གཅན་ཚ་ས་ཁུལ་གྱི་གསང་སྒྲོག་དགོན་པ།

     དང་པོ། དགོན་སྡེ་འདི་ས་སྐྱ་ནས་མཆེད་ཚུལ། དེ་ཡང་འཕགས་མཆོག་ཕྱག་ན་པདྨོའི་གདུལ་ཞིང་གངས་ཅན་སཱ་ལའི་སྨན་ལྗོངས་འདི་སྐོར་གསུམ་རུ་བཞི་སྒང་དྲུག་ཏུ་ཕྱེ་བ་ལས། ཡང་མངའ་རིས་གུང་ཐང་ནས་སོག་ལ་སྐྱ་བོ་ཡན་ལ་དབུས་གཙང་ཆོས་ཀྱི་ཆོལ་ཁ་དང་། རྨ་ཆུའི་ཁུག་པ་ཡན་ལ་མདོ་སྟོད་མིའི་ཆོལ་ཁ། རྒྱའི་མཆོད་རྟེན་དཀར་བོ་ཡན་ལ་མདོ་སྨད་རྟའི་ཆོལ་ཁར་གྲགས་པ་བཅས་ཀྱི་ཕྱི་མ་ལས་ཀྱང་། ཙོང་ཁ་བདེ་ཁམས་སུ་གཏོགས་པའི་སའི་ཆ། བྱང་གི་དགོན་ཆེན་བཞིའི་ཡ་གྱལ་ཞྭ་སེར་བསྟན་པའི་ཆུ་མགོ་བྱ་ཁྱུང་ཐག་ཆེན་གླིང་གི་ལྷོ་ཕྱོགས། གནས་བདག་མཐུ་བོ་ཆེ་སྲིན་པོ་རྫ་རིའི་འདབས་ཤོད། མཁས་གྲུབ་ཀྱི་དབང་ཕྱུག་ཀོའུ་བ་གཞོན་ནུ་བྱང་ཆུབ་འོད་འཇའ་ལུས་གྲུབ་པའི་གནས་འགངས་ཆེན་ལོ་བའི་བྲག་དཀར་གཡོན་རྒྱུད་ཀྱི་ཆུ་འགྲམ་དུ་སའི་ཡོན་ཏན་དུ་མ་དང་ལྡན་པའི་གནས་ཉམས་དགའ་བ་ཞིག་ལ་གསང་སྒྲོགས་ཀྱི་མ་དགོན་དུ་གྲགས་པའི་རི་ཁྲོད་ཅིག་གི་ཤུལ་མཐོང་བ་དེ་ནི། གནའ་སྔ་མོ་ཞིག་གི་དུས་ལ་ས་སྐྱ་ནས་མཆེད་དོ་ཞེས་གྲགས(འོན་ཏེ་ད་ལྟ་དགེ་ལུགས་པའི་དགོན་པ་ཞིག་གོ)། དུས་ནམ་ཞིག་གི་ཚེ་གཙང་ས་སྐྱ་ནས་ཤངས་པ་བཀའ་རྒྱུད་པའི་གྲུབ་མཐའ་ནང་མ་འཆམས་པར་སིལ་བུར་གྱེས་པ་ལས། དེའི་བླ་མ་ཀུན་མཁྱེན་ཤེས་རབ་དཔལ་བཟང་ཟེར་བ་ཞིག་གིས་ཕྱོགས་མཐུན་གྲྭ་བ་སྐོར་ཞིག་ཁྲིད་དེ་དགོན་གནས་འཚོལ་བ་ལ་ཁྲི་ཀ་ནས་ས་དེ་ཤེད་དུ་སླེབས་པ་ན། ས་དེར་གནས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་གཟིགས་ཏེ་ཡུལ་དེའི་སའི་ཆགས་དབྱིབས་ལྟར་ཆུའི་ཕར་ཚུར་དུ་རི་ཁྲོད་གཉིས་བཏབ། བཤད་སྒྲུབ་ཀྱི་བསྟན་པ་ཆུ་རྒྱུན་ལྟར་སྤེལ་ནས་རིང་པོ་ཞིག་མ་སོང་བའི་ཚེ། དེར་གནས་པའི་གཞི་བདག་ཤིན་ཏུ་གཉན་པོ་ཞིག་འདུག་པ་ལ། རི་ཁྲོད་གཉིས་ཀྱིས་སྔ་ཕྱི་ལྟར་གཅིག་གིས་བསང་བཏང་རྗེས་ད་གཟོད་ཅིག་ཤོས་ཀྱིས་གཏོང་དགོས་པ། ཉིན་ཞིག་བསང་ཕུལ་བནྡེ་གཉིས་བགྲོས་ཏེ་བསང་མཉམ་དུ་གཏོང་ལ་གནས་བདག་གིས་ཅི་བྱེད་བལྟ་ཞེས་ཚོད་བགམ་ཕྱིར། བསང་མཉམ་དུ་བཏང་བས་ན། གནས་བདག་དེ་ཆུའི་ཕར་ཚུར་དུ་རྒྱུགས་ནས་གཅིག་གི་སྣེ་ཡང་མ་ཟིན་པར་ཉིན་དེའི་གསོལ་སྐལ་ཤོར་བས། དྲག་ཏུ་ཁྲོས་ཏེ་ས་གཡོ་ཆེན་པོ་བསླངས་ནས་དགོན་པ་བསྣུབས་ཞེས་དང་། ཡང་ཁ་ཅིག་དུས་འཁྲུགས་ཀྱིས་འཇིག་པར་བཤད་ཀྱང་། ད་ལྟ་དགོན་པ་འདིའི་ཕྱག་ལེན་ཕལ་ཆེར་བཀས་རྒྱུད་པའི་སྲོལ་མ་ནུབ་པར་མིག་ཐོག་ཏུ་གསལ་བ་ལ་གཞིགས་ན། དགོན་པ་འདི་ཐོག་མར་ས་སྐྱ་ནས་མཆེད་དོ་ཞེས་གྲགས་པ་ལ་གདོན་མི་ཟའོ། ཡང་དེའི་ལོ་རྒྱུས་སྔ་མ་རྣམས་ཡུལ་དེའི་ཐུན་མོང་གི་ངག་རྒྱུན་དུ་གྲགས་པ་དང་གཡེར་གཤོང་བླ་བྲང་གི་ཚོམས་རིས་སུ་བྲིས་པ་གཉིས་བཤིབས་ན་ཡང་ནང་འགལ་ཆེན་པོ་མེད་པར་ཕལ་ཆེར་ར་འཕྲོད་པ་ཡིན། ད་དུང་ཡུལ་དེའི་བྲག་སྲུབས་དང་ས་འོག་དག་ཏུ་བྱུང་བའི་དངོས་རྫས་དང་མཆོད་ཆ་རྣམས་རི་ཁྲོད་རྗེས་མས་ཁྱེར་ནས་དེང་སྐབས་ཀྱང་སྤྱོད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ས་དེར་འཐག་རྡོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡོད་པའི་ལྟེ་ཁུག་ན་དབྱར་སྡོང་སྐྱེས་པ་ཕྱིས་ས་མིང་ལ་རང་འཐག་ཤར་ཞེས་འབོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་འཐད་ལྡན། ཡང་ཡུལ་འདིར་མི་ཧམ་པ་ཅན་ལ་རང་འཐག་ཤར་གྱི་གནས་བདག་ཞེས་མཚང་འབོད་བྱེད་སྲོལ་ཆགས་པ། འགྲོ་མགོན་འཕགས་པ་མདོ་སྨད་དུ་ཕེབས་དུས་དང་བྱ་ཁྱུང་དགོན་ཡང་མ་བཏབ་ཡར་སྔོན་དུ་ཡོད་པའི་དགོན་རྙིང་གྲགས་ཅན་ཡིན་ཞེས་ཟེར་བའི་ཡོངས་གྲགས་ཀྱི་ངག་རྒྱུན་དང་གནའ་རྫས་རྣམས་གུང་བསྒྲིགས་ན་ད་ལྟ་དགོན་པའི་མིང་ཡང་བག་ལ་ཞ་བའི་གསང་སྒྲོགས་ཀྱི་མ་དགོན་རི་ཁྲོད་དེ་ནི་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་སྟོད་ཙམ་ལ་གནས་འདིར་གཞི་ཆགས་པ་གསལ་བོར་རྟོགས་ཐུབ་པས་ཐེ་ཚོམ་གྱི་ངལ་བ་བྱེད་མ་དགོས་སོ། །
