དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་ཤ་བོ་རབ་བརྟན་ལགས་ཀྱི་དཔྱད་རྩོམ་གསར་པ།
རྩོམ་པ་པོ།：ཤ་བོ་རབ་བརྟན།
ཡོང་ཁུངས།：མཚོ་སྔོན་པོ་དྲ་བ།
དུས་ཚོད།：2022-06-15
ཀློག་གྲངས།：
༄༅། །ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་གི་བརྗོད་བྱ་ངོས་གཟུང་དང་། མིང་འདོགས། གོ་རིམས་མཚམས་སྦྱོར་གྱི་གནད་དོན།
—P.T.94སོགས་ཤོག་དྲིལ་ཁག་ལྔ་གཞིར་བཟུང་བ།
ཤ་བོ་རབ་བརྟན།
ནང་དོན་གནད་བསྡུས། ཏུན་ཧོང་བོད་ཀྱི་ཡིག་རྙིང་ཁྲོད་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་གྱིས་གྲངས་ཚད་ཆེས་མང་ཤོས་ཟིན་པ་དག་ནི། ལར་རྒྱ་ཆེ་ལ་མང་བ་དང་། འཐོར་ཆེས་ལ་འཛིངས་པ། འགའ་ཞིག་ནི་དབུ་ཞབས་བརྡོལ་བ་དང་། སིལ་བུར་ཆད་པ་སོགས་རྙིང་རལ་དུ་ཐལ་བ་དང་། ཧྲལ་ཧྲུལ་དུ་སོང་བ་སོགས་ཀྱི་དབང་གིས། བརྗོད་བྱའི་ངོས་འཛིན་ནོར་བ་དང་། མིང་བཏགས་ཉེས་པ། གོ་རིམས་འཁྲུགས་པ་སོགས་ཀྱི་སྐྱོན་ཡང་ཅི་རིགས་ཤིག་བྱུང་ཡོད་འདུག དཔྱད་རྩོམ་འདིརP.T.94 P.T.114B P.T.658 P.T.836 IOL.Tib.J.VOL.3(8)བཅས་གཞིར་བཟུང་ནས། ཤོག་དྲིལ་དེ་དག་གི་བརྗོད་བྱ་མིང་འདོགས་་ཀྱི་གནད་དོན་ལས་བརྩམས་ཏེ། ད་ལྟའི་རྒྱལ་ནང་གི་དཀར་ཆག་རྣམས་སུ་སེམས་ཙམ་པའི་གཞུང་གི་སྐོར་གྱི་ཤོག་དྲིལ་དུ་ངོས་འཛིན་གནང་འདུག་ནའང་། ཞིབ་ཏུ་བརྟགས་ན་ནི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་ཚན་གཅིག་དང་། དགོངས་འགྲེལ་བསྟན་བཅོས་ལས་དབུ་མ་དང་སེམས་ཙམ་པའི་གཞུང་དོན་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་ཞིག་ཡོད་ཚུལ་བཅས་གསལ་བར་ངོས་འཛིན་གཏན་འབེབས་བྱས་ཐོག ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་གི་མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་དང་། བརྗོད་བྱ་ངོས་གཟུང་། གོ་རིམས་མཚམས་སྦྱོར་བཅས་ཀྱི་དགོས་དོན་ཇི་ལྟར་ལག་ཏུ་བླང་ཚུལ་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ་བཏང་འདུག་གོ །བརྡ་ཆད་གཙོ་བོ། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་། ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ། ངོས་གཟུང་། མིང་འདོགས། མཚམས་སྦྱོར།
གླེང་གཞི།
དེ་ལྟ་ན་ཡང་། ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་ཨང་རྟགས་འཁོད་པ་ལས། ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་རྣམས་ལར་རྒྱ་ཆེ་ལ་མང་བ་དང་། འཐོར་ཆེས་ལ་འཛིངས་པ།འགའ་ཞིག་ནི་དབུ་ཞབས་བརྡོལ་བ་དང་། སིལ་བུར་ཆད་པ་སོགས་རྙིང་རལ་དུ་ཐལ་བ་དང་། ཧྲལ་ཧྲུལ་དུ་སོང་བ་སོགས་རྒྱུ་མཚན་དུ་མ་གནས་པའི་དབང་གིས། ད་ལྟ་ཡན་ཆད་དུ་བསྒྲིགས་ཤིང་པར་སྐྲུན་བྱས་ཟིན་པའི་དཀར་ཆག་གམ་ཡིག་ཚང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་སོགས་ལ་ཞིབ་ཏུ་བརྟགས་ཤིང་དཔྱད་ཚེ། ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་ངོས་འཛིན་ནོར་བ་དང་། གོ་རིམས་འཁྲུགས་པ། མིང་བཏགས་ཉེས་པ་སོགས་ཀྱི་སྐྱོན་ཡང་ཅི་རིགས་ཤིག་བྱུང་འདུག་པ་ནི་མངོན་སུམ་ཚད་མ་ཉིད་དུ་གྲུབ་ཅིང་། མིག་སྔའི་ཏུན་ཧོང་ཆོས་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་འདིའི་དབང་དུ་བྱས་ན་ཡང་། ཤོག་དྲིལ་གང་རུང་གི་བརྗོད་བྱ་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། ལོ་ཚིགས་ངོས་འཛིན་དང་དེར་འབྲེལ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་མི་སྣ་སོགས་ལ་དཔྱད་མཁན་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་ན་མང་དུ་མཐོང་མོད་ཀྱང་། ཤོག་དྲིལ་གྱི་མཚན་བྱང་འཁོད་པ་དོན་ལ་གནས་མིན་དང་། གོ་རིམས་སྡེབ་སྟངས་ཚུལ་དང་མཐུན་མིན།ལྷག་པར་དེ་དང་དེར་ཞིབ་འཇུག་གི་དགོས་པ་ཡོད་མེད་སོགས་ལ་ཞིབ་ཏུ་འཇུག་མཁན་ནི་ཤིན་ཏུ་ཉུང་བར་སྣང་། འོན་ཀྱང་ཚུལ་འདིར་ཞིབ་འཇུག་གནང་རྒྱུ་ནི་ད་ལྟའི་ཡིག་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་གི་གནས་བབ་ཀྱི་ཆ་ནས་བལྟས་ན། ཅིས་ཀྱང་བསྒྲུབ་དགོས་ཤིང་བསྒྲུབས་ན་དོན་ཆེ་བའི་གལ་གནད་ཅིག་ཏུ་འདུག་པར་བརྟེན། དཔྱད་རྩོམ་འདིརP.T.94དངP.T.114Bདང་། P.T.658དང་། P.T.836དང་། IOL.Tib.J.VOL.3(8)བཅས་གཞིར་བཟུང་ནས། ཤོག་དྲིལ་དེ་དག་གི་བརྗོད་བྱ་གང་ལ་གཏོགས་པའི་ཚུལ་ལས་བརྩམས་པ་དང་། མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་དང་། གོ་རིམས་མཚམས་སྦྱོར་སོགས་ཀྱི་དགོས་དོན་ལག་ལེན་སྐོར་ལ་དམིགས་སུ་དབྱེ་ཞིབ་བགྱིས་ཏེ། ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་གྱི་ཞིབ་འཇུག་སྤྱི་སྒོས་ལ་ཕྱར་བ་གྲུ་འདེགས་ཀྱི་ནུས་པ་ཙམ་ཞིག་ཨེ་ཐོན་སྙམ་དུ་བསམས་པའོ། །
གཉིས་པ། ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་ཁག་གི་བརྗོད་བྱ་དང་མིང་འདོགས། གོ་རིམས།
ད་ལྟའི་ཡན་ཆད་མཇལ་ཐུབ་པའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་རྙིང་སྣ་ཁ་ཆིག་ཁྲི་ཉིས་སྟོང[1]ལྷག་བཞུགས་པར་གྲགས་པ་རྣམས། རྒྱལ་ཕྱི་ནང་གི་མཁས་པ་དང་ཞིབ་འཇུག་པ་ཚོས་དག་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་དཀར་ཆག་དང་བཅས་བཀོད་པ་འགའ་ཞིག་མཆིས་ལ། དེ་དག་ལས་ཧྥ་རན་སི་དང་དབྱིན་ཇི། ཨུ་རུ་སིར་ཉར་བ་རྣམས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། ཧྥ་རན་སིའི་ལྕམ་ལྷ་ཀླུ་དང་པ་ཁའོ་གཉིས་ཀྱིས་ཕལ་ཆེར་སྤྱི་ལོ༡༩༣༣[2]ཡས་མས་ནས༡༩༦༡བར་པའོ་ཞི་ཧིས་ཁྱེར་བའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་གྱི་ཨང་རྟགས༡ནས༢༢༡༦པའི་བར་གྱི་དཀར་ཆག་དེབ་གསུམ་སྔ་ཕྱིར་བསྒྲིགས་ཏེ་པར་དུ་བསྐྲུན། སི་ཐན་དབྱིན་གྱིས་ཁྱེར་བའི་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚང་རྣམས། ཕུར་ཟན་ལགས་ཀྱིས་དཀར་ཆག་ཨང་རྟགས༧༦༥བཀོད་པ། ཕྱིས་ཁ་སྣོན་དག་བཅོས་འགའ་ཞིག་དང་བཅས༡༩༦༢ལོར་རྒྱ་གར་ལས་དོན་སྡེ་ཁག་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཉར་བའི་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚང་ཅེས་པ་པར་དུ་བསྐྲུན། དེ་མཚུངས་ཐའོ་མཱ་སིས་དེའི་ཁྲོད་སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