«ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཁོའི<གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ>»ཡི་བསམ་བློའི་དོན་སྙིང་།

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། «ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཁོའི<གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ>»ཡིས་བོད་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འོག་རིམ་ན་འཚོ་བའི་དམངས་ཀྱི་དངོས་པོའི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཉམས་ཞན་པ་དང་། དེ་ལྟར་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་བསམ་པའི་འཚོ་བའི་ཁྲོད་ན་རྒྱུ་འདང་འཇོམས་པར་བྱེད་པའི་ལྟ་གྲུབ་ཡོད་པར་བསྟན་པའི་སྒོ་ནས། བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་ལ་བསམ་གཞིགས་བྱས་ཡོད། འདི་ལྟའི་བརྗོད་བྱའི་ནང་དོན་དང་བསམ་བློ་ལ་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་སྙིང་སྟོབས་ཀྱིས་ཕྱུག་ནས་ཡོད་ལ། བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་ཏུ་མ་ཟད་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་ཁྲོད་ཀྱང་འདི་ལྟའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྣམ་པ་མཚོན་པ་ཤིན་ཏུ་ཉུང་། དཔལ་འབྱོར་ཕྱོགས་ཀྱི་གནད་དོན་མཚོན་པ་འདིར་ཞིབ་ཏུ་བསམ་ན། བོད་ཀྱི་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་བའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བ་ནས་བྱུང་བའི་རིག་གནས་གསར་རྙིང་གི་དགག་བཞག་ལ་གསལ་བཤད་ཐོབ་ཐུབ་པ་དང་། བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་རྩ་བའི་གཏན་ཚིགས་ཤིག་རྙེད་ཐུབ།
བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། «ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཁོའི<གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ>»དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད། རིག་གནས་གསར་རྙིང་གི་དགག་བཞག        རྩོམ་པ་པོ་ཨ་སྨྱོན་བཀྲ་ཤིས་དོན་གྲུབ་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་བོད་ཀྱི་རྩོམ་སྟེགས་སུ་བྱུང་སྟེ། ཐོག་མར་སྙན་ངག«རི་བོང»①དང་། བརྩམས་སྒྲུང«གཡུལ་བཅག་པའི་གཏམ་རྒྱུད»②བརྩམས་ཤིང་། རྙིང་ཞེན་དང་གསར་གཏོད་ཀྱི་བསམ་བློའི་འགལ་ཟླ་མཚོན་པའི་སྒོ་ནས། བོད་ཀྱི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་དུས་རབས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་མངོན་པར་བྱས་པ་དང། རྩོམ་རིག་སྤྱི་ཚོགས་དང་ཉེ་བར་བཅར་ཞིང་སྤྱི་ཚོགས་ཁུར་ཏུ་འཁྱེར་བའི་སྒོ་ནས་ཀྱང་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་མཛེས་རིག་གི་འཁྱེར་ཕྱོགས་མངོན་པས་བྱས་ཡོད། «རི་བོང»གིས་ཉེན་ཚབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དྲག་པོས་མི་རིགས་འདི་བག་འཁུམ་ལས་ཐར་བར་བསྐུལ་བ་དང་། «གཡུལ་བཅག་པའི་གཏམ་རྒྱུད»ཀྱིས་ཨ་ཕའི་རྙིང་ཞེན་གྱི་བསམ་བློ་དང་གསར་གཏོད་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་མེད་པར་སུན་འབྱིན་བྱས་ནས། ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་རྩོམ་རིག་སྙིང་སྟོབས་མངོན་པར་བྱས་ཡོད།
       ཁོའི་ཕྱིས་ཀྱི«སྟོན་གྱི་རང་སྒྲ»དང«གྲོང་ཁྱེར་གྱི་འཚོ་བ»དང«མར་མེ་ཚེ་འབར»སོགས་ཀྱིས་ཀྱང་སྤྱི་ཚོགས་ཁུར་དུ་ལེན་པའི་ཕུགས་བསམ་ཅན་གྱི་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་བཞེངས་བསྐྲུན་བྱས་ཏེ། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགན་འཁྲིའི་ཐད་ནས་ང་ཚོའི་མིག་ངོར་དཔེ་བལྟོས་ཀྱི་མི་སྣ་མང་བོ་བསྟབས་ནས་ཡོད། གང་ལྟར་ཀྱང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ལྷག་པར་གཟས་ཏེ་རྩོམ་རིག་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་འཛུལ་བའི(文学介入社会)ཁོའི་རྩོམ་རིག་གི་སྙིང་སྟོབས་དང་མཛེས་རིག་གི་ལྟ་བ་འདིར་འགྱུར་ལྡོག་ཆེན་པོ་མེད་པར། འདིའི་ཐད་ནས་ཁོར་གསར་རྩོམ་གྱི་རྒྱུན་ཞིག་གྲུབ་ཡོད། རྩོམ་རིག་ཚུར་མཐོང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་བཅར་བ་དང་། རྩོམ་རིག་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ཡོད་པ། རྩོམ་རིག་འདི་སྣང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་འཛུལ་བ་འདི་བོད་ཀྱི་གནའ་རབས་རྩོམ་རིག་ལ་དཀོན་པའི་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་རྩ་བའི་སྙིང་སྟོབས་དང་། མཛེས་རིག་གི་འཁྱེར་སོ་གསར་བ་ཞིག་ཡིན་ལ། འདི་དུས་རབས་གོང་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་བོད་དུ་བྱུང་བ་ཡིན། ཨ་སྨྱོན་བཀྲ་ཤིས་དོན་གྲུབ་ཀྱིས་འདི་ལྟའི་མཛེས་རིག་གི་འཁྱེར་སོ་དང་། རྩོམ་རིག་གི་སྙིང་སྟོབས་གྲུབ་པའི་ཐད་ལ་ནུས་པ་གང་ལེགས་བཏོན་ཡོད།
       ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ཀྲུང་གོའི་ཕྱི་ཕྱོགས་སྒོ་འབྱེད་ཀྱི་བྱེད་ཕྱོགས་དང་བསྟུན་ནས་བོད་ལ་འཛམ་གླིང་གི་མཐོངས་དང་བལྟ་ས(参照系)བྱུང་སྟེ། བོད་དུ་ཐོག་དང་བོའི་གངས་རིའི་ཁོངས་ལས་བརྒལ་བའི་མཐོང་སྣེ་བྱུང་། དེའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་མི་རིགས་རང་ལ་ངོས་འཛིན་གསར་བ་བྱས་པ་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ལྟ་བ་གསར་བའང་ཐོབ་པ་རེད། «ལང་ཚོའི་རྦབ་ཆུ»ཡིས་དེ་ལྟའི་འཕོ་འགྱུར་གཅིག་སྡུད་ཀྱིས་མཚོན་ཏེ། “མཚར་སྡུག་འོད་སྟོང་འབར་བའི་སྔོན་ཆད་ཀྱིས་ད་ལྟའི་ཚབ་བྱེད་མི་རུང”ཞེས་བོད་ཀྱི་ད་ལྟ་བ་ལ་སྔོན་དང་མི་འདྲ་བར་ཤེས་རྟོགས་བྱས་པ་མ་ཟད་ཉེན་ཚབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ངོས་ནས་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་རེད། འདི་ནི་མི་བུ་གཅིག་གི་ཤེས་རྟོགས་མ་ཡིན་པར་དུས་རབས་དེའི་ན་གཞོན་ཚོགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ལྟ་བ(历史观)ཞིག་ཡིན། དེར་མཐུད་ནས“རྙིང་ཞེན། བག་འཁུམ། རྨོངས་དད། ལེ་ལོ་་་་་་/ང་ཚོའི་མི་རབས་འདིར་འཇུག་ཡུལ་གཏན་ནས་མེད/རྗེས་ལུས། ཀླ་ཀློ། མུན་ནག ལོག་སྤྱོད་་་་་་་/ང་ཚོའི་དུས་རབས་འདིར་གནས་ས་ཡེ་ནས་མེད།”ཅེས་དུས་རབས་གསར་བའི་བསྒྲག་གཏམ་གསལ་བར་བསྒྲགས། འདི་ནས་བཟུང་སྟེ། རྙིང་ཞེན་དང་། བག་འཁུམ། རྗེས་ལུས་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་གསུམ་ནི་བོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་པ་གསར་བའི་ཁ་ནས་རླུང་ལྟར་གྲགས་ཤིང་། ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་རྩོམ་རིག་གི་རྟག་ཏུ་བའི་བརྗོད་སྙིང་དུ་གྱུར་ཡོད། སྙན་ངག«ནེ་ལེར་བགྲོ་བའི་གཏམ»དང་། «གནའ་བོའི་ཅོང་རྙིང» ད་དུང«ལང་ཚོའི་མཆོད་པ»དང་། «ཆུང་མ་གཉིད་ཟིན། ངས་སྙན་ངག་འབྲི་བཞིན་ཡོད»སོགས་དེ་ལྟར་ཡིན། བརྩམས་སྒྲུང་ལའང«ཅ་ནེ»དང་། «ཆ་མི་འགྲིག་པའི་ལྷམ་གཅིག»དང་། «གཡུལ་བཅག་པའི་གཏམ་རྒྱུད»སོགས་ཡོད།
       རྙིང་ཞེན་སོགས་ཀྱི་རྒོལ་བ་བོད་ཀྱི་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་བའི་མཇུག་གི་ལོ་ངོ་ཉི་ཤུའི་གཏན་གྱི་བརྗོད་སྙིང་དུ་གྲུབ་ཡོད་པའི་སྣང་ཚུལ་ལ་ངས་བསམ་ན་གསལ་བཤད་མང་བོ་བྱེད་མི་དགོས། ལོ་ཉི་ཤུའི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་ལ་བལྟས་ཚེ་དེ་ནི་རྩོམ་རིག་བརྩམས་ཆོས་གཙོ་བོ་དག་ན་གསལ་ལྷང་ངེར་རེད། བཤད་དགོས་པ་ནི། རྙིང་ཞེན་གྱིས་མཚོན་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་དགག་པ་རྒྱག་པའི་རྩ་བའི་གཏན་ཚིགས་ཡང་སྙིང་ཅི་ཡིན་པ་དེ་རེད། དེ་ཉིད་ད་བར་དུ་རྩོམ་རིག་ཞིབ་འཇུག་གི་ལམ་ནས་གསལ་བར་བྱས་མེད་ལ། རིག་ཚན་གཞན་དུའང་མི་གསལ། དེ་ནི་ཆེས་གཙོ་བོ་གཅིག་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གིས་རྙིང་ཞེན་ལ་རྒོལ་ཚུལ་དེ་བསྡུས་བརྗོད(寓言)རང་བཞིན་གྱི་རྒོལ་ཚུལ་ཞིག་ལས་མ་འདས་པའི་སྟབས་ཀྱིས་རེད། «ཅ་ནེ»③ཡིས་ཅ་ནེ་ཞིག་ལ་ཆགས་ཚུལ་བྲིས་པ་དེ་སྤྱི་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གི་དཔེར་བརྗོད་ཀྱང་མ་ཡིན་པར། རང་དང་འདྲ་བའི་ཆོས་གཞན་ཞིག