རྒྱལ་ཡོངས་བོད་ཀྱི་སྒྲུང་ཐུང་འགྲན་སྡུར་སྐབས་དྲུག་པའི་དཔྱད་འདེམ་གྱི་སྤྱི་སྡོམ།

       ཐེངས་འདིའི་རྒྱལ་ཡོངས་བོད་ཀྱི་སྒྲུང་ཐུང་འགྲན་སྡུར་ལ་སྒྲུང་ཐུང61ཡོད། འགྲན་སྡུར་གྱི་དུས་ཡུན་ཡར་སྔོན་གྱི་ལོ་གཅིག་ལ་ཐེངས་གཅིག་སྤེལ་བ་ནས། ལོ་གཉིས་ལ་ཐེངས་གཅིག་སྤེལ་བར་གཏན་འཁེལ་བའི་དབང་གིས། ད་ཐེངས་ཀྱི་འགྲན་ཞུགས་སྒྲུང་ཐུང་གི་ཁ་གྲངས་སྐབས་སྔོན་མ་དག་ལས་མང་དུ་མཆིས། མ་ཟད་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་བརྗོད་བྱའི་ཆ་ནས་ཀྱང་། སྔོན་མ་དག་ལས་སྣ་མང་ཕུན་ཚོགས་སུ་སྣང་། དེའི་སྟབས་ཀྱིས་དཔྱད་འདེམ་ལས་ཀ་དེ་ཡང་སྔོན་དང་བསྡུར་ན་ཅུང་ཟད་ཁག་པར་འདུག
       ཐེངས་འདིའི་འགྲན་སྡུར་གྱི་བྱ་དགའི་ཨང་རིམ་ནི་ཨང་དང་པོ་ལ་སྒྲུང་ཐུང་གཅིག་དང་། ཨང་གཉིས་པ་ལ་སྒྲུང་ཐུང་གཉིས། ཨང་གསུམ་པ་ལ་སྒྲུང་ཐུང་གསུམ་བཅས་བསྡོམས་སྒྲུང་ཐུང་དྲུག་གི་སྐལ་ལས་མེད་ཅིང་། བདམས་ཐོན་བྱུང་བའི་སྒྲུང་ཐུང་དྲུག་པོ་འདི་དག་ནི་བརྒྱ་ཡི་ནང་ནས་གསེས། བརྒྱད་ཀྱི་ནང་ནས་བདམས་པ་ཤ་སྟག་ཡིན། ཐེངས་འདིའི་འགྲན་སྡུར་ཁྲོད་བྱུང་བའི་གཡུར་ཟའི་འབྲས་བུ་ཡིན་པ་སྨོས་མ་དགོས་ཤིང་། གཞན་བྱ་དགའི་ཨང་རིམ་དུ་མ་ཚུད་པའི་ཕུལ་བྱུང་སྒྲུང་གཏམ་སྐོར་ཞིག་ཀྱང་མཆིས་ཤིང་། སྒྲུང་ཐུང་འདི་དག་གིས་ཐེངས་འདིའི་འགྲན་སྡུར་གྱི་ནང་དོན་དང་རྣམ་པ་གང་གི་ཆ་ནས་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་བཏང་ཡོད་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ཇེ་རྒྱས་ཇེ་ལེགས་སུ་འགྲོ་བ་ལ་སྟོབས་ཤུགས་མི་དམན་པ་བཏོན་ཡོད་ངེས།        དཔྱད་འདེམ་དགེ་རྒན་རྣམས་ནས། ཐེངས་འདིའི་འགྲན་ཞུགས་སྒྲུང་ཐུང་གི་ཁ་གྲངས་མང་པ་དང་། བརྗོད་བྱ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས། དཔྱད་འདེམ་གྱི་ལས་ཀ་དེ་ཅུང་ཟད་ཁག་པའི་གནས་ཤིག་ཏུ་མཐོང་བར་བཤད་མོད། ཡིན་ཡང་རྒྱལ་ཡོངས་རང་བཞིན་གྱི་འགྲན་སྡུར་འདི་དྲང་བོ་དྲག་གཞག་དང་རྒྱུ་འབྲས་ཅན་ཞིག་ཡོང་ཆེད། ཧ་ཅང་གཟབ་ནན་གྱིས་སྒྲུང་ཐུང་འདི་དག་ལ་ཐེངས་ཁ་ཤས་ལ་བལྟས་པ་ཡིན་ཟེར། དེ་བས་དཔྱད་འདེམ་དགེ་རྒན་རྣམས་ལ་མཚོན་ན་ཡང་། ཐེངས་འདིའི་འགྲན་སྡུར་འདི་དྲང་གཞག་ཅིག་ཡོང་ཆེད་སེམས་ཤུགས་དང་ལུས་ཤུགས་ངེས་ཅན་ཞིག་བཏོན་འདུག་ལ། དེ་ལས་ཐོན་པའི་དཔྱད་འབྲས་ཀྱང་དྲང་བོ་དྲག་གཞག་ཅིག་ཡིན་ངེས་སོ། །