་འབྱོར་དང་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྐོར་དཔྱད་འབྲས་དང་བཅས་པ་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིགས་པ་ཀྲུང་གོའི་ནུབ་ལྗོངས་ཀྱི་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚང་དང་བྲིས་མ་ཅེས་པ་པར་དུ་བསྐྲུན།[3] ༡༩༧༧ལོ་ནས༡༩༨༨སྔ་ཕྱི་ལོ་བཅུ་གཉིས་རིང་། ཉི་ཧོང་གི་མཁས་པ་ཡ་མ་རྒོ་ཆི་ཟུ་ཡོ་ཧྥུ་སོགས་ཀྱིས་ཕུར་ཟན་ལགས་ནས་སྡུད་སྒྲིག་གནང་བའི་དཀར་ཆག་གཞིར་བཟུང་སྟེ་ཏུན་ཧོང་བོད་ཀྱི་ཡིག་ཚང་གི་དོན་འགྲེལ་དཀར་ཆག[4]པོད་བཅུ་གཉིས་ཅན་ཞིག་ལོ་རེར་གཅིག་རེ་གསར་དུ་བཏོན་པ་དང་། ༡༩༩༡ལོར་ཨུ་རུ་སིའི་རྟོག་དཔྱོད་པ་ཨའོ་ཏིང་པོ་ཡིས་ཁྱེར་བའི་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚང་གི་མཆན་འགྲེལ་དཀར་ཆག་ཅེས་པའང་སཱ་བེ་སི་ཁེས་རྩོམ་སྒྲིག་མཛད་དེ་པར་དུ་བསྐྲུན་ཏོ། །[5]དབྱིན་ཇི་དང་ཧྥ་རན་སིར་ཁྱེར་བ་དེ་རྣམས་རྒྱལ་ནང་གི་དབང་དུ་བྱས་ན། བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཝང་ཡའོ་ལགས་ཀྱིས༡༩༨༦ལོ་ནས་བཟུང་པེ་ཅིན་སློབ་ཆེན་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཉར་བའི་ཧྥ་ཉར་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚང་སྤྱིན་ཤོག་མ་ལ་བརྟེན་ནས། གཙོ་ཆེར་ལྷ་ཀླུའི་དཀར་ཆག་གཞིར་བཟུང་ཐོག་རལ་སྐྱོན་ཤོར་བའི་རིགས་ཀྱང་ཁ་སྣོན་བགྱིས་མཐར་ཁྱོན་བསྡོམས་ཨང་རྟགས༤༤༥༠བྱུང་བ། ཧྥ་རན་སིར་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚང་གི་དོན་འགྲེལ་དཀར་ཆག[6]ཅེས་པ་བསྒྲིགས་ཏེ༡༩༩༩ལོར་པར་དུ་བསྐྲུན། ༢༠༠༦ལོ་ནས་བཟུང་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་དང་ཧྥ་རན་སིའི་རྒྱལ་གཉེར་དཔེ་མཛོད་ཁང་སོགས་ལས་ཁུངས་གསུམ་གྱིས་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚགས་པོད་ཉི་ཤུ་ལྷག་གི་བརྙན་པར་མ་སྔ་ཕྱིར་དཔར་སྐྲུན་གནང་བ་དང་། ཆ་རིས་སྐལ་བཟང་ཐོགས་མེད་དང་མཐའ་བ་བཀྲ་ཤིས་དོན་འགྲུབ་གཉིས་ཀྱིས་དེབ་དང་པོ་ནས་བཅོ་ལྔ་བར་གྱི་དཀར་ཆག་བོད་རྒྱ་ཤན་སྦྱར་བྱས་ཏེ་ལོགས་སུ་ཕྱུང་།[7] ཡང༢༠༡༠ལོ་ནས་དབྱིན་ཇིའི་རྒྱལ་གཉེར་དཔེ་མཛོད་ཁང་དུ་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་དང་ནུབ་ལྗོངས་ཀྱི་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚགས་པོད་ལྔ་དཔར་ཟིན་པའི་དཀར་ཆག་དང་། ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་དེ་དག་གི་དཀར་ཆག་བསྡུས་ཏེ་བོད་རྒྱ་ཤན་སྦྱར་བྱས།[8](དེ་བཞི་བོར་འོག་ཏུ་བརྙན་པར་མ་ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ།)༢༠༡༤ལོའི་ཚུན་ནས་སྟོབས་ལྡན་དང་ཁ་སྒང་བཀྲ་ཤིས་ཚེ་རིང་སོགས་ཀྱིས་གོང་གི་བརྙན་པར་མ་གཞིར་བཟུང་ནས་ཧྥ་རན་སིར་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་གྱི་བཤུས་ཡིག་ཕྱོགས་བསྒྲིགས(འོག་ཏུ་ངོ་བཤུས་མ་ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ།)བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྔ་ཕྱིར་པར་སྐྲུན་གནང་བ་བཅས། ད་ལྟར་རྒྱལ་ནང་ན་མཇལ་དུ་མཆིས་པའི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཀྱི་དཀར་ཆག་ལ་མཆན་འགྲེལ་དཀར་ཆག་དང་། དོན་འགྲེལ་དཀར་ཆག