་འགོད་པའི་དཔེ་དཔེ་ཅན་གྱི་སྦྱོར་བ་ཞིག་རེད། དེ་བཞིན«ཆ་མི་འགྲིག་པའི་ལྷམ»④གྱིས་ཆ་མི་འགྲིག་པའི་ལྷམ་ཞིག་གྱོན་པ་ལ་དེ་འདྲའི་བལྟས་ངན་དུ་ལྟ་བའང་། དོན་རང་ཉིད་གསར་བྱུང་བྱ་དངོས་དང་ལེན་མི་བྱེད་པའི་མཚོན་བྱེད་ཡིན་པ་མ་གཏོགས། ཆ་མི་འགྲིག་པའི་ལྷམ་ལ་མི་དགའ་བ་ཉིད་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་མ་རེད། དེ་བས་རྙིང་ཞེན་གྱི་དགག་རྒྱག་དང་། བསམ་བློ་གསར་རྙིང་གི་འགལ་བ་དང་། རིག་གནས་གསར་རྙིང་གི་དགག་བཞག་དེ་བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ཁྲོད་ནས་ཇི་བཞིན་མཚོན་པ་མ་བྱུང་བས་གསལ་བཤད་ཡག་པོ་ཐོབ་ཐུབ་མེད་ཟེར་བ་ཡིན།
       གསལ་བཤད་ཡག་པོ་མ་ཐོབ་པ་དེས་གཅིག་ན། རྩོམ་པ་པོ་དང་ཤེས་ཡོན་པ་སོ་སོས་དུས་རབས་ཀྱི་དགོངས་པ་གང་ཞིག་ཚོར་སོང་བ་དང་། རང་ཉིད་ལ་མཉམ་འུར་དང་མོས་མཐུན་ཡང་བྱུང་སྟེ། རང་ཉིད་ཀྱི་ལངས་ཕྱོགས་སམ་རྣམ་འགྱུར་གསལ་བར་བསྟན་པ་ཡིན་ཡང་། ད་དུང་རང་ཉིད་ལ་འཚོ་བའི་མྱོང་རྟོགས་དངོས་མ་བྱུང་ལ། ངེས་ཤེས་ཟབ་མོ་ཀྱང་མ་ཐོབ་པ་མཚོན། གཉིས་ན། ཞིབ་འཇུག་གི་མཁས་པ་སོ་སོས་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྣམ་པ་ལ་གབ་པ་མངོན་ཕྱུང་དང་། དོན་སྙིང་གསར་འདོན་གྱི་མཁས་པའི་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་ལ་འཐུས་ཤོར་བྱུང་བ་མཚོན། གསུམ་དུ་ན། ཐབས་དང་ཐབས་བྱུང་གཉིས་ལས་ཐབས་བྱུང་ལ་འགྲེམ་སྟོན་མ་ཐོབ་པའི་ཕྱོགས་རེས་པའི་རིག་པའི་སྦྱོར་བ་ཞིག་ལས་བྱུང་བར་མངོན། དེ་ཡང་གསར་རྙིང་དང་གནའ་དེང་གི་འགལ་བ་དེ་སྤྱིར་ན་སྐབས་དེའི་ཀྲུང་གོ་རྒྱལ་ཁབ་ཡོངས་ཀྱི་བསམ་པའི་རླབས་རྒྱུན་ཞིག་སྟེ། སྤྱི་ཚོགས་དེང་རབས་ཅན་དུ་བསྐྱོད་པ་ལ་ཐོག་མར་མི་དེང་རབས་ཅན་དུ་འགྱུར་དགོས་པ་དང་། མི་དེང་རབས་ཅན་དུ་འགྱུར་བ་ལ་ཐོག་མར་བསམ་བློ་དང་ལྟ་བ་དེང་རབས་ཅན་དུ་འགྱུར་དགོས་པར་འདོད་པ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཉམས་མྱོང་ཞིག་དང་། ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་གི་རྩ་བའི་གཏན་ཚིགས(底层逻辑)ཤིག་ཡིན། སྐབས་དེར་གྲགས་ཆེ་ཞིང་རྗེས་ནས་དཔེ་ཕྲེང་ཆེན་མོ་གསུམ་ཞེས་སུ་འབོད་པའི་གྲས་སུ་བགྲང་བའི་རྒྱ་ཡིག་གི«སྲོལ་རྒྱུན་དང་བསྒྱུར་བཅོས»⑤(《传统与改革》)ཡི་དེབ་ཕྲེང་གི་གླེང་གཞི་རུ“སྤྱི་ཚོགས་དེང་རབས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ལ་ཐོག་མར་མི་དེང་རབས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་དགོས་ལ། མི་དེང་རབས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་ལ་རིག་གནས་དང་ལྟ་བའི་དེང་རབས་ཅན་དགོས།”ཞེས་བྱུང་ཡོད།
       བོད་ཀྱི་ན་གཞོན་ཤེས་ཡོན་པ་དང་རྩོམ་པ་པོ་དག་ལའང་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ཕྱི་ནང་གི་རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་འདི་ལྟའི་ངོས་ཟིན་གསལ་བོར་བྱུང་ལ། མི་དང་ལྟ་བ་དེང་རབས་ཅན་དུ་བསྒྱུར་བ་འདི་ནི་བོད་ལ་མཚོན་ན་སྤྱི་ཚོགས་དེང་རབས་ཅན་དུ་བསྐྱོད་པའི་ཐོག་མའི་སྔོན་འགྲོ་ཡང་ཡིན། ཡིན་ན་ཡང་། སྔོན་འགྲོ་འདིའི་དངོས་གཞི་ནི་སྤྱི་ཚོགས་དེང་རབས་ཅན་ཡིན། སྤྱི་ཚོགས་དེང་རབས་ཅན་དུ་བགྲོད་པའི་ནང་དོན་ལ། ཆབ་སྲིད་དེང་རབས་ཅན་དུ་བགྲོད་པ་དང་། དཔལ་འབྱོར་དང་། སྤྱི་ཚོགས། སེམས་ཁམས་དེང་རབས་ཅན་དུ་བགྲོད་པ་སོགས་མང་དུ་ཡོད་ཀྱང་། བོད་ཀྱི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བར་མཚོན་ན། སྤྱི་ཚོགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་ཐོག་མའི་ནང་དོན་ནི་དཔལ་འབྱོར་དེང་རབས་ཅན་ཡིན། མི་རིགས་འབྱོར་ཕྱུག་ཏུ་འགྱུར་བ་དང་། དམངས་ཀྱི་དངོས་པོའི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་གོང་དུ་སྤེལ་བ་ནི་སྐབས་དེའི་བསམ་བློ་གཙོ་བོ་དང་། དུས་རབས་ཀྱི་དགོངས་པ་ཡིན་པར་མ་ཟད། ད་ལྟ་ཡིན་ཡང་དེ་ལྟར་ཡིན། གཞན་དུ་ན་སྐབས་དེ་ཤེད་དུ་མ་ཟད་ད་ལྟ་ཡིན་ཡང་། བོད་དུ་རང་དབང་དང་། དམངས་གཙོ། ཚན་རིག རིགས་རྟོག་སོགས་ལ་གོ་བ་ཆེན་པོ་ཆགས་མེད་པས། སྐབས་དེ་ཤེད་དུ་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དེང་རབས་ཅན་གྱི་སྙིང་བོར་འགྱུར་དཀའ། གལ་ཏེ་རང་དབང་སོགས་འཚོལ་སྙེགས་ཀྱི་དམིགས་འབེན་དུ་བྱས་ཚེ་རྩོད་གླེང་འབྱུང་ངེས།
