ཤེལ་ཞིག་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་གྱི་སྐོར་གླེང་བ།

        དམ་པ་ཁོང་ནི་སྔར་ཞང་ཞུང་རྒྱལ་རབས་མངའ་ཐང་དར་ཞིང་རྒྱས་པའི་སྐབས་ཞང་ཞུང་སྒོ་ཕུགས་བར་གསུམ་དུ་ཕྱེས་པའི་སྒོ་པའི་ཁོངས་གཏོགས། སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོས་རྒྱལ་རབས་བཙུགས་སྐབས་སུམ་པ་གླང་གི་གྱིམ་ཤོད། བོད་ཡུལ་མདོ་དབུས་ཁམས་གསུམ་གྱི་ནང་གསེས་ཁམས་སྟོད་ཁྱུང་པོའི་ཡུལ། ཁྱུང་པོ་དཀར་ནག་སེར་གསུམ་ལས་མི་རྗེ་ཁྱུང་དཀར་རྒྱལ་པོའི་མངའ་རིས་གསེར་རུ་གཞུང་ཞེས་པའི་ས་ཆ་སྟེ། དེང་གི་སྲིད་འཛིན་ས་ཁོངས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། བོད་ལྗོངས་ཆབ་མདོ་གྲོང་ཁྱེར་སྟེང་ཆེན་རྫོང་གེ་རིང་གྲོང་གི་སྟོད་མའམ་རྫོགས་མདའ་ཁའི་ཤེལ་ཞིག་འཕར་ཆུང་ཚང་དུ་སྐུ་མཆོག་མངོན་པར་བཞད། ཁོང་གི་འཁྲུངས་འདས་ལོ་ཚིགས་དང་ཡབ་ཡུམ་སོགས་གསལ་པོར་བཀོད་པའི་ཡིག་ཆ་མིག་སྔར་ལག་ཏུ་མ་སོན། ཀ་ལེགས་དགོན[1]གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ཏུ་ཡག་སྙ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཀ་ལེགས་དགོན་ཕྱག་བཏབ་པ་དང་། ཤེལ་ཞིག་ཚེ་དབང་རྒྱལ་མཚན་དང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་གཉིས་དགོན་དེའི་བླ་མར་མངའ་གསོལ་བ་ཙམ་ལས་གཞན་པའི་ཤེལ་ཞིག་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་སྐོར་གྱི་གནས་ཚུལ་གང་ཡང་འཁོད་མེད། ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་གིས་བསྟན་སྟངས་ཀྱི་བབ་ལ་བརྟགས་ན། ཡག་སྙ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་ཀ་ལེགས་དགོན་ཕྱག་བཏབ་གྲུབ་པ་དང་ཁོང་གདན་སར་འཁོད་པ་ཡིན་དགོས་འདུག དེས་ན་ཐོག་མར་ཀ་ལེགས་དགོན་དུས་ནམ་ཞིག་ཏུ་ཕྱག་བཏབ་མིན་ལ་དཔྱད་རྒྱུ་གལ་ཆེ་བར་མཐོང་།         «ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཤེལ་དཀར་ཕྲེང་བ»ལས“དགོན་འདིའི་གདན་རབས་དང་དཀར་ཆག་ལོ་རྒྱུས་སོགས་ཞིབ་ཚགས་ལ་ཁ་གསལ་བ་ཞིག་འབྲི་བ་ལ། ཟུར་བལྟའི་ཡིག་ཆ། སྔར་ཡོད་དགོན་འདིའི་གདན་རབས་དང་དགོན་གྱི་དཀར་ཆག་སོགས་དཔྱད་ཡིག་ཚད་ཐོབ་ཅན་གྱི་དཔེ་རྒྱུན་ལག་ཏུ་མ་འབྱོར་བས། ཕོ་ཚོད་ཀྱིས་མཆུ་འདབ་རིང་པོར་བརྐྱངས་ནས་བཤད་ན། ལོ་རྒྱུས་དོན་གོ་སོད་པ་མི་འབྱུང་བའི་ཁར། ཉ་ཉུང་མཉམ་བསྲེ་སོགས་ལོ་རྒྱུས་སྒྲིབ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་རུ་འགྲོ་བར་བསམ་སྟེ་མང་བར་མ་བྲིས། རྩོམ་འདིའི་ནང་གི་དགོན་གྱི་གདན་རབས་དང་བོན་བསྟན་གྱི་བྱ་བ་དར་ནུབ་རྒྱས་སོགས་བྱུང་བའི་སྐོར། ད་ལྟ་དངོས་ཡོད«དགོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཤེལ་དཀར་མེ་ལོང»ཞེས་དང་ལྡེབ་མ་བཅུ་ཕྲག་ཅན་གཙོར་བཟུང་ཐོག