བརྙན་པར་མའི་དཀར་ཆག ངོ་བཤུས་མའི་དཀར་ཆག་བཅས་གཙོ་བོ་རིགས་བཞིར་བསྡུས་ཆོག་པར་སྣང་། ཤོག་དྲིལ་ཁག་གི་བརྗོད་བྱ་ངོས་འཛིན་དང་མིང་འདོགས། གོ་རིམས་སྒྲིག་ཚུལ་བཅས་ཀྱི་ཐད། ཕྱི་མ་ཕྱི་མས་སྔ་མ་སྔ་མ་གཞིར་བཟུང་བ་ཡིན་ཕྱིར། དེ་དག་ཀྱང་རྟེན་བྱུང་འབྲེལ་གྱི་ཚུལ་དུ་བྱུང་བ་ནི་སོ་སོའི་དཀར་ཆག་དང་དཔེ་སྐྲུན་གསལ་བཤད་སོགས་ལས་ངེས་ཐུབ། སྐབས་བབ་ཨང་རྟགས་འདི་དག་ལ་མཚོན་ན། ཨང་རྟགས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པ་དག་ཤོག་ལྡེབ་ཀྱི་བཀོད་པའི་ཆ་ནས་སྲིད་ཞེང་ཆེ་ཆུང་གཅིག་པ་དང་། ལྡེབ་རེ་རེར་སྒོར་ཐིག་གཅིག་གམ་ཡང་ན་གཉིས་ཅན་གྱི་གླེགས་ཐག་རྒྱུན་སའི་བུ་ག་མཆིས་པ་དང་། ལྡེབ་རེ་རེའི་ཐིག་ཕྲེང་མང་ཉུང་ཕལ་ཆེར་མཚུངས་ཤིང་ཡིག་ཚུགས་ཅུང་ཟད་འདྲ་བ་སོགས་ཐུན་མོང་གི་ཁྱད་ཆོས་དུ་མ་ཞིག་རགས་པར་མཐོང་དུ་ཡོད་པའི་དབང་གིས། གོང་སྨོས་དཀར་ཆག་དེ་དག་ཏུ་གཞུང་གི་བརྗོད་བྱ་གཅིག་ཏུ་འཁྲུལ་ནས་འཁོད་འདུག་པར་སྣང་ཕྱིར། དཔྱད་བདེའི་ཕྱིར་བརྙན་པར་མ་གཞིར་བཟུང་། ངོ་བཤུས་མའི་ཐིག་ཕྲེང་བཀོད་རིམ་དང་མཐུན་པར་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་ཁག་ལྔ་བོར་བྱེ་བྲག་ཏུ་དཔྱད་པ་ལ།
གཅིག བརྗོད་བྱ་ངོས་གཟུང་།
དང་པོP.T.94སེམས་ཙམ་པའི་གཞུང་ཞེས་སུ་བཏགས་པ་དེ་ནི། ཧྥ་རན་སིར་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚགས་བརྙན་པར་མའི་པོད་གཉིས་པར་བཞུགས་ཤིང་། ལྡེབ་མའི་ཆེ་ཆུང་གི་ཆ་ཚད་ནི་སྲིད་དུ་ལི་སྨི༥༡.༢དང་། ཞེང་ལ་ལི་སྨི༨.༤མཆིས་ཏེ། ལྡེབ་རེའི་དཀྱིལ་དུ་གླེགས་ཐག་རྒྱུན་སའི་བུ་ག་སྒོར་ཐིག་གི་དབྱིབས་ཅན། འཁོར་རྒྱ་ནི་ཐིག་ཕྲེང་གསུམ་པ་དང་བཞི་པ་ཟིན་པ་གཅིག་མཆིས། དབུ་ཅན་དུ་བྲིས་པ་ཤོག་ལྡེབ༡༦དང་། ཤོག་ངོས༤༦དང་། ངོས་རེར་ཐིག་ཕྲེང༦དང་། ཁྱོན་བསྡོམས་ཐིག་ཕྲེང༢༧༦བཞུགས། ཤོག་ལྡེབ་འགའ་ཞིག་གི་ཐིག་ཕྲེང་གི་འོག་ཏུ་ཡིག་ཆུང་གིས་མཆན་བཏབ་འདུག་ནའང་། མི་གསལ་བར་ངོས་ཟིན་དཀའ་བས་ངོ་བཤུས་མར་ཆད་འདུག་སྟེ། སླད་མར་ཅི་ནུས་ཀྱིས་ཁ་སྣོན་བྱ་དགོས་པར་སྣང་། ཤོག་དྲིལ་གྱི་བརྗོད་བྱའི་ཐད་དེའི་མཚན་བྱང་འགོད་ཚུལ་ལས་བརྩམས་ཏེ་བརྟགས་ན། དཀར་ཆག་ཁག་ཏུ་སེམས་ཙམ་པའི་གཞུང་ཞེས་མིང་བཏགས་ཡོད་ན་ཡང་། ཤོག་དྲིལ་དུ་བྱུང་བ་ནི་གཞུང་གཅིག་ཁོ་ན་མ་ཡིན་པར་གཞུང་ཚན་གསུམ་འདུག་སྟེ། བརྗོད་བྱའི་ཁོངས་གཏོགས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། སྔ་མ་གཉིས་ནི་སེམས་ཙམ་པའི་སློབ་དཔོན་ཡོན་ཏན་འོད་དང་བློ་གྲོས་བརྟན་པ་གཉིས་ཀྱིས་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱི་ཕུང་པོ་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་ཞེས་པའི་བསྟན་བཅོས་རང་རྒྱུད་དུ་བརྩམས་པ། ཕུང་པོ་ལྔ་ཡི་དོན་རྟོགས་ཅིང་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱ་བ་གཙོ་བོར་སྟོན་པའི་འགྲེལ་པ་མི་འདྲ་བ་གཉིས་ཡིན་ཞིང་། ཕྱི་མ་དེ་ནི་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པའི་སློབ་དཔོན་ཀ་མ་ལཱ་ཤཱི་ལས་མཛད་པའི་དབུ་མ་སྣང་བ་ཞེས་པ་དབུ་མའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཁོངས་སུ་འདུ་བ་དེ་ག་རང་ཡིན་པར། ཆོས་རྣམས་རང་བཞིན་སྟོང་པར་སྟོན་པའི་ཚུལ་གང་ཞིག