       བོད་ཀྱི་དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་ལོ་རྒྱུས་སུ«ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཁོའི<གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ>»⑥མ་བྱུང་བར་དུ་རྙིང་ཞེན་དང་བཅས་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ལ་དགག་པ་རྒྱག་དགོས་པའི་རྩ་བའི་གནད་འདིར་གསལ་ཁ་ཐོབ་མི་འདུག དོན་གྱིས་རིག་གནས་གསར་རྙིང་གི་དགག་བཞག་གམ་རྙིང་ཞེན་གྱི་བསམ་སྦྱོར་ལ་དགག་པ་བརྒྱག་པ་དེ་ཐབས་ཙམ་ལས་དམིགས་ཡུལ་མིན་ཏེ། རིག་གནས་གསར་རྙིང་གི་དགག་བཞག་ལ་དོན་དུ་གཉེར་བྱའམ་དམིགས་པ་གཞན་ཞིག་ཡོད་ལ། རྒྱུ་མཚན་ཡང་གཞན་ཞིག་ཡོད། དཔེར་ན། ཀྲུང་གོའི་ལྔ་བཞིའི་ལས་འགུལ་ལ་མཚོན་ན་ཁོའི་དམིགས་ཡུལ་དང་དོན་དུ་གཉེར་བྱ་ནི་ཚན་རིག་དང་དམངས་གཙོ་ཡིན་ཞིང་། རྒྱུ་མཚན་ནི་རྒྱལ་དམངས་བྱིངས་རྨོངས་པ་དང་སྒེར་སྡོམ་ཡིན་པའི་སྟབས་ཡིན།
       ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་དུ་བོད་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་པ་རྒན་གཞོན་གཉིས་ཀར་སྤྱི་ཚོགས་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཐུན་མོང་མྱོང་ཚོར་ཞིག་ཡོད་དེ། དེ་ཉིད་རྗེས་ལུས་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱིས་སྟོན་པ་ཡིན། རྗེས་ལུས་ཞེས་པ་འདི་སྐབས་དེར་སྤྱོད་སྒོ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་ཡིན། གསར་ཞེན་པ་དག་གིས་རྗེས་ལུས་ཞེས་དུས་དངོས་པོའི་དཔལ་ཡོན་དང་བསམ་པའི་དཔལ་ཡོན་གཉིས་ཐད་ནས་བོད་འདི་རྗེས་ལུས་ཡིན་པར་གོ་ལ། རྙིང་ཞེན་པ་དག་གིས་བསམ་པའི་དཔལ་ཡོན་གྱི་ཐད་ནས་བོད་འདི་རྗེས་ལུས་ཡིན་པར་ཁས་མི་ལེན། ཡིན་ན་ཡང་། དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཐད་ནས་ཁས་ལེན་ཏེ། ཨ་ཁུ་དམུ་དགེ་བསམ་གཏན་གྱིས་ཀྱང“ཁྱད་པར་ཏུ་བོད་མི་རིགས་ས་ཁུལ་གྱི་རྗེས་ལུས་ཀྱི་རྣམ་པ་གཙང་སེལ་བྱེད་པའི་ཆེད་དུ་་་་་་”⑦ཞེས་གསུངས་ཡོད། དེ་ལྟར་དུ་ཕྱི་ནང་གི་རྐྱེན་མང་པོ་ཞིག་གིས་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་བོད་དམངས་བྱིངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ཞན་པ་དང་། དངོས་པོའི་འཚོ་བ་སྐྱོ་ཆད་པ་དེར་ངོས་འཛིན་གསར་བོ་བྱུང་བ་དང་། དེས་ཤེས་ཡོན་པ་མང་བོ་ཞིག་སེམས་ཁྲལ་ལ་གཏད་པ་དང་། དེ་ལས་བརྩམས་ཏེ་ལོ་རྒྱུས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ལྟ་བ་གསར་བ་དང་། དངོས་ཡོད་དང་ལོ་རྒྱུས་ལ་ལྟ་བའི་ཕྱིར་རྟོག་གི་བློ་དང་རིག་པ་གསར་བ་ཞིག་བྱུང་བས། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་བསམ་བློ་དང་རིག་གནས་ལ་འཕོ་འགྱུར་འབྱུང་བའི་མགོ་བརྩམས་པ་རེད། དེ་བས་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་སམ་འབྱོར་ཕྱུག་ནི་བོད་ཀྱི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་གི་གནད་དོན་གཙོ་བོ་དང་། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགན་འཁྲི་གཙོ་བོ་དང་། བགྱི་བ་ཡོངས་ཀྱི་ལྟེ་གནད་དུ་གྱུར་ཡོད། ཡིན་ན་ཡང་རྩོམ་རིག་གི་ལམ་ནས་དཔལ་འབྱོར་དང་འབྱོར་ཕྱུག་གི་གནད་དོན་ཐད་ཀར་དུ་སྟོན་པ་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་བྱུང་མེད་པར། རྩོམ་རིག་གིས་དམིགས་ཡུལ་དེ་མངོན་འགྱུར་གྱི་ཐབས་ལམ་སྟེ་ལྟ་བའི་བསྒྱུར་བཅོས་དང་གསར་རྙིང་གི་འགལ་འདུ་ཤུགས་དྲག་ཏུ་བསྟན་ནས་ཡོད།