​​​​​​​       ཐེངས་འདིའི་དཔྱད་འདེམ་མི་སྣའི་བཀོད་སྒྲིག་གི་ཆ་ནས། རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་འདུས་པའི་དཔྱད་འདེམ་གྱི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་ལ། དེའི་ཁྲོད་དུ་རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་པ་ཡོད་ལ། རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་ལ་འཇུག་མཁན་ཡང་ཡོད། འདི་ལྟར་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་པའི་དགོས་པ་ཡང་། རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་གྱི་རབས་སོ་སོའི་རྩོམ་རིག་གི་ལྟ་བ་དང་། མཛེས་དཔྱོད་ལྟ་བ་སོགས་ལ་ཁྱད་པར་ངེས་ཅན་ཞིག་ཡོད་ཅིང་། ལོ་རབས་མི་འདྲ་བ་ནས་གྲུབ་པའི་དཔྱད་འདེམ་ཚོགས་པ་འདི་འདྲ་ཞིག་གིས་དཔྱད་འདེམ་བྱས་ནས་བྱུང་བའི་བརྩམས་ཆོས་ཤིག་ཡིན་ཚེ། ལྟོས་བཅས་ཀྱིས་བཤད་ན་བརྩམས་ཆོས་དེ་དག་ཀྱང་ཀློག་པ་པོ་རྒན་དར་གཞོན་གསུམ་ཚང་མ་ལ་འཚམ་ཐུབ་པས་ན། དེར་བསྟུན་གྱི་ཀློག་པ་པོའི་ཁྱོན་ཡང་ཆེ་རུ་བསྐྱེད་པར་འགྱུར་ཐུབ། གཞན་དཔྱད་འདེམ་ཉིན་མོ་མ་གཏོགས། དེའི་ཡར་སྔོན་ལ་དཔྱད་འདེམ་པ་སྒེར་སོ་སོ་ནས་དཔྱད་འདེམ་པ་གཞན་དག་སུ་ཡིན་མི་ཤེས་ཤིང་། དཔྱད་འདེམ་ཉིན་མོར་གཞི་ནས་ཕན་ཚུན་ལ་འབྲེལ་འདྲིས་བྱུང་བ་ཡིན། འདིས་དཔྱད་འདེམ་པ་རྣམས་ཕན་ཚུན་ཁོག་འདྲེས་ནས་སོ་སོའི་དགའ་ཁ་འཁྱེར་སོའི་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་གི་བརྩམས་ཆོས་བཙན་གྱིས་བྱ་དགའི་ཨང་རིམ་དུ་འཇུག་པའི་སྒོ་བཀག་ཡོད་པ་དང་། བྱ་དགའ་ཐོབ་པའི་བརྩམས་ཆོས་ཀྱི་སྤུས་ཚད་ལ་ཡང་ཁག་ཐེག་ངེས་ཅན་བྱས་ཡོད་པས་ན། ཐེངས་འདིར་བྱ་དགའ་ཐོབ་པའི་བརྩམས་ཆོས་དག་ནི་ངེས་པ་དོན་གྱི་ཕུལ་བྱུང་བརྩམས་ཆོས་ཡིན་པར་གདོན་མི་ཟ་སྙམ། ​​​​​​​       དཔྱད་འདེམ་ཉིན་མོར། དཔྱད་འདེམ་པ་སོ་སོ་ནས་རང་ཉིད་ཀྱིས་ཨང་དང་པོ་ནས་གསུམ་པའི་བར་གྱི་བརྩམས་ཆོས་གུང་བསྒྲིགས་ནས་འོས་སྦྱོར་བྱས་པ་དང་། བརྩམས་ཆོས་རེ་གཉིས་ཙམ་གཏོགས་ཕལ་ཆེར་གཅིག་གྱུར་གྱིས་མོས་མཐུན་བྱུང་སྟེ། བྱ་དགའི་ཨང་རིམ་དུ་བཞག