འཕགས་པ་ཀླུ་སྒྲུབ་རྗེས་འབྲངས་དང་བཅས་པའི་གཞུང་གི་ལྟ་བའི་རིམ་པ་གཏན་ལ་འབེབས་པ་སྟེ། དགོས་དོན་ནི་ཐེག་པ་གཅིག་ཉིད་དང་། ཆོས་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་མེད་པ་ཉིད་དུ་གྲུབ་པ་ཁོ་ན་ཡིན་པར་སྟོན་པའོ། །[9]
པར་རིས་དང་པོ། P.T.94ལས་སློབ་དཔོན་ཡོན་ཏན་འོད་ཀྱིས་མཛད་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་རྣམ་པར་འགྲེལ་པ་ཞེས་པའི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
པར་རིས་གཉིས་པ། P.T.94ལས་སློབ་དཔོན་བློ་བརྟན་གྱིས་མཛད་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་ཞེས་པའི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
པར་རིས་གསུམ་པ། P.T.94ལས་སློབ་དཔོན་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལས་མཛད་པའི་དབུ་མ་སྣང་བའི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
གཉིས་པP.T.114Bརྣལ་འ༹བྱོར་སྤྱོད་པའི༹་ས་བམ་པོ་བདུན་པ་ཞེས་སུ་བཏགས་པ་དེ་ནི། ཧྥ་རན་སིར་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཡིག་ཚགས་བརྙན་པར་མའི་པོད་གསུམ་པར་བཞུགས་ཤིང་། ཤོག་ལྡེབ་ཆེ་ཆུང་གི་ཆ་ཚད་ནི་སྲིད་དུ་ལི་སྨི༤༤.༨དང་། ཞེང་ལ་ལི་སྨི༩མཆིས། ལྡེབ་རེར་སྲིད་དུ་ཆ་གསུམ་བྱས་པའི་གཡས་ཀྱི་སུམ་ཆའི་གཅིག་གི་མཚམས་དཀྱིལ་ཏེ། ཐིག་ཕྲེང་གསུམ་པ་ན་སྒོར་ཐིག་གཅིག་གིས་གླེགས་ཐག་རྒྱུན་ཤུལ་བུ་ག་རེ་མཆིས། འདི་ལ་དབུ་ཅན་དུ་བྲིས་པ་ཤོག་ལྡེབ༧དང་། ཤོག་ངོས༡༤དང་། ངོས་རེར་ཐིག་ཕྲེང༥དང་། ཁྱོན་བསྡོམས་ཐིག་ཕྲེང༦༡བཞུགས་པ་ལས། ངོས་མཐའ་མ་ནི་ཐིག་ཕྲེང་བཏབ་པ་མ་གཏོགས་ཡི་གེ་བྲིས་མེད་པར་ཤོག་སྟོང་དུ་བསྐྱུར་འདུག ཤོག་ལྡེབ་འགའ་ཞིག་གི་ཐིག་ཕྲེང་དུ་མའི་བར་དུ་ཡིག་ཆུང་གིས་མཆན་བཏབ་འདུག་ནའང་། སྔ་མ་དེ་ལྟར་ཅུང་ཟད་ངོས་ཟིན་དཀའ་བས་ངོ་བཤུས་མར་ཆད་འདུག་པ་སླད་མར་ཅི་ནུས་ཀྱིས་ཁ་སྣོན་བྱ་དགོས། ཨང་རྟགས་དེར་མདོ་གཅིག་དང་བསྟན་བཅོས་གསུམ་གྱི་བརྗོད་བྱ་འདུས་པ་ལས། འཕགས་པ་ས་ལུ་ལྗང་པའི་མདོ་ཚན་དེ་ནི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་སྡེ་བཀའ་ཐ་མར་གཏོགས་པ། རྟེན་འབྲེལ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་སྐྱེ་འགག་གི་ཚུལ་རྟོགས་པའི་སྒོ་ནས་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་མཐོང་བ་བསྟན་པ[10]ཞིག་ལགས་ཤིང་། ཐིག་ཕྲེང༣༡པ་ནས༤༠བའི་བར་འདིའི་ཁུངས་མ་རྙེད་དེ། བརྗོད་བྱ་ནི་མིང་དང་གཟུགས་དང་། མ་རིག་པ་སོགས་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་སྐོར་ཡིན་པ་ལས་དཔགས་ན། འཕགས་པ་ས་ལུའི་ལྗང་པའི་མདོ་ཡི་གཞུང་ཚན་ཞིག་མིན་ནམ་སྙམ་མོད་ཞིབ་གསལ་མ་ངེས་པས། འོག་ཏུ་མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་ཀྱི་སྐབས་སུ་ནི་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་བསྟན་པ་ཞེས་མིང་གིས་གདགས་པར་བྱའོ༎ རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་བྱུང་བ་དེ་དག་བརྗོད་བྱ་མང་ཉུང་གི་དབང་དུ་ན་མང་ཤོས་ནི། སའི་དངོས་གཞི་བམ་པོ་དྲུག་པ་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་གདགས་པ་རྣམ་པར་གཞག་པ་ཕ་རོལ་སྨྲ་བ་བཅུ་དྲུག་ལས། རྒྱུ་ལ་འབྲས་བུ་ཡོད་པར་སྨྲ་བ[11]ཞེས་པའི་སྐབས་དོན་གྱི་ཆ་ཤས་དང་། མཇུག་གི་ཐིག་ཕྲེང༦༡པ། ། །དེ་བས་ན་སྨྲ་བ་འ༹དི་ཡང་རྀགས་པས་བསྐྱེད་པ་མ་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟར་ཕ་རོལ་སྨྲ་བ་བཅུ་དྲུག་པོ་འ༹དྀ་དག་ནི། བརྟག་པའི༹་རྀགས་པ། མངོན་བར་བསྒྲུབ་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཉེ་བར་བརྟགས་ནས། རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་དུ་མྱི་རུང་ངོ། ། ཞེས་པ་འདི་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་བམ་པོ་བདུན་པ་ཡི་བརྗོད་བྱའི་ཚན་པ་ཞིག་གོ །
པར་རིས་བཞི་བ། P.T.114Bལས་རྣལ་འ༹བྱོར་སྤྱོད་པའི༹་ས་བམ་པོ་བདུན་པའི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
པར་རིས་ལྔ་བ། P.T.114Bལས་འཕགས་པ་ས་ལུའི་ལྗང་པའི་མདོ་ཡི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
པར་རིས་དྲུག་པ། P.T.114Bལས་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་བསྟན་པའི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
པར་རིས་བདུན་པ། P.T.658སློབ་དཔོན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་མཛད་པའི་ཆོས་མངོན་པ་ཀུན་བཏུས་ཀྱི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
པར་རིས་བརྒྱད་པ། P.T.836ལས་སློབ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་ཟླ་བས་མཛད་པའི་སྐུ་གསུམ་འགྲེལ་པའི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
པར་རིས་དགུ་བ། P.T.836ལས་རྣལ་འ༹བྱོར་སྤྱོད་པའྀ༹་ས་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སར་གཏོགས་པ་ལས་རྣལ་འ༹བྱོར་གྱི་གནས་དང་པོའི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
པར་རིས་བཅུ་བ། IOL.Tib.J.VOL.3(8)སློབ་དཔོན་བློ་གྲོས་བརྟན་པས་མཛད་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པའི་གཞུང་ཚན་ལྡེབ་ངོས་དང་པོ།