ཡུལ་མི་སེར་སྐྱ་རྒན་རབས་མྱོང་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ངག་སྒྲོས་ཚད་ཐུབ་རྣམས་ཀྱིས་ཟུར་བརྒྱན། ཁ་བསབས་བྱས་ཏེ་བྲིས་པ་འདི་མཁས་པ་དགྱེས་པའི་མཆོད་སྤྲིན་དུ་མ་གྱུར་ཀྱང་། བློ་གསར་དོན་གཉེར་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ཐུགས་རེ་བསྐང་ཕྱིར་ལེགས་སྐྱེས་སུ་ཕུལ་བ་འདི་ལ་སྐྱོན་དང་ནོར་འཁྲུལ་ཇི་སྙེད་ཅིག་ཡོད་ངེས་ལགས་ན། གཟུར་གནས་མཁྱེན་ལྡན་རྣམས་ཀྱིས་ཡོ་བསྲང་གི་དགོངས་འཆར་ལྷུག་པོར་སྩོལ་གནང་ཡོང་བའི་རེ་བ་སྙིང་ཐག་པ་ནས་ཞུ།”[2]ཞེས་གསུངས་ཡོད་པས། ཁོང་གིས་དགོན་འདིའི་གདན་རབས་སྐོར་དཔྱད་གཞི«དགོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཤེལ་དཀར་མེ་ལོང»ཞེས་པར་བྱས་པ་གསལ་འདུག གུས་པས་ཡིག་ཆ་འདི་བཙལ་རུང་ལག་ཏུ་མ་སོན། གལ་སྲིད་ཡིག་ཆ་འདི་རྙེད་ན་འདིར་ཡིག་ཚོགས་མང་པོ་སྤུངས་པའི་ངལ་བ་ལ་བརྟེན་མི་དགོས་པར་ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་ཕྱག་བཏབ་ལོ་གཏན་འབེབས་བྱེད་ཐུབ་སྙམ། གོང་དུ་ཁོང་གིས་མཁྱེན་ལྡན་དག་གིས་ནོར་འཁྲུལ་ཡོ་བསྲང་གི་དགོངས་འཆར་གནང་རྒྱུའི་རེ་བ་བཏོན་འདུག་པས། གུས་པ་མཁྱེན་ལྡན་གྱི་གྲལ་ལ་མེད་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དོན་དངོས་འཚོལ་ཞིབ་བྱེད་པར་སྤྲོ་བ་ལྡན་མཁན་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། གཉིས་ནས་གལ་སྲིད་དོགས་གནད་འདི་དག་ལ་བསམ་ཚུལ་ཁ་ཤས་འདོན་ཐུབ་ན། ཕན་མ་གཏོགས་གནོད་མི་འདུག་སྙམ་པས་བསམ་ཚུལ་ཁ་ཤས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན། དགོན་འདི་རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ལྕགས་བྱ་ལོར་ཕྱག་བཏབ་པ་ཡིན་ན། སྤྱི་ལོ༡༣༨༡ལོར་ཁེལ་ཐབས་མེད་པ་དང་། སྤྱི་ལོ༡༣༨༡ལོར་ཕྱག་བཏབ་པ་ཡིན་ན། རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ལྕགས་བྱ་ལོར་ཡོང་ཐབས་མེད། དེས་ན། ཡིག་ཆ་འདིར་འཕྱུག་ཡོད་པ་ནི་མངོན་གསལ་དོད་པོ་རེད། ཁོང་གིས་ཡིག་ཆ་འདིར“ཡག་སྙ་བསོད་ནམས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་སྤྱི་ལོ༡༣༨༡ལོ་རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ལྕགས་མོ་བྱ་ཡི་ལོར་དགོན་ཆགས་བཏབས་ཤིང་། མཚན་ཡང་ཀ་ལེགས་གཡུང་དྲུང་གླིང་ཞེས་གསོལ།”ཞེས་བསྙད་ཡོད་པས། སྔར་གྱི་ཡིག་ཆ«དགོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཤེལ་དཀར་མེ་ལོང»ལས་རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ལྕགས་བྱ་ལོར་ཕྱག་བཏབ་ཅེས་གསལ་བ་དེ་ལ་གཞིར་བྱས་ཏེ་སྤྱི་ལོ་གསར་དུ་བསྣན་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། སྤྱིར་ན། དུས་འགྱུར་སྔོན་གྱི་ཡིག་ཆ་ཁག་ཏུ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་འདས་ལོ། འབྱུང་ལྡན་དང་རབ་བྱུང་གི་ལོ་ཁམས་བཅས་བཀོད་ཡོད་པ་ལས་སྤྱི་ལོ་འགོད་སྲོལ་གྱི་ལམ་ལུགས་དར་མེད། དེས་ན། ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་རྙིང་པར་རབ་བྱུང་གི་ལོ་ཁམས་བཀོད་ཡོད་སྲིད་པ་ལས་སྤྱི་ལོ་བཀོད་མེད་པ་སུས་ཀྱང་གསལ་པོར་ཤེས་ཐུབ་པའི་གནད་དོན་ཞིག་ཆགས་ཡོད། དགེ་བཤེས་ཟླ་བ་བསྟན་འཛིན་ལགས་ནས་ཀ་ལེགས་དགོན་པ་ཕྱག་བཏབ་པའི་རབ་བྱུང་ལོ་ཁམས་དེ་སྤྱི་ལོར་འབེབ་སྐབས་རབ་བྱུང་སྔ་ཕྱི་གོ་འཛོལ་ཐེབས་པ་དང་། ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་བཏུས་རྩོམ་བྱེད་མཁན་དག་གིས་ཤ་གཟུགས་ཟ་རྐྱང་གི་ཚུལ་དུ་ཐད་ཀར་བཀོལ་སྤྱོད་བྱས་པས་མ་དག་རྒྱུན་འབྱམས་སུ་གྱུར་པ་གསལ་པོ་རེད། དེ་ལྟར་ཀ་ལེགས་དགོན་འདི་རབ་བྱུང་བདུན་པའི་ལྕགས་བྱ་ལོར་ཕྱག་བཏབ་པ་ཡིན་འདུག་པས། སྤྱི་ལོའི་དབང་དུ་བྱས་ན༡༤༤༡ལོར་ཡིན་དགོས་པ་གསལ་པོ་རེད། གཞན་ཡང་དགོན་འདིའི་བླ་རབས་རིམ་བྱོན་གྱི་ལོ་ཚིགས་ལ་གཞིགས་ནའང་དགོན་འདི་སྤྱི་ལོ༡༣༨༡ལོར་ཕྱག་བཏབ་པ་མ་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ་བོ།།         རྫོགས་མདའ་ཁའི་ཤེལ་ཞིག་འཕར་ཆུང་ཚང་ཐོག་མར་གང་ནས་ཆད་པ་དང་ཡུལ་འདིར་ཇི་ལྟར་གཞིས་ཆགས་པ་སོགས་ཡིག་ངག་གཉིས་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་གསལ་བ་དཀོན། ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་བླ་རབས་མཚན་གྲངས་བཅུ་དྲུག་ཙམ་བགྲངས་པ་ཚང་མའི་གདུང་རུས་ཤེལ་ཞིག་མ་ཡིན་པ་དང་། དུས་རབས་རིམ་བྱུང་གི་ཁྲོད་ནས་ཅུང་གྲགས་ཆེ་བའི་བླ་མ་འགའ་ཡི་མཚན་ལས། བླ་རབས་ཕལ་མོ་ཆེའི་མཚན་ཐོ་དཔྱད་ཡིག་ཏུ་འཁོད་མེད་པས། ང་ཚོས་ཡང་སྙིང་རྫོགས་མདའ་ཁའི་ཤེལ་ཞིག་ཚང་ལ་བླ་རབས་དུ་ཙམ་བྱོན་པ་གསལ་པོ་ཞིག་རྟོགས་ཐབས་བྲལ། སངས་གླིང་རྣམ་ཐར་ལས་ཤེལ་ཞིག་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་གསལ་བ་དང་། བོན་གྱི་གྲྭ་ས་སྨན་རི་དགོན་གྱི་མཁན་པོ་སྒོ་རིགས་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན(༡༨༡༣-༡༨༦༢)མཆོག་གི«རང་རྣམ»ལས་ཁོང་སྤྱི་ལོ༡༨༤༦ལོར་ཁྱུང་ཡུལ་དུ་ཕེབས་སྐབས“དེ་བཞིན་ཀ་ལེགས་དགོན་དུ་ཤེལ་ཞིག་བླ་མ་དུང་ལུ་དང་། རྣམ་རྒྱལ་དབང་གྲགས། རང་གི་དངོས་སློབ་བླ་མ་བསྟན་འཛིན་གྲགས་པ་སོགས་བླ་གྲྭ་ཚང་མ་ལ་དབང་བསྐུར་དང་ལུང་འབོག་བགྱིས་པས། མཆོད་འབུལ་ཡང་ཆེ་ལེགས་ཕུལ་བྱུང་།”[5]ཞེས་སྐབས་དེར་རྫོགས་མདའ་ཤེལ་ཞིག་ཚང་ལ་བླ་མ་ཁྲི་པ་དང་གདུང་པ་འགའ་ཞིག་བཞུགས་པ་གསལ་ཡོད། དེ་རྗེས་སྤྱི་ལོ༡༩༡༤ལོར་བོད་དམག་གིས་དཀར་རུ་སྡེ་དགོན་བཅོམ་སྐབས་ཡབ་ཕུན་ཚོགས་རྒྱལ་མཚན་དང་ཁུ་བོ་བསྟན་འཛིན་གྲགས་པ། སྲས་ཉི་མ་གྲགས་པ་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན། གཡུང་དྲུང་རྒྱལ་མཚན་བཞི་ཡོད་པ་ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ཏུ་གསལ་བ་དེ་རེད། ཉི་མ་གྲགས་པ་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་ནམ་ཉི་མ་བསྟན་རྒྱལ(༡༨༨༨-༡༩༥༤)མཆོག་གི་སྐུ་དུས་སུ་ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་བསྟན་པ་རྒྱས་ཤིང་ཁོང་གི་མཚན་སྙན་རབ་ཏུ་འབར་བར་གྱུར། ཁོང་གི་ལོ་རྒྱུས་དགེ་བཤེས་བློ་གྲོས་རབ་གསལ(༡༩༧༡—༢༠༡༩)ལགས་ནས་བརྩམས་གནང་བ་ཧི་བོན་དྲ་བར[6]བཀོད་འདུག རྒན་རབས་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་ལྟར་ན། ཀ་ལེགས་ཉི་མ་བསྟན་རྒྱལ་གྱི་མཆེད་ཟླ་གཡུང་དྲུང་རྒྱལ་མཚན་ལ་ལྡོང་རྫོང་ཞུ་ཚང་ནས་ཞུ་བཟའ་ཞིག་བག་མར་བསུས་པ་ཡིན་འདུག་ཀྱང་། སྲས་གཅིག་འཁྲུངས་པ་སྐུ་ཚེ་མ་ཐུབ་པས་སྟངས་དཔྱལ་གཉིས་ཀྱང་ལས་དབང་གིས་སོ་སོར་གྱེས། དེ་ནས་གཡུང་དྲུང་རྒྱལ་མཚན་ཡང་སྐུ་ཚེ་མ་བརྟན་པར་ཞིང་ལ་ཕེབས་པས་རྫོགས་མདའ་ཁའི་ཤེལ་ཞིག་འཕར་ཆུང་བླ་མ་ཚང་གི་གདུང་རབས་མཇུག་རྫོགས་པ་ཡིན་འདུག གོང་གི་བླ་རབས་ཁག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བབ་ལ་བརྟགས་ན། སྐབས་དེའི་ཁྱུང་ཡུལ་གྱི་གདུང་འཛིན་བླ་བྲང་གཞན་དག་དང་འདྲ་བར་ཤེལ་ཞིག་ཚང་གི་སྲས་པོ་རྣམས་ལས་གཅིག་ངེས་པར་དུ་རབ་བྱུང་སྒྲུབ་སྲོལ་ཡོད་པ་དང་། དེས་ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་བསྟན་པ་སྐྱོང་སྲོལ་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ། དེ་རྗེས་ག་ཤེལ་ཚང་གི་སྲས་པོ་བྱིའུ་ཆུང་ངམ་ནམ་མཁའ་དབང་རྒྱལ་ཞེས་པ་གདན་ས་འཛིན་མཁན་དུ་གདན་དྲངས་ཀྱང་དུས་འགྱུར་སྐབས་སྐུ་གཤེགས། ད་ལྟ་རྫོགས་མདའ་ཁར་ཤེལ་ཞིག་ཚང་གི་མཁར་དང་ཁང་གཞིས་གྱང་ར་སོགས་མཐོང་ཡུལ་དུ་ལྷག་འདུག་པ་བཅས་རེ་ཞིག་མཇུག་བསྡུས་པའོ།། དཔྱད་གཞི་དང་མཆན།
