༄༅།།མདོ་སྨད་བྱང་གི་དགོན་ཆེན་བཞིའི་ཡ་གྱལ་ཆུ་བཟང་དགོན།

མདོ་སྨད་བྱང་གི་དགོན་ཆེན་བཞིའི་ཡ་གྱལ་ཆུ་བཟང་དགོན་དགའ་ལྡན་ཐུབ་བསྟན་རབ་རྒྱས་གླིང་ནི། རབ་བྱུང་བཅུ་གཅིག་པའི་ས་གླང་སྤྱི་ལོ1649ལོར་ཆུ་བཟང་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་བ་རྣམ་རྒྱལ་དཔལ་འབྱོར་གྱིས་ཕྱག་འདེབས་མཛད། ད་ལྟའི་བར་ལོ་ངོ་སུམ་བརྒྱ་རེ་དྲུག་གི་ལོ་རྒྱུས་ལྡན། ཆིན་གོང་མ་ཏོ་ཀོང་ཁྲི་ལོ་བཅུ་བ་སྤྱི་ལོ1830ལོར་གོང་མའི་དབུ་བླ་ལྕང་སྐྱ་རོལ་བའི་རྡོ་རྗེ་དང་ཧོ་ཐོག་ཐུ་ཐུའུ་བཀྭན་རྣམ་གཉིས་ནས་གོང་མར་ཆུ་བཟང་དགོན་བསྐྱར་བཞེངས་རེ་ཞུ་ལྟར་བཀའ་འཁྲོལ་གནང་བ་དང་། གོང་མས་དེར་ཀོང་ཅིས་ཟི་ཞེས་མིང་བསྩལ་ཏེ་གླེགས་བུ་གནང་། ཆུ་བཟང་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་བ་བློ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་ནི་རྒྱལ་མཆོག་བདུན་པའི་ཡོངས་འཛིན་དུ་བཞུགས་མྱོང་། 
སྤྱི་ལོ1935ལོར་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་བ་དགོན་པ་འདིར་ཕེབས་ནས་གཙུག་ལག་ཁང་གི་བཞེངས་བཀོད་ལ་བསྟོད་བསྔགས་མཛད་མྱོང་། རབ་བྱུང་བཅུ་བའི་ལྕགས་ཡོས་ལོ་སྟེ་སྤྱི་ལོ1831ལོར་ཆིན་གོང་མ་སྐུ་དངོས་ཀྱིས་སྦྱིན་བདག་མཛད་དེ་གཙུག་ལག་ཁང་ཆེན་མོ་ཆུ་བཟང་ཇོ་ཁང་སྲིད་ན་འགྲན་ཟླ་བྲལ་མེད་པའི་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད་གླིང་བཞེངས། དེ་ལ་གསེར་སྲང་སུམ་སྟོང་ཉེ་བས་ལྷ་ཁང་གི་རྒྱ་ཕིབས་བརྒྱན་ཡོད་པར་མ་ཟད། གཡུ་འབྲུག་དགུ་འཁྱིལ་ལ་གསེར་ཆུ་བྱུག་ཡོད་ལ། དེའི་གྲས་ཀྱི་གཅིག་ལ་ལྗིད་ཚད་ཧ་ལམ་རྒྱ་མ་བཞི་བརྒྱར་ཉེ་བ་ཡོད། ཚོན་མདངས་རྣམ་པར་བཀྲ་ཞིབ་བརྗིད་ཉམས་ཆེ་བ། ལྡེབས་རིས་སྣ་ཚོགས་ལ་གསོན་ཉམས་ལྡན་པ། གནའ་ཉམས་བབ་ཆགས་དང་བཀོད་མཛེས་ཡིད་དུ་འོང་བ་ཞིག་གསར་བཞེངས་མཛད། ཇོ་ཁང་གི་མཚན་ལ་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད་གླིང་ཞེས་གོང་མ་ཏོ་ཀོང་གིས་བཏགས་ཤིང་། གསེར་འབྲུག་དགུས་བརྒྱན་པའི་བོད་དང་རྒྱ། སོག་པོ། མན་ཇི་བཅས་ཡིག་རིགས་བཞིའི་གླེགས་བུ་བསྩལ་ནས་ཆེད་བསྔགས་མཛད། ཆུ་བཟང་ཇོ་ཁང་གི་སྒོ་མདུན་དུ་གཡུ་འབྲུག་དགུ་འཁྱིལ་ལྡེབས་རིས་ཀྱི་རྩིག་སྐྱོར་མཉམ་པའི་ཟླ་དང་བྲལ་བ་བཞེངས་ཡོད། དེ་ནི་པེ་ཅིན་པེ་ཧེ་སྤྱི་གླིང་གི་གཡུ་འབྲུག་དགུ་འཁྱིལ་ལྡེབས་རིས་ཀྱི་རྩིག་སྐྱོར་དང་གཅིག་མཚུངས་ཡིན། རང་རྒྱལ་གྱི་ཆོས་ལུགས