       ལོ་རབས་དགུ་བཅུ་བའི་བོད་ཀྱི་སྙན་ངག་གསར་བའི་ཁྲོད་དུ་ད་གཟོད་དངོས་གཞིའི་དོན་དཔལ་འབྱོར་དང་འབྱོར་ཕྱུག་གི་གནད་དོན་རིམ་གྱིས་རྩོམ་ནང་ཐོན་ཡོད། དཔེར་ན། «ལང་ཚོའི་མཆོད་པ»⑧རུ“ང་ཚོ་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་འབྱོར་བས་བཟི་ནས་ལོ་མང་འགོར/རེ་སྒུག་གི་མནར་གཅོད་ཁྲོད་ནས་ཡུན་རིང་ལུས”ཞེས་བསྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་དང་བསྒྱུར་བཅོས་ཀྱི་གནད་དཔལ་འབྱོར་ལས་བརྩམས་པའི་དབུལ་ཕོངས་ཡིན་པར་དྲིལ་ནས་བསྟན་ཡོད་ལ། «ཆུང་མ་གཉིད་ཟིན། ངས་སྙན་ངག་འབྲི་བཞིན་ཡོད»⑨དུ“ཕ་ཡུལ་དུ་ཁ་བ་འབབ་ཀྱིན་ཡོད་ངེས/མིང་སྲིང་ཚོ་ཇི་འདྲའི་འཁྱག་ཨང”ཞེས་བོད་མི་དམངས་མང་བོས་ཐབས་ཆག་གི་འཚོ་བ་ཞིག་ལ་རོལ་བཞིན་པ་འདི་སེམས་མི་བདེ་ས་དང་གནད་ཀྱི་དོན་པོ་ཡིན་པར་བསྟན་ཡོད། ལྷག་པར་ཏུ་སྙན་ངག་དང་པོའི་ནང་དུ“ཕ་ཡུལ་གྱི་ཁ་བར་འཐིམ་པའི་རྫི་གླུ་བསྐྱུར་བོའམ/སྙན་ངག་ཏུ་འཛུལ་བའི་བུ་མོ་ཚོའི་སྐྲ་ལོ/དར་ཆ་བཞིན་འཇིག་རྟེན་གྱི་མཐོ་ས་ནས་འཕྱར་བཞིན/ཚིག་འབྲུའི་བདེན་གྲུབ་ཀྱི་ཉིང་བཅུད་ནམ་མཁར་མཆོད་ཆོག”ཅེས་ཚིག་བརྒྱ་བཤད་ཀྱི་མདོ་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་རྣམ་པ་བསྒྱུར་ནས་འབྱོར་ཕྱུག་གི་འཚོ་བ་རོལ་རྒྱུ་ཉིད་ཡིན་པར་བསྟན་ཡོད། ཡིན་ཡང་སྙན་ངག་ནི་གཅིག་སྡུད་ཀྱི་བདག་ཉིད་ཅན་ཞིག་ཡིན་པས། འཚོ་བ་དངོས་ཀྱི་ངོས་ནས་དང་དབང་ཤེས་ཀྱི་ངོར་མངོན་གྱུར་གྱི་ཚུལ་དུ་འགྲེམ་ཞིང་སྟོན་པར་མཛད་པ«ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཁོའི<གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ>»འདི་འབའ་ཞིག་རེད།        «ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཁོའི<གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ>»ཡིས་རྩོམ་གྱི་མི་སྣ“ང”སྔ་ཕྱི་ཐེངས་ལྔ་ཙམ་ལ་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཁོ་དང་འབྲེལ་བའི་རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བར་ཕྱིན་པའི་སྐབས་ཀྱི་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་བྲི་བ་ཡིས་རྩོམ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་བརྩམས་ནས་ཡོད། བརྩམས་སྒྲུང་གིས་དམངས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་བབ་དང་། སྒོས་སུ་འོག་རིམ་བོད་མིའི་དངོས་པོའི་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ལ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་གཟས་ཏེ། སྔར་རྩོམ་རིག་གི་ལམ་ནས་མངོན་མ་མྱོང་བའི་འཚོ་བའི་བརྙན་རིས་འདྲིས་ཆེ་བ་ཞིག་ང་ཚོའི་མིག་ངོར་བསྟར་ཡོད། སྔ་ཕྱི་ཐེངས་ལྔ་ལ་རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བར་ཕྱིན་ཀྱང་ཁོའི་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་ཐམས་ཅད་དཔལ་འབྱོར་དང་མཐའ་གཅིག་ཏུ་འབྲེལ་ནས་ཡོད་པས། རྩོམ་འདི་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གནས་བབ་མཚོན་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་ཐུན་མོང་མ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་ནས་ཡོད། རྩོམ་གྱིས་བོད་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་གནས་བབ་དེ་ཕྱོགས་གཉིས་ནས་མཚོན་འདུག་ཅེས་བཤད་ཆོག
       གཅིག ཐད་ཀར་བོད་མིའི་འོག་རིམ་འཚོ་བ་བྲི་བ། རྩོམ་གྱི་མི་སྣ“ང”ཐོག་དང་པོར་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་ཚང་དུ་སོང་དུས། མི་སྣའི་མཐོང་ལམ་དུ་སྣང་བའི་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་ཚང་ནི་རྙིང་སྡིག་ཅིག་རེད། “ཁྱིམ་འདི་གའི་ཁང་བ་ཡང་ཕྱི་ཡི་མཁར་གྱང་དང་འདྲ་བར་རྙིང་བ་རྙིང་སྡིག་ཅིག་ཡིན་ལ” “གདན་ནག་རྙིང་བ་ཞིག་ཁྱེར་འོངས་ཏེ”ཟེར། ཐེངས་གསུམ་པར་རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བའི་ཨ་ཁུ་སངས་རྒྱས་ཚང་དུ་སོང་དུས། ཁང་བ་ནི“ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་ཚང་ལས་ཆེས་སྡུག”པ་དང་། འགྲུལ་བ་ལ་འགྲུལ་བས་ཁྱེར་ཡོང་བའི་ཇ་སྐོལ་རྒྱུ་མ་གཏོགས་ཇ་མེད་པ་དང་། “འགྲུལ་བ་ཡོང་རྗེས་སྔུན་ལ་འཇོག་རྒྱུ་ཞིག་ཀྱང་མི་འདུག”འགྲུལ་བ་གསུམ་ལ་དཀར་ཡོལ་ཞིག་འཁྱེར་ཡོང་བ་དཀར་ཡོལ་རིགས་མི་གཅིག་པ་བམ་བརྩེགས་ཤིག་རེད།
