དེ་ཀུན་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་སྒྱུ་རྩལ་རྩོམ་རིག་དང་བཅས་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་མ་ལག་འཛུགས་སྐྲུན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་བའི་ཐད་དུ་དཔྱད་གཞི་དང་འཛུབ་ཁྲིད་ཀྱི་ནུས་པའི་ཆ་ནས་རིན་ཐང་ཤིན་ཏུ་ཆེའོ། །

མཆན་འགྲེལ།
[1] མང་ཆོས་ཀླུ་སྒྲུབ་རྒྱ་མཚོ་དང་འདར་སྟོད་དགྲ་འདུལ་དབང་པོ། བསྟན་འཛིན་གསལ་བའི་ཉིན་བྱེད། ཐ་སྙད་རིག་གནས་ལྔའི་བྱུང་ཚུལ་བློ་གསལ་མགྲིན་རྒྱན། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་བསྐྲུན། ༡༩༨༧ལོའི་ཟླ༡༠པོའི་ཐེངས་དང་པོ། ཤོག་ངོས༢༨༥ནང་གསལ།
[2][3] བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པ།  བསྟན་དར་ལྷ་རམས་པའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས་སོ། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༨ལོའི་ཟླ༦པའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤོག་ངོས༥༣༢ནང་གསལ།     
[4][5][11][12][16][17][18][19][20][21][25][26][27][28][29][31][39][40][43] [44][45] ཞ་ལུ་ཙནྟྲ་ཤྲཱི་སོགས་ཀྱིས་མཛད།  རོལ་མོའི་བསྟན་བཅོས་གཅེས་བསྡུས་བཞུགས་སོ། ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༩ལོའི་ཟླ༡པོའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤོག་ངོས༢༩དང༣༠ ༢༩ ༢༩ ༢༩ ༣༥ ༣༣ ༣༤ ༣༥ ༣༧ ༣༤ ༣༨ ༣༥ ༣༦ ༣༨ནང་གསལ།
[6][32][37] ས་པཎ། ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་གསུང་འབུམ།(སྟོད་ཆ།) ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༢༠ལོའི་ཟླ་༨པའི་པར་ཐེངས་གཉིས་པ། ཤོག་ངོས༡༩༠དང༣༤༣ ༣༥༦ནང་གསལ། 
[7][8][9][10][22][33][34][38] ས་པཎ།  ས་པཎ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་གྱི་གསུང་འབུམ།(སྨད་ཆ།) ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༢༠ལོའི་ཟླ་༨པའི་དཔར་ཐེངས་གཉིས་པ། ཤོག་ངོས༡༣༢དང༩༢ ༥༠༤ ༡༡༠ ༣༦༥ ༦༣ ༦༣ ༢༥ནང་གསལ། 
[13] 陈火青：《大美无美；庄子美学的反思与还原》，中国社会科学出版社，2017年第一版.第123页
[14] 净化说(theory of catharsis)མཛེས་ཚོར་རིག་པའི་གཞུང་ལུགས་ཀྱི་གྲས་ཤིག་ཡིན། གནའ་བོའི་ཀེ་རི་སིའི་ཨ་རི་སི་ཏོ་ཏལ་གྱི་སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ནང་ལྟ་བ་འདི་བཏོན་ཡོད། དེའི་དོན་ནི་མི་ལ་སྙིང་རྗེ་དང་འཇིགས་དངངས་ཀྱི་བསམ་པ་ཡོད་དགོས་པ་དང་། ཡིན་ནའང་ཐལ་དྲགས་རྒྱུ་མེད་པར་བཤད། སྐྱོ་གར་གྱི་མྱོང་རོལ་ལ་བརྟེན་ཏེ། གཤིས་རྒྱུད་ལ་བག་ཆགས་བཟང་པོ་འཇོག་ནུས་པ་དང་། ནང་སེམས་ཀྱི་བདེ་ཐང་ལ་ཕན་ཐོགས་ཆེ་ཞིང་། སྐྱོ་གར་གྱི་མཛེས་རྟོག་མྱོང་རོལ་ལ་བརྟེན་ནས་ནང་གི་བསམ་པའི་འགྱུར་བར་གཙང་སེལ་བྱེད་པ་དང་། མི་རང་ངོས་ལ་གནོད་པ་མེད་པའི་བདེ་ཚོར་ཞིག་ཐོབ་སྟེ། ཀུན་སྤྱོད་སློབ་གསོའི་དམིགས་ཡུལ་ཉིད་འགྲུབ་བཞིན་ཡོད། 朱立元主编《艺术美学辞典》上海辞书出版社2012年8月第一版【M】第466页ལས་བསྒྱུར། 净化说ཞེས་པར་བོད་ཡིག་སྟེང་དོན་ལ་འབྱོར་བའི་ཐ་སྙད་ཤིག་མ་རྙེད་པས། གནས་སྐབས་གཙང་སེལ་སྨྲ་བ་ཞེས་པར་བསྒྱུར་ཡོད།
[15] ཤ་བོ་ཚེ་བརྟན་གྱིས་བསྒྲིགས།  བོད་ཀྱི་རྩོམ་པའི་རྣམ་གཞག ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤོག་ངོས༣པའི་ནང་གསལ།
[23] ཧྥིན་ཡུས་ཀྲུའུ་ཡིས་བརྩམས། སྒྲུང་གཏམ་གསར་རྩོམ་གྱི་ཤེས་བྱ་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བསྒྱུར། ཟི་ལིང་། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༧ལོའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤོག་ངོས༣༤༠ ནང་གསལ། 
[24] དོར་ཞི་གདོང་དྲུག་སྙེམས་བློ། སྙན་ཚིག་རིག་པའི་ཤེས་བྱ་གནད་བསྡུས། [M] པེ་ཅིང་། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༡༩ལོའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤོག་ངོས༥༥ནང་གསལ།
[30] [美] 勒内·韦勒克 奥斯汀·沃伦《文学理论》[M] (新修订版) 刘象愚 邢培明 陈圣生 李哲明/译 浙江人民出版社 2017年2月第一版，第13页。
[35] [36]吴晓东《从卡夫卡到昆德拉》【M】生活·读书·新知三联书店2017年10月第一版， 第7页
[41] དཔལ་སྤྲུལ་ཨོ་རྒྱན་འཇིགས་མེད་ཆོས་ཀྱི་དབང་པོས་མཛད། དཔལ་སྤྲུལ་སྙན་རྩོམ་གཅེས་བཏུས་བཞུགས་སོ། ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༢༡ལོའི་པར་ཐེངས་དང་པོ། ཤོག་ངོས༥༡ནས༥༢ནང་གསལ།
[42]德]海德格尔著，伽达默尔 导论《艺术作品的本源》孙周兴译，【M】商务印书馆出版社，2022年5月第一版，第43页