ཡིན་ཡང་སྒྲུང་གཏམ་རེ་འགའ་དཔྱད་འདེམ་པ་སྒེར་ནས་ཧ་ཅང་ལེགས་པར་མཐོང་ཡང་། དཔྱད་འདེམ་པ་གཞན་དག་གིས་དེ་ལྟར་མི་འདོད་པའི་སྣང་ཚུལ་ཡང་མཆིས། དེ་ཡང་གཙོ་བོ་དཔྱད་འདེམ་པ་མི་སྒེར་སོ་སོའི་རྩོམ་རིག་གི་བློ་སྦྱོང་མི་འདྲ་བ་དང་། མཛེས་དཔྱོད་ཀྱི་རིན་ཐང་དང་ལྟ་བ་མི་འདྲ་བ། ཡང་ན་མི་ཚེའི་ལྟ་བ། འཇིག་རྟེན་ལྟ་བ་སོགས་མི་འདྲ་བའི་དབང་གིས། བརྩམས་ཆོས་ལ་ལྟ་སྐབས་ཀྱི་མྱོང་སྣང་ཡང་མི་འདྲ་བ་བྱུང་བས་རེད་སྙམ། དཔེར་ན། ང་རང་ལ་མཚོན་ན་ཐེངས་འདིའི་འགྲན་སྡུར་དུ་ཨང་དང་པོ་ཐོབ་པའི་སྒྲུང་ཐུང«ངང་སྒུག»ལ་གཏམ་རྒྱུད་ཀྱི་རིན་ཐང་ཞན་པར་འདོད་དེ། ཨང་དང་པོའི་སྐར་མ་སྤྲད་མེད། རེད་དེ། དཔྱད་འདེམ་དགེ་རྒན་གཞན་དག་ནས«ངང་སྒུག»ལ་བལྟས་པ་ན། ཡིད་ངོར་འཇགས་ཐབས་བྲལ་བའི་ཚོར་བ་ཟབ་མོ་ཞིག་བཞག་སོང་ལ། ལན་གཅིག་བལྟས་པས་མི་ངོམས་པར་ཡང་བསྐྱར་ཐེངས་རེ་གཉིས་ལ་བལྟས་པ་ཡིན་ཟེར། དེའི་སྟབས་ཀྱིས་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་དཔྱད་འདེམ་གྱི་སྐབས། དཔྱད་འདེམ་པ་མི་འདྲ་བ་དཀྱུས་གཅིག་ཏུ་འཛོམས་ནས་གྲོས་ཁ་མོལ་ཏེ། དཔྱད་པ་གཏོང་རྒྱུ་དེ་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེན་དུ་འདུག་སྙམ། གལ་སྲིད་སྒྲུང་ཐུང་འགྲན་སྡུར་འདི་ལ་གཟུགས་ལྡན་གྱི་གཅིག་གྱུར་གྱི་ཚད་གཞི་ཞིག་ཡོད་པ་ཡིན་ན། མཚོ་སྔོན་བོད་ཡིག་གསར་འགྱུར་ཁང་གིས་སྒྲུང་ཐུང་རེ་རེ“ཁྲེ་ཙེ”ཡིས་བཅལ་ནས་ཐད་ཀར་བྱ་དགའི་རིམ་པར་བདམས་ཆོག་ལ། དཔྱད་འདེམ་གྱི་གོ་རིམ་བརྒྱུད་པའི་དགོས་པ་མེད་སྟབས། ཐེངས་འདིའི་དཔྱད་འདེམ་མི་སྣའི་བཀོད་སྒྲིག་དང་། དཔྱད་འདེམ་གྱི་བཀོད་སྒྲིག་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་ཧ་ཅང་ལེགས་པར་མཐོང་། ​​​​​​​       ཐེངས་འདིའི་འགྲན་ཞུགས་སྒྲུང་ཐུང་ཆ་ཚང་ལ་བལྟས་པ་ཡིན་ན། སྒྲུང་གཏམ་ཕལ་ཆེ་བ་སྟོན་པ(展示show)དང་འཆད་པ(演说telling)གཉིས་ལས་འཆད་པར་གཏོགས་ཤིང་། འཆད་པའི་ཁྱད་ཆོས་གཙོ་བོ་ནི་ལྟ་ཀློག་གི་སྐབས་སུ། ཀློག་པ་པོ་དང་གཏམ་རྒྱུད་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་རྗོད་པ་པོ་ཞིག་འབུར་དུ་ཐོན་ཡོད་པ་དང་། ཀློག་པ་པོ་དང་གཏམ་རྒྱུད་