གླང་མདུན་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དྲན་གསོའི་ཉིན་མོ།

        ལོ་རབས་ལྔ་བཅུ་བའི་ནང་པེ་ཅིན་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་རིང་རྒྱལ་ཕྱི་རྒྱལ་ནང་གི་སྒྲུང་རྩོམ་གྲགས་ཅན་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ལ་བལྟས་པ་དང་། དེ་ཚོའི་ནང་དོན་དང་རྩོམ་ཚུལ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ། དེ་བཞིན་མི་སེམས་འགུལ་བའི་ཚིག་སྦྱོར་བཅས་ཀྱིས་ཡིད་དབང་རབ་ཏུ་འཕྲོག་པར་བྱས་ཏེ་སློབ་གསེང་དུ་ཡང་ཡང་སྒྲུང་གཏམ་ལ་བལྟ་དགོས་པ་ལྟ་བུར་གྱུར། རྗེས་སོར་ལས་ཀར་ཞུགས་རྗེས་ཀྱི་ལས་ཞོར་དང་། ཡང་ན“རིག་གནས་གསར་བརྗེད་ཡི་དུས་སུ་ཞིང་རར་ངལ་རྩོལ་བྱེད་པའི་ལོ་ཤས་རིང་གི་ལས་གསེང་དུ་སྐབས་དེར་དུག་རྩྭར་བརྩིས་ནས་བཀག་རྒྱ་བྱེད་པའི་བོད་ཡིག་གི་ལོ་རྒྱུས«དེབ་ཐེར་དཀར་པོ»སོགས་གཞན་ནས་བཤུས་ཏེ་ཞེད་སྣང་གིས་ལྐོག་ཏུ་བལྟས་པ། ལྷག་དོན་དུ«མི་ལ་རས་པའི་རྣམ་ཐར»དང«གཞོན་ནུ་དྲུག་གི་རྟོགས་བརྗོད»«གཞོན་ནུ་ཟླ་མེད་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད»སོགས་རྩོམ་རིག་གི་ཁྱད་རྩལ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བའི་ཕུལ་བྱུང་བརྩམས་ཆོས་མང་པོར་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་བརྒྱུད་རང་རིགས་ཀྱི་མེས་པོ་རྣམས་ཀྱིས་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་ཤུལ་བཞག་དེ་ལྟ་བུ་ལས།  རྩོམ་རིག་གི་རང་བཞིན་དང་སྙན་འཇེབས་ཀྱི་ཚིག་སྦྱོར་སོགས་གང་གི་ཐད་ནས་ཀྱང་གཞན་ལ་ཡིད་སྨོན་སྐྱེས་ནས་རང་ཉིད་མོག་པོར་སྡོད་དགོས་པ་ཞིག་ཡེ་ནས་མ་ཡིན་སེམས་ལ། དེང་སྤྱོད་རྒྱུད་འཛིན་དང་གོང་འཕེལ་གཏོང་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་ངོས་ཟིན་བྱུང་ནས། རང་ཉིད་ཀྱིས་བོད་ཡིག་ཐོག་ནས་འབྲི་རྩོམ་བྱ་རྒྱུའི་སློབ་སྦྱོང་བྱས་པ་ཡིན། སྐབས་དེར་རྩོམ་ཡིག་ཁ་ཤས་བྲིས་ཡོད་ཀྱང་དུས་དེབ་ཐོག་ཏུ་འགྲེམ་སྤེལ་བྱ་རྒྱུའི་བསམ་བློ་ལྟ་ཞོག གཞན་ལའང་སྟོན་མ་ཕོད་པར་མེ་ཕུང་དུ་བཏབ། རྗེས་སོར«བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ»གསར་འདོན་གནང་གྲབས་ཡོད་པ་ཐོས་འཕྲལ་ཚོད་ལྟ་ཞིག་བགྱིད་བསམ་ནས«གསར་བཞད་རིག་གནས་དཔྱིད་དཔལ་ལ་བསྟོད་པ» ཞེས་པའི་རྩོམ་ཡིག་ཅིག་བྲིས་ཏེ་རྩོམ་སྒྲིག་ཁང་ལ་ཕུལ། མི་རིང་བར«བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ»དུས་དེབ་དང་པོའི་ཐོག་ཏུ་བཀོད་ནས་འགྲེམ་སྤེལ་བྱུང་བ་དེས་སྐུལ་མ་ཆེན་པོ་ཐེབས་པ་དང་། ཏང་གིས་ཡུན་རིང་གསོ་སྐྱོང་གནང་བ་ཆུད་ཟོས་སུ་མི་འགྲོ་བ། རྒྱ་ཆེའི་བོད་རིགས་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་གིས་བྲིས་པའི་ལྟ་དེབ་མང་ཙམ་ཡོང་བའི་སྐྱེས་སུ་འབུལ་བའི་སླད་དུ། སྤྱི་ལོ1980ལོའི་ཟླ་བ3པ་ནས་འགོ་བཙུགས་ཏེ«གཙུག་གཡུ»ཞེས་པའི་སྒྲུང་གཏམ་རིང་གྲས་དེ་འབྲི་འགོ་བརྩམས་ལ། ལས་ཞོར་རང་དུ་བྲིས་ནས1983ལོའི་ཟླ11པར་རྫོགས་ཤིང་། 1984ལོར་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་དཔེ་སྐྲུན་མཛད་པ་རེད། སྒྲུང་གཏམ་འདི་ནི་བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་བགྲོལ་བཏང་བ་ནས་བཟུང་། ཐད་ཀར་བོད་ཡིག་ཐོག་ནས་བྲིས་ཤིང་དངོས་སུ་དཔེ་སྐྲུན་བྱས་པའི་སྒྲུང་གཏམ་རིང་གྲས་ཨང་དང་པོ་ཡིན། མ་འགྱངས་པར་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཟིན་ཅིང«བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག»ཐོག་ཏུ་མུ་འབྲེལ་གྱིས་བཏོན་པ་དང་། དེང་སྐབས་ཕྱི་རྒྱལ་བས་ཁོང་ཚོའི་སྐད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་བཞིན་པ་རེད། སྒྲུང་འདིའི་བརྗོད་བྱ་གཙོ་ཆེ་བ་ནི་གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་ས་འབྲི