དེ་ཡང་ཇི་སྐད་དུ་ལང་གར་གཤེགས་པའི་མདོ་ལས། མིང་ནི་བརྗོད་པར་མ་བྱས་ན། །འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་རྨོངས་པར་འགྱུར། །དེ་བས་རྨོངས་པ་བསལ་བའི་ཕྱིར། །མིང་དུ་གདགས་པར་བྱ་བ་ཡིན། །[16]ཞེས་པ་ལྟར། ལར་ཤོག་དྲིལ་ལ་མིང་དུ་གདགས་ཚུལ་གྱི་རྣམ་པ་ནི་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་ཞིག་མཆིས་ནའང་། འདི་དག་ལ་དེའི་ཐད་ཐུན་མོང་གི་མཚུངས་ཆོས་ཤིག་མཆིས་པ་ནི། བརྗོད་བྱའི་ཆ་ནས་ཕལ་ཆེར་གྱི་ནང་དོན་ཆོས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་སྟོན་པ་དང་། དེ་ཡང་བྱེ་བྲག་ཏུ་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བའི་གཞུང་དང་འབྲེལ་ཤས་ཆེ་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས། མཚན་བྱང་གདགས་སྐབས་བརྗོད་བྱ་གཙོ་ཆེ་བའི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་བཏགས་པ་མང་བར་མངོན། ཤོག་དྲིལ་དེ་དག་ཏུ་རྣམ་པར་ཤེས་པའམ་རྣམ་པར་རིག་པ། ཀུན་གཞིའི་རྣམ་ཤེས། རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ། ཕུང་པོ་ལྔ་ལྟ་བུའི་ཆོས་སྐད་མཚོན་བྱེད་བརྡ་དང་ཐ་སྙད་འབྱུང་ཚད་ཅུང་ཟད་མང་བའི་སྒོ་ནས། བརྙན་པར་མ་དང་ངོ་བཤུས་མ་གཉིས་ཀར། P.T.94སེམས་ཙམ་པའི་གཞུང་། P.T.658ཕུང་བོ་ལྔ་བཤད་པ། P.T.836རྣལ་འ༹བྱོར་སྤྱོད་པའྀ༹་ས་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སར་གཏོགས་པ་ལས་རྣལ་འ༹བྱོར་གྱི་གནས་དང་པོ། IOL.Tib.J.VOL.3(8)ཕུང་པོ་ལྔའི་རྣམ་པར་འགྲེལ་པ། ཞེས་བཏགས་འདུག་པ་དང་། P.T.114Bརྣལ་འ༹བྱོར་སྤྱོད་པའི༹་ས་བམ་པོ་བདུན་པ་ལྟ་བུ་ནི་ཤོག་དྲིལ་གྱི་ཐིག་ཕྲེང་དང་པོར་གང་བྱུང་བ་དེ་ཉིད་མིང་དུ་བཏགས་པ་ཞིག་སྟེ། ཚུལ་དེ་དག་ལྟར་མིང་དུ་གདགས་པ་ལ་རྒྱུ་མཚན་མཆིས་པ་ནི་སྨོས་མ་དགོས་མོད། འོན་ཀྱང་ཤོག་དྲིལ་སོ་སོར་བསྡུར་ཏེ་བརྟགས་ཤིང་དཔྱད་ཚེ། ཤོག་དྲིལ་གྱི་ཚན་པ་འགའ་ཞིག་ནི་གཞུང་གི་བརྗོད་བྱ་གཅིག་ཡིན་ཤག་ལྟར་བྱས་པ་ཁོ་ནའི་ཁོངས་སུ་ཤོག་དྲིལ་གཞན་ཡང་ཐོན་འདུག་པས། ཤོག་དྲིལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་ཕན་ཚུན་འདྲེས་པའི་ཚུལ་གྱིས་གཅིག་གིས་གཅིག་གབ་སྟེ་མི་མངོན་པར་གྱུར་བ་དང་། ཚུལ་དེའི་དབང་དུ་གྱུར་པ་ན་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་སྤྱིའི་བརྗོད་བྱ་མང་ཉུང་དང་རྣམ་གྲངས་ཁྱབ་རྒྱ་བཅས་ཀྱི་ཆར་ཡང་གོལ་འཛོལ་དང་མ་ངེས་པ་སོགས་ཀྱི་ཉེ་ཞོ་མི་འབྱུང་རང་འབྱུང་དུ་འདུག་པར་བརྟེན། བཏང་སྙོམས་སུ་འཇོག་རིགས་པ་ཞིག་ལར་ནས་མ་ཡིན་པས་ན། འོག་ཏུ་འབྱུང་བའི་བརྗོད་བྱ་ངོས་འཛིན་གྱི་སྐབས་དང་བསྟུན་ནས་དེ་དག་ལ་བྱེ་བྲག་ཏུ་མཚོན་བྱེད་ཀྱི་ཨང་རིམ་གསར་དུ་སྒྲིག་པ་དང་སྦྲགས་མཚན་བྱང་རེ་གསར་དུ་གདགས་དགོས་པར་གྱུར་བ་ནི་གཤམ་གསལ་ལྟར།
ཤོག་དྲིལ་སོ་སོའི་མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་ཀྱི་ཞིབ་གསལ་རེའུ་མིག
ང་ཚོས་གོང་གསལ་རེའུ་མིག་ལས་མཐོང་ཐུབ་པ་ལྟར། ཤོག་དྲིལ་ཁག་ལྔ་པོ་ནི་བརྗོད་བྱ་མི་འདྲ་བའི་དབང་གིས་ཤོག་དྲིལ་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་ཞིག་ཏུ་ངོས་གཟུང་དགོས་པ་དང་། དེ་རེ་རེ་ལའང་ཨང་རྟགས་དང་མཚན་བྱང་གསར་བ་རེ་གང་མཐུན་ཏུ་གདགས་དགོས་པ་ནི་ཅིས་ཀྱང་སྒྲུབ་འོས་པ་ཞིག་ཏུ་མཆིས་པ་མཐོང་ནུས་ལ། ཚུལ་འདི་ལས་ཏུན་ཧོང་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་དག་སྒྲིག་དང་ཞིབ་འཇུག་ལ་མཚོན་ན། ཤོག་དྲིལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་སོགས་ལས་དཔགས་ཏེ་མཚན་བྱང་དོན་དང་མཐུན་ཞིང་གནད་ཟིན་པ་ཞིག་གདགས་རྒྱུ་ནི། ཅིས་ཀྱང་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པའི་ལས་རིམ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པ་ཤེས་ཐུབ་བོ། །