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་རྗོད་པ་པོ་ཞིག་གིས་གཏམ་རྒྱུད་འཆད་ཀྱིན་པའི་སྣང་བ་ཆེས་ཆེར་བསྐྱེད་འོང་། དེ་ལ་དོན་བརྗོད་རིག་པ་སྨྲ་བ་ཧྲིན་ཏན(申丹)གྱིས་སྒྲུང་གཏམ་དེ་རིགས་ལ་མི་ཞིག་གིསPPTའཆད་པ་དང་འདྲ་བར་བཤད་ལ། སྒྲུང་གཏམ་གྱི་འགལ་འདུ་དང་རྐྱོང་ཤུགས་དེ་རྗོད་པ་པོའི་དོན་བརྗོད་ཀྱི་ཐེ་ཇུས(叙事的介入)ལ་བརྟེན་ནས་བསྐྱེད་པར་འདོད། སྟོན་པ(展示)ནི་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ། རྗོད་པ་པོ་ཉིད་བག་ལ་ཞ་བ་དང་། སྒྲུང་གཏམ་གྱི་སྤྲོས་བརྗོད་ལས་གྲུབ་པའི་གཏམ་རྒྱུད་དེ་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པ་ཞིག་དང་། སྒྲུང་གཏམ་གྱི་མི་སྣས་གར་སྟེགས་སུ་འཁྲབ་སྟོན་བྱེད་པ་བཞིན་རྣམ་པ་གཟུགས་ཅན་དུ་ཤར་བར་བྱེད་པ་ཞིག་ཡིན་ཟེར། དཔེར་ན། ཐེངས་འདིའི་བདམས་ཐོར་ཚུད་ཀྱང་བྱ་དགའི་ཨང་རིམ་དུ་མ་ཚུད་པའི་སྒྲུང་ཐུང«དོགས་ཡོད་ཉེས་ཅན»ལྟ་བུར་མཚོན་ན། གཙོ་བོར་སྟོན་པ་གཞིར་བྱས་འདུག་ལ། རྗོད་པ་པོའི་སྣང་བརྙན་དེ་བག་ལ་ཞ་བའི་ངང་དུ་གནས་ཤིང་། སྒྲུང་གཏམ་གྱི་མི་སྣ་དག་གིས་རང་བཞིན་གྱིས་འཁྲབ་སྟོན་བྱེད་ཀྱིན་པ་ལྟ་བུའི་སྣང་བ་བསྐྱེད་འོང་། རེད་དེ། སྟོན་པ་ལྟར་བྲིས་པས་ཕུལ་བྱུང་སྒྲུང་གཏམ་ཡིན་པའི་ངེས་པ་མེད། ཡིན་ན་ཡང་། ད་ལྟའི་སྒྲུང་གཏམ་གསར་རྩོམ་གྱི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན་སྟོན་པ་དང་འཆད་པ་གཉིས་ལས། སྟོན་པ་ནི་དེང་རབས་སྒྲུང་གཏམ་གྱི་འབྲི་ལུགས་གཙོ་བོར་མཐོང་། དེའི་སྟབས་ཀྱིས་བདམས་ཐོར་ཚུད་པའི་སྒྲུང་ཐུང་འདི་ལ་མཚོན་ན་འབྲི་ཐབས་ཀྱི་ཆ་ནས་གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་ཁྱད་ཆོས་ཤིག་གདའ་སྙམ།
​​​​​​​       མདོར་ན། ཐེངས་འདིའི་འགྲན་སྡུར་གྱི་འགྲན་ཞུགས་སྒྲུང་ཐུང་། རྩོམ་པ་པོའི་དཔུང་སྡེ། འགན་སྒྲུབ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་བཀོད་སྒྲིག དཔྱད་འདེམ་ཚོགས་པའི་མི་སྣ་བཀོད་སྒྲིག་སོགས་ཕྱོགས་གང་ནས་བལྟས་ཀྱང་། སྐབས་སྔོན་མ་དག་དང་བསྡུར་ན་ཇེ་རྒྱས་ཇེ་ལེགས་སུ་འགྲོ་བའི་རྣམ་པ་མངོན་ལ། སྐབས་རྗེས་མའི་འགྲན་སྡུར་དེ་ད་ཐེངས་ལས་ཀྱང་གྲ་ཇེ་རྒྱས་དང་ཕུན་སུམ་ཇེ་ཚོགས་སུ་འགྲོ་བར་ཤོག །