       འདི་དང་འདི་ལྟ་བུའི་དམངས་ཀྱི་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་རྣམ་པ་རྩོམ་ནང་ཤེས་བཞིན་གྱིས་བྲིས་པ་ཤིན་ཏུ་མང་། ད་དུང་མཇུག་མཐར་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་སྨན་ཁང་དུ་བསྡད་དེ་ཁོའི་སྙིང་ལ་གཤག་བཅོས་བྱེད་དགོས་པར་སྒོར་ཁྲི་གཅིག་དགོས་པ་དེ། རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བར་ཁྲལ་བཞག་བྱས་ནས་སྒོར་མོ་བསྡུས་ཀྱང་སྒོར་སྟོང་གཉིས་ལའང་མ་བུད། སྨན་བཅོས་ཀྱི་སྒོར་མ་འདང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་མཐར་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་རང་ཉིད་ཀྱང་ལྕེབས་པ་རེད། རྩོམ་ནང་འདི་ལྟར་རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བའི་དཔལ་འབྱོར་ཉམས་དམས་ཀྱི་འཚོ་བ་རྒྱ་ཆེར་བྲིས་ཏེ། དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་རྣམ་པ་བྲི་བ་འདིས་རྩོམ་གྱི་གྲུབ་ཆ་ཆེ་ཤོས་བཟུང་སྟེ། འདི་ཉིད་རྩོམ་གྱི་སྒྲིག་གཞི་རྩོམ་བྱེད་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ནས་ཡོད།
       དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྣམ་པ་ནི་བརྩམས་སྒྲུང་འདིའི་སྲོག་ཡིན་པས། ལར་བརྩམས་སྒྲུང་གི་ལྷུག་བརྗོད་པས་ཐད་ཀར་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གལ་ཆེན་རང་བཞིན་རྩོམ་ནང་དངོས་སུ་བསྟན་པའང་ཡོད་དེ། དཔེར་ན། “རེད་དེ། དཔལ་འབྱོར་ནི་ཡོད་ཚད་ཀྱི་རྨང་གཞི་ཡིན་པས། རྒྱུ་མི་རྟག་རྩྭ་མགོའི་ཟིལ་བ་འདྲ་ཞེས་ན་ག་ལ་འགྲིག དེང་སྐབས་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་གང་དང་གང་ལ་མཚོན་ན་ཡང་དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་ཨང་དང་པོར་མི་འཇོག་པ་ཞིག་ག་ལ་ཡོད། དེར་བརྟེན་རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བས་ཀྱང་དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་དམ་འཛིན་བྱེད་འོས་ཏེ། དེ་ལྟར་མ་བྱས་ཚེ་ཁྱིམ་ཚང་རེ་རེའི་ཆ་རྐྱེན་ཇེ་ངན་ནས་ཇེ་ཐུར་སོང་སྟེ་སྤྲང་བོ་དབྱུག་ཐོགས་ཅན་གྱི་འབྱུང་གནས་སུ་འགྱུར་བར་གདོན་མི་ཟ།”ཞེས་ཀྱང་བྱུང་ཡོད།
       གཉིས། དཔལ་འབྱོར་ཉམས་དམས་སུ་གཏོང་བའི་བསམ་བློ་སུན་འབྱིན་པ། བརྩམས་སྒྲུང་འདིས་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཆུ་ཚད་ཞན་པའི་བོད་མིའི་འཚོ་བ་མཚོན་པ་མ་ཟད། རྩོམ་ནང་དེའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལའང་བསམ་གཞིགས་བྱས་ཏེ། རྒྱུ་དེ་ཡང་རྩོམ་ནང་མང་དུ་བྲིས་ཤིང་དེ་ལ་གལ་ཆེ་བའི་གོ་ས་བྱིན་ཡོད། རྩོམ་ནང་གི་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་གྱི་མི་སྣའི་སྣང་བརྙན་ནི་དཔལ་འབྱོར་ལ་ཉེས་དམིགས་སུ་ལྟ་མཁན་ཞིག་དང་། ཁོའི«གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ»ནི་དཔལ་འབྱོར་ལ་སྤང་བྱར་ལྟ་བའི་ལྟ་གྲུབ་ཀྱི་གབ་དཔེ(隐喻)ཞིག་ཡིན། དོན་འདི་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས«གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ»བཤད་པས། སྡེ་མི་རྣམས་ལ་རྒྱུ་འདང་མེད་པར་བྱས་སོང་བ་དང་། རྒྱུ་འདང་མེད་པའི་སྟབས་ཀྱིས་ལས་ལ་མི་བརྩོན་པས་དབུལ་ཕོངས་སུ་གྱུར་བའི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བསྟན་ཡོད།
       «གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ»ནི་ཀུན་གྱིས་ཤེས་གསལ་ལྟར་རྒད་པོ་གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོའི་བསླབ་བྱ་ཞིག་སྟེ། ཁོའི་ཚེ་སྟོད་རྒྱུ་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ནམ་མཁའི་སྐར་ཚོགས་ལྟར་འཛོམས་ཀྱང་། ཚེ་སྨད་རྒྱུ་ནོར་ཐམས་ཅད་སྟོན་ཟླ་གསུམ་གྱི་མེ་ཏོག་ལྟར་ཡལ་བས། ཁོ་རང་འཇིག་རྟེན་འཁོར་བ་ལ་ཡིད་སྐྱོ་སྟེ་ཕྱི་རབས་པ་ལ་རྒྱུ་མི་རྟག་རྩྭ་མགོའི་ཟིལ་བ་ཡིན་པའི་བསླབ་བྱ་འདི་གནང་བ་རེད། ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས་འདི་ལྟའི«གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ»འདི་རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བར་བཤད་པས། རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བའི་དཔལ་འབྱོར་ཐད་ཉམ་ཉེས་ཆེན་པོ་བཟོས་པའི་ཚུལ་རྩོམ་ནང་རྒྱ་ཆེར་བསྟན་ཡོད།