་གཞིར་བཀོད་པ་དང་། མི་སྣ་གཙོ་བོ་དཔལ་ལྡན་གྱི་ཁྱིམ་བརྒྱུད་གཙུག་གཡུ་དེས་འདྲེན་ཐག་བྱས་ཏེ། མཐོ་བཀའ་བློན་ནས་དམན་སྤྲང་པོའི་བར་གྱི་རིམ་གྲས་ཁག་གི་མི་སྣའི་དབར་གྱི་སྣེ་མང་རྙོག་འཛིང་གི་འབྲེལ་བ་དང་། ཁོང་ཚོའི་སེམས་པའི་གཏིང་གི་འཆར་སྒོ། དེ་བཞིན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་གནས་ཚུལ་ལ་གཞིགས་པའི་འཚོ་བའི་སྐྱིད་སྡུག་འདྲ་མིན་བཀོད་པ་མ་ཟད། དེ་སྔའི་ལྷ་སའི་རྫོང་རྒྱབ་ཞར་འཕེན་གྱི་བྱེད་སྒོ། རིམ་གྲས་ཁག་གི་སྐྱེ་བོའི་དབར་གྱི་གུས་ཞབས་ལུགས་སྲོལ། སྐུ་དྲག་གི་གསོལ་ཚིགས་གཏོང་ལུགས། ཕྲུ་གུ་ཞིག་གིས་དགེ་རྒན་བསྟེན་སྐབས་ཀྱི་སྟབས་བདེའི་མཛད་སྒོ་སོགས་ཡུལ་གོམས་གཤིས་ལུགས་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ངོ་སྤྲོད་བྱས་ནས་བོད་ལྗོངས་རྙིང་བའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རགས་དབྱིབས་མཚོན་པ་བྱས་ཡོད།  
        རྩོམ་ཚུལ་ཐད་ལ་བོད་ཀྱི་རྒྱུན་སྲོལ་རྩོམ་རིག་འབྲི་སྲོལ་བེད་སྤྱད་པ་མ་ཟད། མི་རིགས་གཞན་གྱི་ཁྱད་རྩལ་ཡང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་གང་ཐུབ་བྱས་པ་དང་། ཞིང་ཆེན་དང་ས་གནས་འདྲ་མིན་གྱི་བོད་རིགས་སྤྱི་ཡིས་གཟིགས་བདེ་བའི་ཆེད་དུ་སྐབས་རེར་དགོས་དབང་ལ་གཏུགས་པ་ཕུད་ལྷ་ས་བའི་ཡུལ་སྐད་བེད་སྤྱོད་གཏོང་མི་དགོས་པ་གཙོ་འདོན་བྱས་ཐོག རོང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོར་དམིགས་ཏེ། མངོན་བརྗོད་དང་རྒྱན་གྱིས་བཅིངས་ནས་བརྗོད་དོན་གང་ཡིན་མི་རྟོགས་པའི་ཕྱོགས་ལྷུང་དུ་མ་ཤོར་བ་བྱས་ནས་འབྲི་རྩོམ་བྱས་པ་ཡིན།  
        སྒྲུང་གཏམ་དཔེ་སྐྲུན་བྱས་ནས་འགྲེམ་སྤེལ་བྱས་རྗེས་བོད་ལྗོངས་དང་མཚོ་སྔོན་གྱི་ཀློག་པ་པོ་ཁ་ཤས་ནས་ཕྱག་བྲིས་བྱུང་སྟེ། གདེང་འཇོག་ཆེན་པོ་གནང་བ་མ་ཟད། རྒྱལ་ནང་གི་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཁག་གཅིག་གིས་དེང་རབས་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གྲས་སུ་སློབ་ཁྲིད་ཀྱང་གནང་བ་དང་། སྤྱི་ལོ1985ལོར་སྒྲུང་གཏམ་འདི་ལ་བོད་ལྗོངས་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་ལས་རིགས་མཉམ་འབྲེལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་སྒྲུང་གཏམ་རིང་གྲས་ཀྱི་བྱ་དགའ་ཨང་དང་པོ་ཐོབ་པ་རེད།
        «བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ»རྩོམ་སྒྲིག་ཁང་དང་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་བཅས་ཀྱིས་ཐུགས་ཁུར་ཆེན་པོ་གནང་བར་བརྟེན«གཙུག་གཡུ»འབྲི་རྩོམ་དང་དཔར་བསྐྲུན་བྱེད་ཐུབ་པ་བྱུང་ཡང་། རང་ཉིད་ནས་ཀུན་སློང་བཟང་པོ་ཞིག་བཅངས་པ་ལས་སྒྲུང་གཏམ་རིང་གྲས་འབྲི་རྩོམ་བྱ་རྒྱུ་ནི་སྐབས་དེར་ཀློ་བ་ལམ་ཞུགས་ཀྱི་བྱ་བ་ཞིག་རང་ཡིན་པས། གང་ཅིའི་ཐད་ནས་སྐྱོན་དང་ནོར་འཁྲུལ་ཡོང་ངེས། རྒྱ་ཆེའི་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ནས་ཡོ་བསྲང་སྐྱོན་བརྗོད་ལྷུག་པོར་ཡོང་བའི་རེ་འདུན་སྔར་བཞིན་བཅངས་ཡོད།

        བརྩམས་སྒྲུང་འདིའི་ནང་མི་སྣ་གཙོ་བོ་དཔལ་ལྡན་གྱི་ཕ་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་རང་གི་བཟའ་ཟླ་འདས་མའི་ཁ་ཆེམས་བསྒྲུབ་ཆེད་རང་ཁྱིམ་གྱི་ཁང་པ་དང་བཅས་པའི་འཚོ་རྟེན་ཕྲན་བུ་རྣམས་བློས་བཏང་སྟེ། རང་གི་ཕ་མེས་ཀྱི་ཤུལ་བཞག་རིན་བྲལ་གཙུག་གཡུ་ལྷ་སའི་ཇོ་བོར་འབུལ་ཆེད་དུ་ལམ་ཐག་རིང་པོའི་དཀའ་ཚེགས་དང་ནད་མནར་གྱི་ལུས་ལ་མ་འཛེམས་པར་ལྷ་སར་ཡོང་། ལྷ་སར་སླེབས་རྗེས་དད་པའི་སྤུ་ལོང་གཡོ་བཞིན་རིན་ཐང་བྲལ་བའི་གཙུག་གཡུ་དེ་ཇོ་བོའི་སྐུ་མདུན་དུ་ཕུལ་ནས་བཟའ་ཟླ་འདས་མོའི་འཆི་ཁའི་ཁ་ཆེམས་གྲུབ་པར་བྱས། ཕ་ཕུན་ཚོགས་ཀྱི་ཕ་ཡུལ་ངོ་མ་ལྷོ་ཁ་བྲག་དཀར་རྫོང་ནས་ཡིན་མོད་བླ་གཡུ་དེའི་རྐྱེན་གྱིས་རྫོང་དཔོན་གྱིས་མནར་གཅོད་ཚད་མེད་