[1] ཁམས་ཁྱུང་ཡུལ་དུ་ཡོད་པའི་བོན་དགོན་ཞིག་ཡིན། མིང་ལ་ཡིག་ཆ་འགར་དཀར་ལེགས་དགོན་ཞེས་བྲིས་པ་འདུག་རུང་། དེང་སང་མཐོང་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་དགོན་པ་འདིའི་ལོ་རྒྱུས་ཁག་ཏུ་ཀ་ལེགས་དགོན་ཞེས་བྲིས་འདུག་པས་དེར་བརྩི་འཇོག་བྱས་ཏེ་རྩོམ་འདིར་ཀ་ལེགས་དགོན་ཞེས་བྲིས་ཡོད།
[2] དགེ་བཤེས་ཟླ་བ་བསྟན་འཛིན། «ཀ་ལེགས་དགོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བསྡུས་བརྗོད་ཤེལ་དཀར་ཕྲེང་བ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ» ཤོག་ངོས༤༣ན་གསལ། ལོ་རྒྱུས་འདི་སྟེང་ཆེན་རྫོང་སྲིད་གྲོས་སོགས་ཀྱི་བསྐུལ་བ་ལྟར་རབ་བྱུང་བཅུ་བདུན་པའི་མེ་གླང(༡༩༩༧)ལོར་བྲིས་ཞེས་བཀོད་འདུག
[3] སངས་རྒྱས་གླིང་པ། «སངས་རྒྱས་གླིང་པའི་སྐྱེས་རབས་གཏེར་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་རྡོ་རྗེ་རིན་ཆེན་ཕྲེང་བའི་རྒྱན» ཡིག་རྙིང་བྲིས་མ། རྩེ་དྲུག་དགོན་དུ་བཞུགས། ཤོག་ངོས༧༣༩དང༧༤༨པར་གསལ།
[4] ཀུན་གྲོལ་གྲགས་པ། «རིག་འཛིན་ཀུན་གྲོལ་གྲགས་པའི་ཕྱི་ནང་གསང་གསུམ་གྱི་རྣམ་ཐར་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ»ལས“དེ་ནས་རང་ལོ་དྲུག་པ་ས་སྐྱོང་ཞེས་པ་ཤིང་མོ་བྱ་ཡི་ལོ་ལ་མར་རང་ཡུལ་ནས་ཡོང་དུས་སུ་ཁྱུང་པོ་ཡུལ་ལ་སོགས་སེར་སྐྱ་གང་འཕྲད་རྣམས་ཀྱིས་མཚན་བཟང་དཔེ་བྱད་ལྡན་པའི་བྱིས་པ་འདི་སྐུ་སྐྱེ་ཞིག་ཡིན་པར་ངེས་ཟེར་ནས་ཀུན་གྱིས་ཕྱག་དབང་ཞུ་བའི་ཚེ་ཡང་། བསྭོ་ང་ནི་རིག་འཛིན་ཆེན་པོའི་སྐུ་སོགས་བྱིན་རླབས་འཕྲིན་བཅོལ་གྱི་རིམ་པ་གང་ལ་གང་འཚམ་པ་མ་བསླབ་རང་རྡོལ་དུ་བཏོན་པས་ཕྱི་ནང་ཐམས་ཅད་ཡ་མཚན་པར་བྱུང་སྐད། བདག་ཤེལ་ཞིག་ཚུལ་ཁྲིམས་རྒྱལ་མཚན་ལ་སྐྲ་ཕུད་ཕུལ་ནས་མིང་གཡུང་དྲུང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་དུ་བཏགས་པ་རེད།”(༢༠༥)ཞེས་གསལ་ཡོད།
[5] ཉི་མ་བསྟན་འཛིན། «དཔལ་གཤེན་བསྟན་སྨན་རིའི་མཁན་པོ་སྒོ་སྟོན་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་དབང་གི་རྒྱལ་པོའི་རྣམ་ཐར་ལེགས་བཤད་ཉི་མ་འབུམ་གྱི་འོད་ཅན་འགྲོ་ཀུན་བློ་མུན་སེལ་བའི་སྒྲོན་མེ་བཞུགས་སོ།།» ཀྲུང་གོ་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༢༠ལོར་དཔར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས། ༣༡༢ན་གསལ།
[6] དགེ་བཤེས་བློ་གྲོས་རབ་གསལ། «ཀ་ལེགས་ཉི་མ་བསྟན་རྒྱལ»ཧི་མ་ལ་ཡའི་བོན།

གསལ་བཤད། རྩོམ་འདིར་དྲངས་པའི་ལུང་ཚིག་རང་ལ་གུག་རྟགས་ཡོད་པ་དག་ལ་གུག་རྟགས[-]འདི་སྤྱད་ཡོད།