       རྩོམ་ནང་འདི་ལྟར་ཡང་བྱུང་ཡོད་དེ། “རྒྱུ་ནོར་གྱི་ཆེད་དུ་རང་སྲོག་བློས་གཏོང་བར་ཡ་མི་ང་བའི་སྐྱེས་བོ་འདྲ་ཡོད་ཀྱང་རྒྱུ་ནོར་ལ་ཡི་གེ་འཆུ་བར་བྱེད་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་འཁོར་བ་སྐྱིད་ཀྱི་གཞི་མ་ཡིན་པར་སེམས་པའི་མི་ག་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་འཁོར་བའི་ཟང་ཟིང་ནི་མཆིལ་མའི་ཐལ་བ་བཞིན་དུ་འདོར་བར་བྱེད”ཅེས་དང་། ད་དུང་མི་སྣ་རིག་ལྡན་བརྒྱུད་ནས“ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས«གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ»བཤད་ཐེངས་མང་བས། རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བའི་མི་རྣམས་གཏོང་ཕོད་ཆེ་ཞིང་རྒྱུ་འདང་མེད་པ་ཞིག་ཏུ་བཏང་འདུག”ཅེས་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་གྱིས«གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ»བཤད་པ་དེ། རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བ་དབུལ་ཕོངས་སུ་འགྱུར་བའི་རྒྱུ་ཡིན་པར་བསྟན་པའི་སྒོ་ནས་རྩོམ་ནང་དཔལ་འབྱོར་ཐད་ལ་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་གསལ་བོ་ཞིག་བཀོད་ནས་ཡོད།
       རྩོམ་རང་ཉིད་ལ་ཐོག་མ་ནས་བློ་འབྱེད་ཀྱི་དམིགས་རྣམ་ཡོད་དེ། ཀློག་པ་པོར་ཤན་བྱེད་པའི་རྩོམ་གྱི་དགོས་ཕན་རང་བཞིན་གྱིས་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་ལམ་ཁོའི«གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ»དང་། རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ཉམ་ངའི་བར་གྱི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་རྩོམ་ནང་བཀོད་པར་སླ་ཆོས་དང་འུད་བརྗོད་ཀྱི་ཆ་ཅུང་ཟད་ཡོད་ཀྱང་། བོད་མི་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་ངོས་ནས་བསམ་ན་རྩོམ་གྱི་བདེན་སྣང་རང་བཞིན་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་མི་དགོས། གལ་ཏེ་མི་དམངས་ཀྱི་དངོས་པོ་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་འདེགས་པ་དང་། དཔལ་འབྱོར་ལ་འཕེལ་རྒྱས་བཟོ་དགོས་བ་མི་རིགས་ཤིག་གི་བགྱི་བའི་དཀྱིལ་སྙིང་དུ་བྱེད་ན། དེ་ལ་དེ་མཐུན་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་ནི་དགོས་ངེས་ཡིན། གཅིག་ནི་དཔལ་འབྱོར་ཁས་ལེན་པའི་ལྟ་གྲུབ་དང་། གཉིས་པ་ནི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཐབས་ལམ་དུ་གྱུར་བའི་ཤེས་བྱའི་མ་ལག་ཡིན། དེ་གཉིས་ལས་ཀྱང་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ་ནི་ལྟ་གྲུབ་ཡིན།
       འདིར་ཐབས་དང་ཐབས་བྱུང་གི་གནད་དོན་ཞིག་མཆིས་ཏེ། དཔལ་འབྱོར་ཁས་ལེན་དང་དཔལ་འབྱོར་གོང་སྤེལ་གྱི་ལྟ་བ་ནི་ཐབས་དང་། དཔལ་འབྱོར་གོང་འཕེལ་ནི་དེ་ལས་བྱུང་བའི་ཐབས་བྱུང་ངོ་། །དེས་ན། བོད་དུ་དར་བའི་གཙོ་རྒྱུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་ནི་འཁོར་བའི་ཕུན་ཚོགས་ལ་སྐྱོན་དུ་ལྟ་བ་དང་། འདོད་ཡོན་ལོངས་སྤྱོད་ལ་ཉེས་དམིགས་སུ་ལྟ་བ། ཚེ་འདིའི་སྣང་ཤས་ལྡོག་པ་སོགས་ཡིན་པས། གཙོ་རྒྱུགས་ཀྱི་ལྟ་གྲུབ་འདི་དང་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་བའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བ་ནས་བྱུང་བའི་བོད་ཀྱི་དུས་རབས་ཀྱི་དགོངས་པ་གཉིས་འགལ་ཟླར་གནས་ཡོད། འཁོར་བའི་ཕུན་ཚོགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་སྟོན་པའི་བློ་ལྡོག་གི་བསམ་བློའི་འོག་ནས། དཔལ་འབྱོར་ལ་འཕེལ་རྒྱས་འབྱུང་ཐབས་མེད། འདིའི་ཕྱོགས་ནས་མང་དུ་བཤད་མི་དགོས་ཏེ། ཆོས་ཕུང་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་གི་ནང་ན་འཁོར་བའི་ཕུན་ཚོགས་དང་རྒྱུ་ནོར་ལ་དྲང་ཕྱོགས་ནས་ལྟ་བ་ཞིག་མེད་པ་སུས་མི་ཤེས། རྗེ་ཙོང་ཁ་བ་ཆེན་པོས། “དེ་ལྟར་གོམས་པས་འཁོར་བའི་ཕུན་ཚོགས་ལ། །ཡིད་སྨོན་སྐད་ཅིག་ཙམ་ཡང་མི་སྐྱེ་ཞིང་། །ཉིན་མཚན་ཀུན་ཏུ་ཐར་བ་དོན་གཉེར་བློ། །བྱུང་ན་དེ་ཚེ་ངེས་འབྱུང་སྐྱེས་པ་ལགས། །”⑨ཞེས་རྒྱུ་ནོར་དང་བཅས་པའི་འཁོར་བའི་ཕུན་ཚོགས་འདིས་ཐར་བ་བསྒྲུབ་པ་ལ་གེགས་བྱེད་པར་མཐོང་ནས། ཚེ་འདི་ཕྱི་གཉིས་ཀའི་སྣང་ཤས་ལྡོག་སྟེ་ལམ་གྱི་ཐོག་མར་ངེས་འབྱུང་བཙལ་དགོས་པར་བསྟན་ཡོད་པ་འདི། གྲུབ་མཐའ་ཡོངས་ཀྱི་ཐུན་མོང་ལམ་སྦྱང་ཞིག་རེད།