བཏང་བས་དཔལ་ལྡན་གྱི་སྲུ་མོའི་རོགས་རམ་འོག་ཁམས་སྡེ་དགེར་ཡུལ་གྱར་དུ་འགྲོ་དགོས་བྱུང་། ལོ་བཅོ་ལྔའི་གོང་ལ་སྡེ་དགེ་ལ་གཞིས་ཆགས་ནས་འཚོ་བ་སྐྱེལ་བཞིན་པའི་སྐབས་ཤིག་ལ་ཚོང་དཔོན་དགྲ་ལྷ་ཚོང་ལ་འགྲོ་རིང་ཇག་པས་རྡུང་ནས་ཤི་ལ་ཁད་དུ་བྱས་པ་ཕ་ཕུན་ཚོགས་ཁྱི་ར་རྒྱག་པར་འགྲོ་བའི་ལམ་བར་དུ་མཐོང་ཕྲལ། རང་ཉིད་ཁྱི་ར་ལའང་མ་སོང་བར་ཚོང་དཔོན་དགྲ་ལྷ་ཁྱིམ་དུ་འཁྲིད་དེ་སྲོག་སྐྱབས་པ་དང་ཕ་ཕུན་ཚོགས་དང་བཟའ་ཟླ་འཛོམས་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཟླ་བ་གཉིས་ཙམ་རིང་སྤུན་ཉེ་དང་འདྲ་བའི་བྱམས་སྐྱོངས་དང་ནད་གཡོག་བརྒྱུགས་ཤིང་། ཁ་བྲལ་སྐབས་ཀྱང་གནས་གླ་ཤིང་རིན་སོགས་དགོས་ལུགས་མ་བཤད་པ་ཙམ་མ་ཟད། འགྲོ་ཁར་དངོས་པོའི་རྫོང་བ་བཏང་ནས་སྐྱེལ་མ་ཞུས། ད་ཐེངས་ལྷ་སའི་ཇོ་བོར་གཡུ་ཕུལ་བར་ཡོང་ནས་འཁྱམས་པོར་ལུས་སྐབས་སྟེས་དབང་གིས་ཚོང་དཔོན་དགྲ་ལྷ་ཐུག་ཅིང་ཁོས་ཀྱང་ལས་རྒྱུ་འབྲས་དཔང་བཞག་གིས་ཕུན་ཚོགས་ཕ་བུ་གཉིས་ལ་དྲིན་ལན་གསབ་ཆེད་ཁོ་གཉིས་གཟན་ཁང་ཞིག་གི་ནང་དུ་སྡོད་དུ་བཅུག་ནས་ཉར་བ་དང་དཔལ་ལྡན་ཁོ་ཚོའི་གཡོག་པོའང་བྱེད་དུ་བཅུག་པས་རེ་ཞིག་ལྟོ་གོས་འཕྱིས་ཙམ་བྱུང་། ཕ་འདས་པ་དང་ཕའི་མངགས་བྱ་ཇི་བཞིན་དཔལ་ལྡན་གྱིས་སྦྱིན་བདག་ལ་ཁ་ཞེ་གཉིས་མེད་ཀྱིས་གཡོག་རྒྱུགས། འོན་ཀྱང་ཕ་འཆི་ཁའི་རེ་བ་གཞན་ཞིག་ཡོད་པ་སྟེ། དེ་ནི་སྲུ་མོ་གཡུ་སྒྲོན་འཚོལ་རྒྱུ་དང་ཁོ་ཚོའི་ཁྱིམ་ལ་གདུག་རྩུབ་གཏོང་མཁན་གྱི་རྫོང་དཔོན་རྩད་གཅོད་བྱ་རྒྱུ་དེ་རེད། དཔལ་ལྡན་གྱི་སེམས་ལ་དེ་དག་རྩད་གཅོད་བྱེད་རྒྱུ་ཙམ་མ་ཟད་ད་དུང་ཁོར་དགྲ་ཤ་ལེན་འདོད་ཀྱི་ངར་ཤ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད། སྟབས་མ་ལེགས་པ་ཞིག་ལ་ཁོས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁྱིམ་རྒྱུད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་དགྲ་ཤ་ལེན་པའི་སེམས་ཤུགས་དེ་རང་གི་ཕ་མར་མནར་གཅོད་གཏོང་མཁན་དང་སྲུ་མོ་འཆི་ལམ་ལ་གཏོང་མཁན་གྱི་སྔར་གྱི་རྫོང་དཔོན་ནམ་ད་ལྟའི་མདའ་དཔོན་ལ་བཤད་པས་མདའ་དཔོན་གྱིས་རང་ཉིད་ལ་ཉེན་ཁ་ཡོད་པ་ཤེས་འཕྲལ། དཔལ་ལྡན་ལ་མ་ཉེས་ཁ་གཡོག་གིས་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཤིང་མནར་གཅོད་བཏང་། སྟབས་ལེགས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རང་གི་གྲོགས་སུ་གྱུར་བའི་བདེ་སྐྱིད་ཀྱིས་བཙོན་ནས་སྐྱབས་ཏེ་མཐར་བྲོས་བྱོལ་ལ་སོང་བའོ།།

        ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་ལྷག་ཙམ་གྱི་རིང་ལ་དཔྱོད་ལྡན་མཁས་དབང་དུ་མས་རང་གི་སྐུ་ཚེ་ཧྲིལ་པོར་རིག་པའི་གནས་ལ་སྦྱང་བརྩོན་དང་འབྲེལ་དེ་དག་གོང་འཕེལ་དུ་གཏོང་ཕྱིར་སྐུ་ངལ་ཁྲི་སྟོང་ལ་འཛེམས་པ་མེད་པར་འབད་འཐབ་མཛད་པ་དང་། བསིལ་ལྡན་རྭ་བ་དཀར་པོས་ཁོར་ཡུག་མཛེས་པར་བྱས་པའི་ཡུལ་འདིར་འཚོ་ཞིང་གནས་པའི་བོད་མི་རིགས་ལ་རིན་ཐང་གཞལ་བར་དཀའ་ཞིང་འོད་སྟོང་འཕྲོ་བའི་རིག་པའི་གནས་བཅུ་ཕྲག་གི་མཛད་རྗེས་ཤུལ་དུ་བཞག་ཅིང་། དེས་མི་རིགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་དང་། འཕེལ་རྒྱས། དེ་བཞིན་གཅིག་གྱུར་བཅས་ལ་ཕན་ནུས་རླབས་པོ་ཆེ་ཐོན་ཡོད།རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཆ་ནས་མཚོན་ན་སྙན་ཚིག་དང་། རྣམ་ཐར། སྒྲུང་གཏམ། ཟློས་གར་ལ་སོགས་པ་རྣམ་པ་བརྗོད་ཀྱིས་མི་ལང་བ་ཞིག་ཡོད་པ་མ་ཟད། བརྩམས་སྒྲུང་ཞེས་པའི་རྩོམ་རིག་གི་རྣམ་པ་འདི་ཡང་འཕེལ་རྒྱས་མོད་མི་དམའ་བ་བྱུང་ཞིང་། རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཚིག་རྣམས་གོ་བདེ་ལ་བརྗོད་དོན་དགོད་བྲོ་བའི་བརྩམས་སྒྲུང་ཐུང་གྲས«རྫ་ཙིག་གི་གཏམ་རྒྱུད»ལྟ་བུ་དང་། མངོན་བརྗོད་ཀྱི་སྡེབ་སྦྱོར་ལེགས་ཤིང་སྙན་ངག་རྒྱན་གྱི་བྱེ་བྲག་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་འབྲིང་གྲས«གཞོན་ནུ་དྲུག་གི་རྟོགས་བརྗོད»ལྟ་བུ། དེ་བཞིན་རྗོད་བྱེད་ཚིག་གིས་ཡིད་དབང་འཕྲོག་ཅིང་། རྩོམ་རྩལ་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་བརྩམས་སྒྲུང་རིང་གྲས«གཞོན་ནུ་ཟླ་མེད་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད»ལྟ་བུ་སོགས་འབོར་ཆེན་ཞིག་ཡོད། དེ་ཚོས་བོད་ཀྱི་དུས་སྐབས་སོ་སོའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་། མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་པའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་སོགས་ལ་རྟོག་ཞིབ་བྱ་རྒྱུ་དང་། བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་སྒྱུ་རྩལ་ལ་སོགས་པར་སློབ་སྦྱོང་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱ་རྒྱུར་རིན་ཐང་ཆེ་བའི་དཔྱད་གཞིའི་རྒྱུ་ཆ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་ཞིག་མཁོ་འདོན་བྱས་ཡོད།བོད་ཞི་བའི་བཅིངས་འཁྲོལ་ཐོབ་པ་ནས་བཟུང་། ཏང་ཀྲུང་དབྱང་གིས་བོད་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཆུ་ཚད་གོང་མཐོར་གཏོང་བ་དང་། བོད་གསར་འཛུགས་སྐྲུན་བྱ་རྒྱུར་ཐུགས་ཁུར་བླ་ན་མེད་པ་བཞེས་ཀྱང་ངན་རྒུ་ཚང་བའི་འབྱུང་པོ་རིགས་བཞིའི་ཚོགས་ཀྱིས་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་རྨེག་མེད་དུ་གཏོང་བའི་ངན་སེམས་བཅངས་ཏེ་མི་རྣམས་རང་རིགས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་བརྗེད་དུ་འཇུག་རྒྱུའི་བྱ་སྤྱོད་བརྩམས་པ་དང་། དེ་བཞིན་གཡོན་ཐལ་ལམ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཏུ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ནི་རེ་ཞིག་རླུང་ཁྲོད་ཀྱི་མར་མེ་བཞིན་འཇིགས་ནུབ་ཀྱི་ཉེན་ཁའི་ཀློང་དུ་ཚུད་པ་རེད། མི་བཞི་ངན་ཤོག་ཐལ་བའི་རྡུལ་དུ་བརླགས་རྗེས་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་དེ་ནི་དཔྱིད་ཀྱི་དྲོད་རླུང་ས་མཐོར་ཁྱབ་པས་མེ་ཏོག་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་ཐེའུ་ཁ་འབུས་པ་བཞིན་འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བའི་དུས་འདིར། བོད་རིགས་མི་དམངས་ཀྱི་འཚོ་བ་དང་། ཐོན་སྐྱེད། བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས་སོགས་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཐོག་ནས་མཚོན་པར་བྱེད་རྒྱུ་ནི་དགོས་གལ་ཧ་ཅང་ཆེ་ཞིང་། དེ་ཡང་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པའི་བོད་རིགས་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཐོག་ནས་རྩོམ་འབྲི་བྱས་ཚེ་མི་རིགས་དེའི་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བའི་ཐད་དམིགས་བསལ་གྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ནུས་པ་ཐོན་རྒྱུ་ཡིན་པ་སྨོས་ཅི་དགོས།དེར་བརྟེན་བོད་ཀྱི་རྒྱ་ཆེའི་རོང་འབྲོག་མི་དམངས་ལ་སྲི་ཞུ་ཕྲན་ཙམ་བསྒྲུབ་རེའི་བསམ་པའི་ཀུན་སློང་གིས་བསྐུལ་ཏེ་བོད་ཡིག་གི་ཐོག་ནས་རྩོམ་འབྲི་བྱེད་ཐུབ་རྒྱུའི་རེ་སྨོན་ཞིག་རིང་མོ་ཉིད་ནས་ཡོད་ཅིང་། བརྩམས་སྒྲུང་ནི་སྙན་ངག་གི་ཚིག་རྒྱན་སོགས་ཆེར་མི་ལྡན་ཡང་དོན་སྙིང་གཏིང་ཟབ་པ་ཞིག་དང་། ཚིག་སྦྱོར་སྙན་ཞིང་འཇེབས་པའི་དགེ་མཚན་ལྡན་པ་རང་མ་བྱུང་རུང་། བརྩམས་སྒྲུང་ནང་དུ་འཁོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་། བརྗོད་དོན་ཤོང་ཚད་ཆེ་བ། ལྷག་པར་དུ་མིག་སྔར་རྒྱ་ཆེའི་ཀློག་པ་པོ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་ནི་རིག་གནས་ཀྱི་ཆུ་ཚད་གོང་མཐོར་འགྲོ་བཞིན་པའི་གནས་སྐབས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་འཚམ་ཕྱིར་གཙོ་བོར་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་གོ་བདེའི་