་བྱུང་འཕེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོངས་ལ་བརྟག་ཅིང་དཔྱད་ན་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་དང་རྒྱ་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་སོགས་ཐ་ན་རྒྱལ་ཡོངས་ཕྱོགས་སོ་སོ་ན་ཆགས་ཡོད་པའི་དགོན་སྡེ་དང་ཆོས་སྡེ། ལྷ་ཁང་། སྒྲུབ་སྡེ་བགྲང་གིས་མི་ལང་བ་ཡོད་ཀྱང་། གོང་མས་ཆེད་དམིགས་ཀྱིས་བཞེངས་བའི་ལྷ་ཁང་དང་གཡུ་འབྲུག་དགུ་འཁྱིལ་རྩིག་སྐྱོར་བསྩལ་ཡོད་པའི་དགོན་པ་ནི་ཆོས་སྡེ་འདི་ཉིད་གཅིག་པུ་ཡིན། 
འདུ་ཁང་གི་ཕྱོགས་བཞི་རུ་ཁང་མིག་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་ཡོད་པ་མ་ཎི་འཁོར་ཆེན་བཞི་བརྒྱ་ལྷག་གིས་མཐའ་སྐོར་ནས་ཡོད། འདུ་ཁང་ཆེན་མོ། ཇོ་ཁང་ཐར་ལམ་གསལ་བྱེད་གླིང་། རྗེ་ལྷ་ཁང་། བྱམས་ཁང་། སངས་རྒྱས་ཀླུ་དབང་རྒྱལ་པོའི་ལྷ་ཁང་། བཙན་ཁང་། ལྕགས་མཁར་གཏོར་སྒྲུབ་ཁང་། བླ་བྲང་ཀྭ་བཞི་མ། ཚོམས་ཆེན་ལྷུན་གྲུབ་སྐྱེད་ཚལ་གླིང་། རྒྱབ་རིའི་རི་ཁྲོད་སོགས་རྟེན་དང་བརྟེན་པ་བཅས་མང་དུ་བཞུགས་ཡོད། བླ་བྲང་ཆེ་ཁག་ལྔ་དང་ཆུང་བ་བདུན། གྲྭ་ཤག་བརྒྱ་ཕྲག་དུ་མ་དང་བཅས་དགོན་པའི་གཞི་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་གནའ་རབ་བཟོ་བཀོད་སོགས་མཛེས་ཤིང་བརྗིད་ཉམས་ལྡན་པ་ཞིག་ཡིན། དུས་འགྱུར་གྱི་དབང་གི་མ་གཡོགས་དགོན་པ་འདིར་རྒྱུད་པ་གྲྭ་ཚང་། སྨན་པ་གྲྭ་ཚང་། དུས་འཁོར་གྲྭ་ཚང་། མཚན་ཉིད་གྲྭ་ཚང་བཅས་གྲྭ་ཚང་བཞི་ཤིན་ཏུ་དར་ཞིང་རྒྱས། སྤྱི་ལོ1958ལོའི་ཡར་སྔོན་དུ་དགོན་པ་འདིར་གྲྭ་བཙུན་བརྒྱད་བྲགྱ་ལྷག་འདུས། འདུ་ཁང་ལྷ་ཁང་སོགས་རྣམ་པ་རྒྱ་ཆེ་ཞིང་། ལྕང་སྐྱ་དང་། ཆུ་བཟང་། གསེར་ཁྲི། ཀེ་ཧྭ། ཏན་ཏིག མི་གན། ཤར། ལེན་ཧྭ་ཐེ། ཨ་ཆུང་། རྭ་ཁོ། རྒྱ་རྩེ་བླ་བྲང་། ཏ་ལན་ཝང་སོགས་བླ་བྲང་ཡོད་པ་དང་། གྲྭ་ཤག300ལྷག་དང་། གྲྭ་བ་རྒྱས་དུས་སྟོང་ལྷག་དང་རྒྱུན་དུ་གྲྭ་བ800ཡོད།
ཆུ་བཟང་དགོན་པར་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཁག་གི་ཆོག་མཆན་བཀོད་པ་བརྒྱུད། སྤྱི་ལོ1981ལོའི་ཟླ6པའི་ཚེས6ཉིན་དད་ལྡན་སེར་སྐྱ་མང་ཚོགས་ལ་སྒོ་འབྱེད་བྱས་པ་དང་། 1988ལོའི་ཟླ9བར་རྫོང་རིམ་པའི་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོབ་སྡེ་ཁག་ཏུ་བདམས། 1998ལོའི་ཟླ2བར་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོབ་སྡེ་ཁག་ཏུ་བདམས། 2006ལོའི་ཟླ5བའི་ཚེས25ཉིན། རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གིས་ཆོག་མཆན་ཐོབ་པ་ལྟར་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ཐེངས་དྲུག་པའི་གནད་ཆེའི་རིག་དངོས་སྲུང་སྐྱོབ་སྡེ་ཁག་ཏུ་ཚུད་པ་ཡིན་ནོ།།