       དེ་བས་རྩོམ་ནང་ཨ་ཁུ་རྣམ་རྒྱལ་དང་ཁོས་བཤད་པའི«གནའ་རྒྱའི་ཚེ་ལོ»དང་། རྣམ་རྒྱལ་སྡེ་བའི་དཔལ་འབྱོར་ཉམས་དམས་གཉིས་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་ཚུལ་དུ་བསྟན་པར་གནས་ལུགས་ཡང་དག་ལྡན་པ་དང་། རྒྱུ་འབྲས་གཏན་ཚིགས་འདི་ཉིད་ཀྱི་སྒོ་ནས་དུས་རབས་ཉི་ཤུ་བའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་གི་རིག་གནས་གསར་རྙིང་གི་དགག་བཞག་དང་། དེང་རབས་རྩོམ་རིག་གི་སྙིང་སྟོབས་ལ་བསམ་ཐུབ་ན། ང་ཚོས་དེ་དག་ནི་མི་རེ་འགའ་བ་ཞིག་གི་ཨ་གསར་གྱི་ཧོལ་རྒྱུགས་ཤིག་མ་ཡིན་པར། མི་རིགས་ཀྱི་འབྱུང་འགྱུར་ལ་བསམ་པའི་བསམ་པ་རྒྱ་ཆེ་བ་ཞིག་དང་། དེ་ལ་དུས་རབས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་ལ་བསྙབ་ནས་ཡོད་པའི་བསམ་སྦྱོར་ཡང་དག་ཅིག་ཡིན་པ་མཐོང་ཡོང་། རིག་གནས་ཀྱི་དགག་བཞག་དེ་ནི་མཐར་གཏུགས་ན་རིག་གནས་ཀྱི་གནད་དོན་ཞིག་མིན་པར། དོན་གྱིས་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་བདེ་སྡུག་ལ་བསམ་ཞིང་དངོས་པོའི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་ལས་བརྩམས་པའི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དོན་དག་ཅིག་ཡིན་པ་མཐོང་ཡོང་།
       ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་རིག་གནས་ཀྱི་དགག་བཞག་གི་སྣང་ཚུལ་གྱི་ནང་དོན་ནི་དཔལ་འབྱོར་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར། རང་དབང་དང་དམངས་གཙོ་དང་རིགས་རྟོག་གི་སྙིང་སྟོབས་སོགས་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་རིན་ཐང་ལ་སྙེག་པའི་སྦྱོར་བ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་། དེ་དག་གི་ནང་ཁོངས་རྒྱ་ཆེ་བས་སྐབས་དེ་ཤེད་དུ་ཇི་བཞིན་རྟོགས་པ་ཤིན་ཏུ་ཉུང་ཡང་། དཔལ་འབྱོར་གྱི་དོན་གནད་འདི་སྐབས་དེའི་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་བཅས་པའི་དབང་གིས་ཤེས་ཡོན་པ་ཕལ་ཆེར་བ་ཞིག་གི་སེམས་ཀྱི་བརྣག་ས་དང་ན་ཟུག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པ་གདོན་མི་ཟ། དེས་ན་མི་རིགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་དམངས་ཀྱི་དངོས་པོའི་འཚོ་བ་ལ་དམིགས་པ་ལས་བརྩམས་པའི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་ཀྱི་དཀྱོར་འབྱིན་དང་། བོད་མིའི་རྙིང་ཞེན་སོགས་མི་སྡུག་པའི་མཚང་འབྱིན་དེ་དག་མི་རིགས་དང་རིག་གནས་ཀྱི་དམའ་འབེབས་དང་ཞེན་མེད་ཀྱི་སྦྱོར་བ་ཞིག་མིན་པར། དངོས་ཡོད་ལ་གདོང་གཏོད་ཐུབ་པའི་སྙིང་སྟོབས་དང་། བསྒྱུར་བཅོས་འོངས་ཐུབ་པའི་ཡིད་ཆེས་དང་། འོངས་ལམ་གྱི་ཐབས་འཚོལ་བའི་ཧུར་སེམས་ཤིག་རེད། འདིའི་རྒྱབ་ན་ཡིད་ཆེས་ཤིག་དང་ཁེག་འཁུར་གྱི་སྙིང་སྟོབས་ཤིག་དང་ཐ་ན་སྐྱོ་གར་གྱི་སྙིང་སྟོབས་ཤིག་ཀྱང་ཡོད་དོ། །

དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ།
① 1989ལོའི«སྦྲང་ཆར»དེབ་དང་པོ།
② 1990ལོའི«སྦྲང་ཆར»དེབ་བཞི་བ།
③ 1986ལོའི«སྦྲང་ཆར»དེབ་གསུམ་པ།
④ 1987ལོའི«སྦྲང་ཆར»དེབ་གཉིས་པ།
⑤ དཔེ་ཕྲེང་འདི་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་བཅུ་བའི་ནང་གི་རིག་གནས་བགྲོ་གླེང་ཆེན་པོའི་ཁྲོད་ཀྱི་དཔེ་ཕྲེང་ཆེན་མོ་གསུམ་གྱི་གྲས་སུ་བགྲང་བ་ཡིན།
⑥ 2001ལོའི«སྦྲང་ཆར»དེབ་གཉིས་པ་དང་གསུམ་པ།
⑦ དམུ་དགེ་བསམ་གཏན། «སྨོན་ཚིག་བུང་བ་རྒན་པོའི་གཤོག་སྒྲ» 1981ལོའི«སྦྲང་ཆར»དེབ་དང་པོ།
⑧ 1994ལོའི«གངས་རྒྱན་མེ་ཏོག»དེབ་གཉིས་པ།
⑨ 1994ལོའི«གངས་རྒྱན་མེ་ཏོག»དེབ་གསུམ་པ།
⑩ སེར་གཙུག་ནང་བསྟན་དཔེ་རྙིང་འཚོལ་བསྡུ་ཕྱོགས་སྒྲིག་ཁང་གིས་བསྒྲིགས། རྗེ་ཙོང་ཁ་པ་ཆེན་པོའི་གསུང་འབུམ་བཞུགས། (ཁ) 〔G〕ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2012ལོའི་ཟླ12པ། ཤོག་ངོས522