ཁ་སྐད་དང་ལྷུག་རྩོམ་གྱི་ཐོག་ནས་བྲིས་ཏེ་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་དར་རྒྱས་དང་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་འགྲོ་བར་སྲི་ཞུ་ཅུང་ཟད་ཅིག་སྒྲུབ་པར་བྱེད་བསམས་མོད། འོན་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་དང་རང་ཐད་ཀྱི་བརྩོན་པ་དམན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་བོད་ཡིག་ཆུ་ཚད་དམའ་བ་དང་། རྩོམ་འབྲིའི་ཤེས་བྱ་དབུལ་བ། དེ་བཞིན་མྱོང་བ་མེད་པ་བཅས་ཀྱིས་རང་གི་འདོད་དོན་དེ་སྒྲུབ་ཐུབ་མིན་ལ་བློ་ཐེ་ཚོམ་དུ་གྱུར་ནས་གནས་སྐབས་སུ«བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ»བོད་ཡིག་རྩོམ་སྒྲིག་པུའུ་དང་། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྐུལ་མ་ཡང་ཡང་གནང་བར་བརྟེན«གཙུག་གཡུ»ཞེས་པའི་བརྩམས་སྒྲུང་འདི་འབྲི་འགོ་བཙུགས་པ་ཡིན།
        དེ་ཡང་སྤྱི་ལོ1980ལོའི་ཟླ3པ་ནས་སྤྱི་ལོ1983ལོའི་ཟླ11བར་ཁྱོན་བསྡོམས་ལོ་གསུམ་ལྷག་ཙམ་གྱི་རིང་ལ་ལས་ཞོར་གྱི་མཚན་མོའི་དུས་ཚོད་ལ་འབྲི་རྩོམ་བྱས་པ་དང་། བརྩམས་སྒྲུང་འདིའི་ནང་གི་གཙོ་བོའི་མི་སྣ་རྣམས་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་དངོས་སུ་བྱུང་བའི་གང་ཟག་སུ་ལའང་དམིགས་པ་མ་ཡིན་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་ཏུ་མི་སྣ་དེ་གྲས་བྱུང་མ་མྱོང་བ་མ་ཡིན་ལ་བྱུང་བ་རེ་གཉིས་ཙམ་ཡང་མ་ཡིན།
        «གཙུག་གཡུ»ཡི་ནང་དུ་སྤྱི་ཚོགས་རྙིང་པར་གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ནང་གི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་གནས་བབ་མི་འདྲ་བའི་མི་རྣམས་ཕན་ཚུན་དབར་གྱི་འབྲེལ་བ་དང་། རང་རང་སོ་སོའི་བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་སྟངས་ལ་སོགས་པ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བའི་ཐོག་ནས་མཚོན་གང་ཐུབ་བྱས་པའི་ཐོག རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཚིག་ནི་ལྷ་སའི་ཡུལ་སྐད་རེ་གཉིས་དགོས་པའི་དབང་གིས་བཀོད་པ་ཕུད། གཙོ་ཆེ་བ་བོད་མི་སྤྱིའི་སྐད་ཀྱི་འགྲོ་ལུགས་གཞིར་བཟུང་མིང་ཚིག་དང་བྱ་ཚིག་བེད་སྤྱོད་བྱས་ཡོད། གཞན་ཡང་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་ཐད་སྔ་རབས་བོད་ཀྱི་རྒྱུན་སྲོལ་རྩོམ་རིག་གི་དགེ་མཚན་དང་ཉམས་འགྱུར་ལྷུར་བླངས་ཐོག་མི་རིགས་གཞན་གྱི་རྩོམ་ཚུལ་དང་ཁྱད་ཆོས་ཀྱང་བླངས་ཏེ་རྒྱ་ཆེའི་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ལ་གོ་སླ་གཟིགས་བདེའི་བོད་ཡིག་གི་རྩོམ་རིག་ཀློག་དེབ་གཅིག་སྐྱེས་སུ་འབུལ་བ་དང་སྦྲགས་གསར་སྐྱེས་ཀྱི་གཞོན་ནུ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་མཛད་མཁན་རྣམས་ལའང་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རྙིང་པའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་གཞིའི་ཕན་ནུས་ཅུང་ཟད་ཙམ་ཞིག་འཐོན་རྒྱུའི་རེ་བ་འཆང་བཞིན་ཡོད། འོན་ཀྱང་ཁྱོན་ཡོངས་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཞིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དགོས་ན། སྤྱི་ཚོགས་དེ་ཡི་མུན་ནག་གི་ཕྱོགས་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དགོས་པ་མ་ཟད། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་ཕྱོགས་ཡོངས་ལའང་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་དགོས་པ་ནི་གལ་འགངས་ཆེ། དཔེར་ན་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་གི་རིང་ལ་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་དུ་ལུགས་མཐུན་མ་ཡིན་པའི་མུན་ནག་གི་ཕྱོགས་འབོར་ཆེན་ཡོད་ཀྱང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་བོད་སིལ་བུ་ནས་གཅིག་གྱུར་ལ་བསྒྱུར་བ་དང་། བོད་ཡིག་གསར་དུ་བཏོད་པ།«རྒྱུད་བཞི»ལ་སོགས་པའི་གཞུང་ལུགས་མ་ལག་ཆ་ཚང་ཡོད་པའི་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་ཞིག་བསྐྲུན་པ། འཛིན་མའི་ཁྱོན་ལ་སྙན་པའི་གྲགས་པ་སྲིད་རྩེར་གཡོ་བའི་གྲུ་འཛིན་གཉིས་པའི་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལ་ཡིས་གཙོས་པའི་བརྗིད་ཉམས་དང་ལྡན་པའི་བཟོ་སྐྲུན་གྱི་ཁང་བཟང་བ་གམ་ཅན་དུ་མ་ཤུལ་དུ་བཞག་པ། ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་དྲག་པོའི་བཙན་འཛུལ་ཐལ་བའི་རྡུལ་དུ་བརླགས་ཏེ་མེས་རྒྱལ་གྱི་ལྷོ་ནུབ་མཐའ་མཚམས་སྲུང་སྐྱོབ་བྱས་པ། གཞུང་ལུགས་དང་དེབ་ཐེར་ལ་སོགས་པའི་གླེགས་བམ་བགྲང་ལས་འདས་པ་འབྲི་རྩོམ་བྱས་པ།  མཐུན་རྐྱེན་ཧ་ཅང་ཞན་ཡང་དཀའ་སྤྱད་འབད་འཐབ་ཀྱིས་དྲག་ཏུ་རྒྱུག་པའི་ཆུ་བོར་ལྕགས་ཟམ་བཙུགས་པ་ལ་སོགས་པ་སྤྱི་ཚོགས་མདུན་སྐྱོད་ལ་སྐུལ་འདེད་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོན་པ་དང་། མི་དམངས་ལ་ཕན་སྐྱེད་ཆེ་བའི་བྱ་བ་དང་མི་སྣ་མང་པོ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་རྣམས་ནི་ངེས་པར་དུ་བསྟོད་པར་འོས་པ་ཤ་སྟག་ཡིན། དེ་རྣམས་ལའང་ཞིབ་འཇུག་ལེགས་པར་བྱས་ན། གཡག་ཞ་རས་རྩྭ་བཟས་པ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་པར་བོད་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱུས་མངའ་ཞིག་ཡོང་ཐུབ་རྒྱུ་མ་ཟད།  དེ་ལྟར་བགྱིས་ཚེ་མང་ཚོགས་ཀྱི་མི་རིགས་རང་མཐོང་གི་བསམ་བློ་དང་། རྒྱལ་གཅེས་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་བློ་གོང་མཐོར་སོང་སྟེ་ཅན་བཞིའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཁྲོད་དུ་སྔར་བས་ཆེ་བའི་ནུས་ཤུགས་ལེགས་སྐྱེས་སུ་འབུལ་ཐུབ་ངེས་ལ་བརྟེན་སླད་ཕྱིན་རང་ངོས་ནས་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དྲང་ཕྱོགས་མི་སྣ་བརྩམ་གཞིར་བཟུང་བའི་བརྩམས་སྒྲུང་རེ་གཉིས་འདྲ་ཡང་འབྲི་ཐུབ་རྒྱུའི་རེ་བ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པས་མཁས་དབང་རྣམས་དང་རྒྱ་ཆེའི་ཀློག་པ་པོ་ཚོས་རྩོམ་འབྲི་བྱེད་ཕྱོགས་དང་།  རྩོམ་རྩལ་ལ་སོགས་པ་གང་ཅིའི་ཐད་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བཀའ་སློབ་ལྷུག་སྩོལ་བཀའ་དྲིན་ཆེ་བ་ཞེས་ཞུ་རྒྱུ་ཡིན།

        གླང་མདུན་དཔལ་འབྱོར། ང་རང་གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་དགེ་འོས་སློབ་གྲྭའི་དགེ་རྒན་བྱེད་སྐབས། སློབ་མ་མང་བོ་ཞིག་གིས་བོད་ཡིག་སློབ་ཚན་ལ་དགའ་སྣང་དེ་ཙམ་མེད་པར་ཡིག་ཚད(ཡིག་རྒྱུགས) ཀྱི་སྐར་མ་ལོན་ཐུབ་ཙམ་གྱི་འབད་བརྩོན་ཁོ་ན་ལས་མི་བྱེད་པའི་ཕྱོགས་ལྷུང་ལ་བརྟག་སྐབས། གཙོ་བོ་ནི་དེང་སྐབས་དང་མི་འདྲ་བར་སྐབས་དེའི་བོད་ཡིག་སློབ་དེབ་ཀྱི་སློབ་ཚན་མང་ཆེ་བ་རྒྱ་ཡིག་སློབ་ཚན་གྱི་ནང་དོན་བོད་ཡིག་ལ་ཐད་སྒྱུར་བྱས་པ་ཤ་སྟག་ཡིན་པས། རྩོམ་ཡིག་དེ་རྣམས་ལ་བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གི་སྒྱུ་རྩལ་ཁྱད་ཆོས་མེད་པ་དང་། རྒྱུ་མཚན་གཞན་ཞིག་ནི་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་ཤུགས་རྐྱེན་གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་ཏུ་བོད་ཡིག་ལ་དོ་སྣང་དང་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་མཁན་ནི“ཀླད་པ་ལྗང་གུ”དང་། བསམ་བློ་རྗེས་ལུས། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་ལམ་ལུགས་ལ་ཤི་འཐམ་རོ་འཐམ་བྱེད་མཁན་གྱི་མི་ཞིག་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་པའི་བསམ་བློའི་ཤུགས་རྐྱེན་དེ་ཉིད་སློབ་མར་ཐེབས་པ་རེད། སྤྱི་ཚོགས་རྙིང་བས་བཞག་པའི་འབྲས་བུ་ཡིས་སྐབས་དེར་དམངས་ཡོངས་ཀྱི་རིག་གནས་ཆུ་ཚད་དམའ་བའི་ཐོག་ལ། སྐད་ཡིག་ཙམ་མ་ཡིན་པར་ས་གནས་ཀྱི་གོམས་གཤིས་དང་། ཡུལ་སྲོལ། རྒྱུན་སྲོལ་གྱི་སྒྱུ་རྩལ་སོགས་མང་ཆེ་བར་དགག་པ་རྒྱག་པ་དང་སྒྱུར་བཅོས་བྱེད་པའི་དུས་སྐབས་ཡིན། སྤྱི་ཚོགས་རྙིང་བ་མགོ་རྟིང་བསློགས་ཟིན་པས་གཞོན་སྐྱེས་རྣམས་ཀྱིས་དེ་སྔའི་སྤྱི་ཚོགས་དེ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། གོམས་སྲོལ་དང་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས། མཛེས་དཔྱོད་ལྟ་བ་སོགས་ལ་རྒྱུས་མངའ་མེད་པར་གྱུར་པར་བརྟེན། ན་གཞོན་སློབ་མ་རྣམས་དང་ལྷག་དོན་རྒྱ་ཆེའི་རོང་འབྲོག་མང་ཚོགས་འགུག་ཐུབ་པའི་བོད་ཡིག་གི་བརྩམས་ཆོས་འགའ་རེ་ལེགས་སྐྱེས་སུ་འབུལ་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། རིག་གནས་ཀྱི་འཚོ་བ་ཉག་ཕྲ་བའི་མི་རྣམས་ལ་ཕན་འབྲས་གང་ལེགས་ཡོང་རྒྱུ་མ་ཟད། བོད་ཡིག་ལ་མཐོང་སྣང་མི་བྱེད་པའི་གནས་ཚུལ་ལ་འགྱུར་བ་བྱུང་ནས། ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་རིག་གནས་འདི་རྒྱུན་འཛིན་བྱ་རྒྱུར་ཕན་ཐོགས་ཡོང་གི་རེད། སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་གི་གནས་ལུགས་སམ་མི་རིགས་ཤིག་གི་སེམས་ཁམས་དང་། གཤིས་ལུགས། སྒྱུ་རྩལ་བཅས་མཚོན་པར་བྱེད་པའི་རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱབ་ཁོངས་ནི་ཤིན་ཏུ་རྒྱ་ཆེ་བ་ཞིག་སྟེ། དཔེར་ན་རྒྱན་གོས་ཀྱི་རིག་གནས་དང་། གོམས་སྲོལ་གྱི་རིག་གནས། བཟའ་བཡུང་གི་རིག་གནས། སེམས་ཁམས་ཀྱི་རིག་གནས། གུས་ལུགས་ཀྱི་རིག་གནས། མཛེས་དཔྱོད་ཀྱི་རིག་གནས། འཛེམ་སྤང་གི་རིག་གནས་སོགས་ཁྱབ་ཆེ་བས། སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་ངོ་སྤྲོད་བྱ་ཐུབ་པར་བྱེད་པ་ལ་ཚིག་སྦྱོར་སྙན་པའི་རྩོམ་ཡིག་ཐུང་གྲས་ཤིག་གིས་མཚོན་པར་བྱེད་མི་ཐུབ་པར་བརྟེན། ཁོ་བོས་སྒྲུང་རིང«གཙུག་གཡུ»འབྲི་མགོ་བཙུགས་པ་ཡིན།།

གླང་མདུན་དཔལ་འབྱོར་ལགས་ནི་སྤྱི་ལོ1941ལོའི་ཟླ11པར་ལྷ་སར་འཁྲུངས་ཤིང་། 1948ལོར་རྒྱ་གར་དུ་སློབ་སྦྱོང་དུ་སོང་། 1959ལོར་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་གླིང་ནས་སློབ་མཐར་ཕྱིན་རྗེས། གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་དགེ་འོས་སྦྱོང་བརྡར་འཛིན་གྲྭའི་དགེ་རྒན་གནང་། 1966ལོར་རིག་གནས་གསར་བརྗེ་ཚུགས་པ་དང་ཁྱིམ་ཚང་གི་གཞིས་ཁུངས་ཀྱི་དབང་གིས་གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་ཤར་ངོས་ཀྱི་འབྲོམ་སྟོད་གྲོང་ཚོའི་ཞིང་ར་ཞིག་གི་ནང་ངལ་རྩོལ་བསྒྱུར་བཀོད་བྱས་ནས་བཞུགས། སྐབས་དེར་ཁོང་གིས་ཕྱི་རྒྱལ་དང་རྒྱལ་ནང་གི་བརྩམས་སྒྲུང་གྲགས་ཅན་མང་དུ་བཀླགས་པ་དང་དེ་ལས་གཞན«དེབ་ཐེར་དཀར་པོ»དང«དཔྱིད་ཀྱི་རྒྱལ་མོའི་གླུ་དབྱངས»སོགས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་དང«གཞོན་ནུ་དྲུག་གི་རྟོགས་བརྗོད»དང«གཞོན་ནུ་ཟླ་མེད་ཀྱི་གཏམ་རྒྱུད»སོགས་སྒྲུང་རྩོམ་གྲགས་ཅན་ཁག་ལན་མང་བཀླགས་པས་དེ་དག་གིས་གཅིག་ནས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་བྱའི་སྒྲིག་གཞི་ལ་སྔར་གྱི་མཁས་པ་རྣམས་དང་མི་འདྲ་བའི་འགྱུར་བ་སོང་བ་དང་གཉིས་ནས་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་བོད་ཀྱི་སྲོལ་རྒྱུན་རྩོམ་རིག་གི་ཉམས་འགྱུར་དང་རྩོམ་སྟངས་སོགས་ལ་སྔར་ལས་ལྷག་པའི་རྒྱུས་འདྲིས་བྱུང་ཞིང་སྐབས་དེ་ཤེད་དུ་ཁོང་གི་གསར་རྩོམ་གྱི་ཚོད་ལྟའི་འགོ་ཡང་ཚུགས། འོན་ཀྱང་། སྐབས་དེར་གྲལ་རིམ་འཐབ་རྩོད་ཛ་དྲག་ཆེ་ཞིང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་མཐའ་དག་དུག་རྩྭ་དང་བཀས་བཀོད་རྒྱུན་འཛིན་གྱི་དབང་སྒྱུར་ལག་ཆར་རྩིས་ནས་རྩ་མེད་གཏོང་བའི་དུས་ཡིན་པས་རང་ཉིད་ཀྱིས་གསར་རྩོམ་བྱས་པའི་བརྩམས་ཆོས་དག་མེ་ལ་བསྲེགས་དགོས་པའང་བྱུང་། 