     གཉིས་པ། སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་རྣམས་ཀྱིས་བྱིན་གྱིས་བརླབས་བསྟན་པའི་བྱ་བ་མཛད་ཚུལ། གནས་ཁྱད་པར་ཅན་དེར་སྔོན་བྱོན་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་གནས་གྱིས་ས་གབ་པ་ལྟ་བུ་མང་པོས་སྔ་ཕྱིར་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་ནས། བསྟན་པའི་བྱ་བ་མཛད་ཚུལ་ལ་ཡང་། ཞོ་འོང་ཕུན་ཚོགས་དར་རྒྱས་རྒྱ་མཚོའམ་ཚངས་སྲས་བཞད་པའི་ལང་ཚོར་འབོད་པ་མཆོག་གིས་མཛད་པའི་གནས་བསྟོད་གཡས་འཁྱིལ་དུང་གི་སྒྲ་དབྱངས་ལས། དེ་ལྟར་ཡ་མཚན་ཉམས་དགའི་གདན་ས་འདིར། ། སངས་རྒྱས་དངོས་འདྲའི་ཐེག་ཆེན་དགེ་བའི་བཤེས། ། ནམ་མཁའི་ཉི་ཟླ་ལྟ་བུ་མང་བྱོན་ཏེ། ། བྱིན་གྱིས་རླབས་པའི་འོད་སྣང་ཉམས་པ་མེད། ། ཁྱད་པར་འཇམ་མགོན་བླ་མ་ཙོང་ཁ་པའི། ། རིགས་ཀྱི་བདག་པོ་ཨརྠརཏྣ་ཡིས། ། ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་ཏེ་བྱིན་གྱིས་བརླབས་པ་དང་། ། ལྷུང་བཟེད་རྟེན་སྐལ་སྩལ་བའི་ངོ་མཚར་མང་། ། རྒྱ་བོད་མཁས་མང་སྐྱེས་རབས་ཕྲེང་འཛིན་པ། ། སྒྲུབ་བསྟན་མངའ་བདག་ཆེ་བ་རིན་པོ་ཆེ། ། གནས་འདིར་བྱོན་ཏེ་ཆོས་སྲིད་གང་ཐད་ནས། ། འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་བཀའ་དྲིན་བསམ་མི་ཁྱབ། ། དུང་སྣ་བ་དང་བེེ་ེཙ་རིན་ཆེན་སོགས། ། གྲུབ་ཆེན་དུ་མ་གནས་འདིར་ཡང་ཡང་བྱོན། ། མཁས་གྲུབ་གཉིས་འཛོམས་གཉན་ཐོག་རབ་འབྱམས་པ། ། གཡེར་གཤོང་སྔགས་རམས་པ་ལ་སོགས་པ་བྱོན། ། རྭ་ལོ་གཉིས་པ་འཇིགས་མེད་བསམ་གཏན་དང་། ། ཐར་ཤུལ་ཆོས་སྐྱོང་རྒྱ་མཚོ་ལ་སོགས་པས། ། རིམ་བཞིན་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་མང་དུ་བསྐོར། ། རྒྱལ་བའི་ཡོངས་འཛིན་ཞྭ་དམར་པནྟི་ཏ། ། གཡེར་གཤོང་དགེ་འདུན་ཟླ་བ་གྲགས་པ་སོགས། ། གདན་དྲངས་ཆོས་ཀྱི་ཆར་རྒྱུན་མང་དུ་སྤེལ། ། ལྗོངས་འདིའི་འགྲོ་བའི་ཡིད་ཀྱི་ཞིང་ས་ལ། ། དགེ་བའི་ས་བོན་མྱུ་གུ་མང་དུ་བསྐྲུན། །
     གསུམ་པ། གསང་སྒྲོག་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན། དེ་ནས་གཡེར་གཤོང་དགེ་འདུན་ཟླ་བ་གྲགས་པས་རབ་བྱུང་བཅུ་གསུམ་པའི་ཤིང་འབྲུག1784ལོར། ཁོང་གི་གཅུང་རེབ་གོང་འཕྲང་ཡར་ནང་བདེ་ཆེན་སྤྲུལ་སྐུ་ངག་དབང་དགེ་འདུན་བཀྲ་ཤིས་པ་དགོན་འདིའི་གནད་སར་བཀོད། མཚན་ཡང་བརྗེས་ནས་གསང་སྒྲོགས་བདེ་ཆེན་སྤྲུལ་སྐུ་ཞེས་པར་གསོལ། དེའི་སྤྲུལ་སྐུ་སྙན་གྲགས་རྒྱ་མཚོ། སྐྱ་རྒྱའི་བར་ཚིགས་ནས་ཡབ་གཟུངས་རྒྱལ་དང་ཡུམ་མཁར་མོ་བྱམས་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་རབ་བྱུང་བཅུ་བཞི་བའི་ཆུ་འབྲུག་སྟེ་སྤྱི་ལོ1832ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། དེའི་སྤྲུལ་སྐུ་དགེ་ལེགས་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་ལགས་བློན་ཆེ་སྨེ་ཚང་ནས་རབ་བྱུང་བཅོ་ལྔ་བའི་མེ་འབྲུག1916ལོར་འཁྲུངས། ། དེའི་སྤྲུལ་སྐུ་བློ་བཟང་ལུང་རྟོགས་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་ལགས་གཅན་ཚ་རྐང་མོ་ནས་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ལྕགས་འབྲུག་སྟེ་སྤྱི་ལོ1920ལོར་སྐུ་འཁྲུངས། ཐར་ཤུལ་རིན་པོ་ཆེ་ལས་རབ་ཏུ་བྱུང་། ཁོང་གིས་གཅན་ཚ་ཐང་ས་ཁུལ་དུ་སློབ་གྲྭ་ཐོག་མ་དང་རང་རྫོང་དུ་བོད་ལུགས་སྨན་ཁང་ཐོག་མར་བཙུགས་ཤིང་། གསང་སྒྲོག་དགོན་དུ་གྲྭ་བཙུན་རྒན་པ་གཉོར་སྐྱོང་ཁང་དང་དེ་མིན་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཆེན་མོ་ཨ་ཁུ་འཇམ་དབྱངས་ཚང་གཙོ་བྱས་དགོན་པ་དེ་གར་ལམ་རིམ་ཆེད་སྦྱོང་གི་འཛིན་གྲྭ་བཙུགས་ཏེ་སེར་སྐྱ་ཀུན་གྱིས་སློབ་གཉེར་ལ་འབད་བཞིན་པའི་སྒང་ཡིན། གཞན་ཡང་རྫོང་དེ་གའི་ཁེ་གཉེར་མ་ཡིན་པའི་དམངས་ཁྲོད་རྩ་འཛུགས་ཆེས་ཐོག་མ་སྒྲོན་མེ་སློབ་གསོ་དབུལ་སྐྱོབ་ཚོགས་པ་སོགས་བཙུགས་ཏེ་ནང་བསྟན་དང་རིག་གནས་ཁྱབ་གདལ། སློབ་གསོ་དར་སྤེལ། འཕྲོད་བསྟེན་དང་དབུལ་སྐྱོབ། མ་བུ་བདེ་སྲུང་གཙོས་པའི་བུད་མེད་ཀྱི་བདེ་སྡུག་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་མཐོང་ཆེན་བྱེད་པ། ད་དུང་ཁོར་ཡུག་སྲུང་སྐྱོང་སོགས་ཀྱི་ཐད་དུ་མཛད་འཕྲིན་ས་འཛིན་གྱི་གཏོས་དང་མཉམ་པ་ལས་འདིར་ཀུ་ཤའི་རྩེ་མོ་ཙམ་ཞིག་གོ།