རྗེ་ཆུ་བཟང་ཧོ་ཐོག་ཐུ་སྐུ་ཕྲེང་བཅོ་ལྔ་བ་བློ་བཟང་བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས་ནི་ད་ལྟའི་དགོན་བདག་བླ་བ་ཡིན། དགེ་འདུན་པ་མི་སྣ34བཞུགས། ད་ལྟ་དགོན་པ་འདིར་འདུ་ཁང་། ཇོ་ཁང་། ལྕང་སྐྱ་བླ་བྲང་། སྒྲོལ་མའི་ལྷ་ཁང་། བཀའ་འགྱུར་སོགས་གསུང་རབ་པོ་ཏི་མང་པོ། ཐང་ཀ སྐུ་བརྙན། མཆོད་བྱད། མཆོད་ཆས་སོགས་རིན་ཐང་གཞལ་དུ་བྲལ་བའི་རིག་དངོས་མང་པོ་གནས་སོ།། ལོ་རེའི་ཧོར་ཟླ་དང་པོའི་ཚེས་བཞི་ནས་བཅོ་ལྔའི་བར་རྒྱ་ལོ་སྨོན་ལམ་ཆེན་མོ་དང་། ཚེས་བཅུ་བཞིའི་ཉིན་གོས་སྐུ་བཤམས་པ་དང་འཆམ། རྒྱ་ལོའི་ཚེས15ཉིན་མེ་ཏོག་མཆོད་མཇལ་ཡོད། ཧོར་ཟླ་གཉིས་པའི་ཚེས་བཅུ་ནས་ཟླ་གསུ་པའི་ཚེས་ཉེར་གསུམ་བར་དཔལ་དུས་ཀྱི་འཁོར་ལོའི་སྒྲུབ་མཆོད། ཟླ4བའི་ཚེས7ནས་ཚེས14བར་རྡོ་རྗེ་འཇིགས་བྱེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་རབ་གནས་ཆེན་མོ། ཟླ4བའི་ཚེས11ནས་25བར་གསང་འདུས་སྒྲུབ་མཆོད། ཟླ8པའི་ཚེས1ནས་ཚེས14བར་བདེ་མཆོག་གི་སྒྲུབ་མཆོད་སོགས་ཀྱི་བྱེད་སྒོ་རྒྱུན་ཆད་མེད། 1981ལོ་ནས་བཟུང་། ཧོར་ཟླ་དང་པོའི་རྒྱ་ལོ་སྨོན་ལམ་དང་ཟླ་གསུམ་པར་དུས་འཁོར་ཆེན་མོ། ཟླ་བཞི་བར་རབ་གནས་ཆེན་མོ། ཟླ་དྲུག་པར་དྲུག་པའི་སྨོན་ལམ་སོགས་ཡོད་དོ།།
ཆུ་བཟང་རྭ་ལོ་ཐང་ནི་གནས་ཁྱད་པར་འཕགས་ཤིང་མི་སྣ་རླབས་ཆེ་སྐོར་ཞིག་གནས་འདི་རུ་སྐུ་བལྟམས་མྱོང་། དེ་དག་གི་ལྕང་སྐྱ་དང་ཆུ་བཟང་། ཞབས་དྲུང་དཀར་པོ། ཤར་ཚང་། ར་ཁོ། ལེན་ཧྭ། ལྷ་མོ་གསེར་ཁྲི། བརྒྱུད་པ་ཚང་། ཆེ་གཏན་མཁན་པོ། མེར་རྒན་མཁན་པོ། དུས་ལེན་ཝང་ཚང་། གསེར་ཁོག་གསེར་ཁྲི་ཚང་། སྣང་ཚང་། རྒྱེ་རྩེ་ཞབས་དྲུང་། བླ་བྲང་གླང་ཚང་། སྒོམ་བཞེས་ཚང་། ཉི་མ་འཛིན་ཚང་། འདམ་མ་ཚང་། ཁྲི་རྒན་ཚང་། བ་བཟའ་ཏ་མཁན་པོ། ཨ་ཆུང་ཚང་སོགས་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་འདིར་འཁྲུངས་མྱོང་། དེ་དག་ལས་ལྕང་སྐྱ་དང་ཆུ་བཟང་། ཤར་ཚང་། ར་ཁོ་སོགས་ཐེངས་དུ་མར་གནས་འདིར་སྐུ་བལྟམས་མྱོང་། ཆུ་བཟང་དགོན་པ་བོད་ཁུལ་དང་ཞིན་ཅང་། ནང་སོག དེ་མིན་ཞང་ཀང་དང་ཡེ་ཤ་ཡ་ཤར་ལྷོ་སོགས་ཀྱི་དད་ལྡན་མང་ཚོགས་འདུ་བཞིན་ཡོད།