1980ལོར«བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ»གསར་འདོན་བྱས་པ་དང་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཐོག་མ«གསར་བཞད་རིག་གནས་དཔྱིད་དཔལ་ལ་བསྟོད་པ»ཞེས་པ«བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ»འདོན་ཐེངས་ཐོག་མའི་དབུ་རྩོམ་དུ་བཀོད་བསྒྲིགས་བྱས་པ་དང་འབྲེལ་བརྩམས་ཆོས་དེར་ཞིང་ལྗོངས་ལྔའི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་གྱི་བྱ་དགའ་ཨང་དང་པོ་ཐོབ། དེ་ནས་སྔ་ཕྱིར།«མེ་ཏོག་ལྡུམ་རའི་ནང་གི་ཀླན་ཀ»དང«གཙུག་གཡུ»སོགས་དུས་དེབ་སྟེང་དུ་སྤེལ། 1980ལོར་བསྡུས་བརྗོད་སྒྲུང་རྩོམ«མེ་ཏོག་ལྡུམ་རའི་ནང་གི་ཀླན་ཀ»ལ་རྒྱལ་ཡོངས་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་རྩོམ་རིག་གསར་རྩོམ་གྱི་བྱ་དགའ་ཐོབ། བརྩམས་ཆོས་དེར་ཆ་མཚོན་ན་སྲོལ་རྒྱུན་དང་དེང་རབས་ཟུང་སྦྲེལ་གྱི་ཐབས་རྩལ་རྨད་དུ་བྱུང་བ་དེས་བོད་ཀྱི་བསྡུས་བརྗོད་སྒྲུང་རྩོམ་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་དུ་ལམ་གསར་པ་ཞིག་ཕྱེས་ཡོད། དེར་རྩོམ་རིག་དཔྱད་བརྗོད་པ་ཁ་ཤས་ཀྱིས“«མེ་ཏོག་ལྡུམ་རའི་ནང་གི་ཀླན་ཀ»འབྲི་བའི་དུས་ཚོད་ནི་དེ་ལྟའི་སྔ་མོ་ཞིག་དང་བོད་ཀྱི་བརྩམས་སྒྲུང་གསར་པ་ཐོག་མར་གྲུབ་པའི་དུས་དེ་ལྟ་བུ་ཞིག་ནས་ཁོ་རང་ལ་གཤིས་ཀའི་བཞེངས་སྐྲུན་ཕྱོགས་ན་དེ་ལྟའི་ཡང་དག་པའི་ངོས་འཛིན་ཡོད་པ་དངོས་གནས་རྩ་ཆེ་ལ་དཀོན་ཞིང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཞིག་ཡིན་པས། བོད་ཀྱི་རྩོམ་རིག་གསར་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་ས་བཅད་ཅིག་བཞག་ནས་གནས་ཚུལ་འདི་དང་རྩོམ་པ་པོ་ཁོང་ནན་གྱིས་སྟོན་ཆོག་ཆོག་རེད”ཅེས་གསུངས་པ་ལྟར། གླང་མདུན་དཔལ་འབྱོར་ལགས་རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་གི་ངོས་ནས་བཤད་ན་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་དང་ལྷག་པར་དུ་སྒྲུང་རྩོམ་གྱི་གྲངས་འབོར་ཧ་ཅང་ཉུང་ནའང་། ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་དེ་དག་སྐབས་དེའི་སྤྱི་ཚོགས་ཕན་འབྲས་ཀྱི་ངོས་ནས་བཤད་ན་ལམ་ཚད་ཀྱི་རྡོ་རིང་ཞིག་ཏུ་འབོད་ཆོགགླང་མདུན་དཔལ་འབྱོར་ལགས་ཀྱིས་དེ་སྔ་གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་སའི་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་གཞོན་པ་དང་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཙོ་གཞོན་པའམ་རྩོམ་རིག་སྒྱུ་རྩལ་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན། ཀྲུང་གོའི་རྩོམ་པ་པོ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་བཅས་ཀྱི་འགན་བཞེས་མྱོང་ཞིང་། ཁོང་གིས་དུས་རབས་སྔོན་མའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་བའི་ནང་དུ་བོད་ཡིག་ལ་དེ་འདྲའི་མཐོང་སྣང་མི་བྱེད་པའི་གནས་ཚུལ་ལ་འགྱུར་བ་གཏང་རྒྱུའི་ཐབས་སུ་ཆེད་དམིགས་བོད་རྩོམ་ལོ་རྒྱུས་སྟེང་གི་དེང་རབས་བརྩམས་སྒྲུང་གི་སྒྲུང་རིང་ཐོག་མ«གཙུག་གཡུ»རྩོམ་འབྲི་གནང་བ་དེས་བོད་ཀྱི་རྒྱན་གོས་ཀྱི་རིག་གནས་དང་། གོམས་སྲོལ་གྱི་རིག་གནས། བཟའ་བཏུང་གི་རིག་གནས། སེམས་ཁམས་ཀྱི་རིག་གནས། གུས་ལུགས་ཀྱི་རིག་གནས། མཛེས་དཔྱོད་ཀྱི་རིག་གནས། འཛེམ་སྤང་གི་རིག་གནས་སོགས་སྤྱི་ཚོགས་སྣ་སྒོ་སོ་སོའི་དངོས་ཡོད་འཚོ་བ་གསོན་ཉམས་དོད་པོའི་ངང་མཚོན་བརྗོད་ཐུབ་པ་དེས«གཙུག་གཡུ»ནི་དུས་སྐབས་གསར་པའི་བོད་ཀྱི་ན་གཞོན་དག་ལ་མཚོན་ན་ཕ་སྐད་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་ལ་དགའ་བ་མཚོན་སའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཤོག་ལྷེ་གསར་པ་གསར་རྐྱང་ཞིག་ཡིན་ནོ། །སྤྱི་ལོ2013ལོའི་ཟླ་བ11པའི་ཚེས28ཀྱི་ཉིན་གུང་གི་ཆ་ལ་སྙུང་གཞིས་རྐྱེན་པས་དགུང་ལོ72ལ་གྲོང་ཁྱེར་ལྷ་ས་རུ་སྐུ་གཤེགས།