གསུམ། གོ་རིམས་མཚམས་སྦྱོར།དང་པོP.T.94པར་ཁྱོན་བསྡོམས་ཐིག་ཕྲེང༢༧༦བཞུགས་པར། དེའི་ཐིག་ཕྲེང༡པའི།།།།བ་སྟེ་། རྣམ་པར་ཤེས་པའྀ་ཕུང་པོ་ཞེས་བྱ་བའྀ་ཐ་ཚིག་གོ་།།…ཞེས་པ་ནས། ཐིག་ཕྲེང༡༢པའི། …རྒྱུ་ཞེས་བྱ་བ་ནྀ་བག་ཆགས་སོ་། འབྲས་བུ་ཞེས་བྱ་བ་ནྀ་རྣམ་པར་སྨྱིན་པ་སྟེ་། སྔོན་གྱྀ་ལས་ཀྱི་བག་ཆགས་ཞེས་པའི་བར་ནི། སློབ་དཔོན་ཡོན་ཏན་འོད་ཀྱི་ཕུང་པོ་ལྔའི་རྣམ་པར་འགྲེལ་པའི་གཞུང་ཚན་དུམ་བུ་ལས་སྐབས་དོན་གཙོ་བོར་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་དང་དེ་དག་གི་ཡུལ་གྱི་ཁྱད་པར་བསྟན་པ། གོ་རིམས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ན། དེ་དང་འོག་ཏུ་འབྱུང་བའི་ཐིག་ཕྲེང༡༣—༢༤པའི་བར་བཅུ་གཉིས་ཏེ་ཤོག་ལྡེབ་དེ་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་ལྡེབ་ངོས་གཅིག་ཆད་འདུག་པ་དང་། དེར་མཐུད་ནས་ཐིག་ཕྲེང༢༥པའི།།།མ་མྱོང་བས་འབྱུང་བ་རྣམས་སོ་།།གཞན་དག་ལ་ཡང་འབྱུང་བ་ཉྀད་ཐལ་བར་མྱི་འགྱུར་ཏེ་།…ཞེས་པ་ནས༤༨པའི། …ཕན་ཚུན་ཐ་དད་པར་ཡང་མྱྀ་རིགས་སོ་།།དེ་ལྟ་བས་ན་། སྔོན་པོ་ལས་སྩོགས་པའྀ་རྡུལ་ཞེས་པའི་བར་གྱི་ཐིག་ཕྲེང༢༤པོ་ནི། གོང་གི་དེ་དང་མཚམས་སྦྱར་བ་ནི་མ་ཡིན་པར། སློབ་དཔོན་བློ་བརྟན་གྱི་ཕུང་པོའི་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་ཞེས་པ་དེའི། འབྱུང་བ་རྣམས་ཀྱི་སྤྱི་དང་ཁྱད་པར་གྱི་མིང་དང་། རང་བཞིན་བཤད་ཟིན་ཏོ༎ཞེས་འབྱུང་བའི་འོག་ཏུ། རྒྱུར་བྱས་པའི་གཟུགས་གང་ཞེ་ན།[17]ཞེས་སོགས་འབྱུང་བའི་བརྗོད་བྱའི་ཚན་པ་ཞིག་ཡིན་པར་འདུག ཡིག་ཚང་དེའི་ལྡེབ༤༧པའི་གཡས་ཀྱི་འགོར་ཡི་གེ་བས་ལྡེབ་གྲངས་འཁོད་པར། ང ལྔ ཞེས་དང་། ཐིག་ཕྲེང༤༩བའི་གཡས་ཀྱི་འགོར་འཁོད་པའི་ལྡེབ་གྲངས་སུ། ང སོ་གཉིས[18]ཞེས་བྱུང་བས། གོང་གི་བརྗོད་བྱ་དེའི་མན་ནས་ལྡེབ༢༧ཤོག་ངོས༥༤ཐིག་ཕྲེང༣༢༤ཆད་འདུག་པ་ཤེས་ཐུབ། དེའི་འོག་ཏུ་ཐིག་ཕྲེང༤༩བའི། །།ཚོར་བས་ཡོངས་སུ་སྐྱོ་ནས་། དེ་མྱེད་པའྀ་ཕྱིར། འགོག་པའི་སྙོམས་པར་འ༹ཇུག་པ་ལ་ཞྀ་བར་གནས་པའྀ་འ༹དུ་ཤེས་སུ་འགྱུར་རོ་།།ཞེས་པ་ནས། ཐིག་ཕྲེང༧༢པའི། …ཕྱྀ་རོལ་གྱྀ་གཟུགས་ནྀ་། འ༹ཇིག་བ་དང་། ཆགས་པས་། རབ༞༞༞༞ ། ཞེས་པའི་བར་གྱི་བརྗོད་བྱ་དེ་དག་ནི་སློབ་དཔོན་བློ་གྲོས་བརྟན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་ཡི་བམ་པོ་གསུམ་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། དེ་ནས་ཐིག་ཕྲེང༧༣པའི།།།ཉྀད་དུ་མྱྀ་འ༹ཐད་པའྀ་ཕྱིར་རོ་།།དེའྀ་ཕྱྀར་དམ་བཅས་པ་ལ་རྗེས་སུ་དཔག་པས་གནོད་པ་ཡང་ཡྀན་ནོ་།།ཞེས་པ་ནས༨༤པའི།…མདོ་ལས་ཕུང་པོ་དང་ཁམས་དང་སྐྱེ་མཆེད་དག་གྀས་ཆོས་མཐའ༹་དག་ཡང་དག་པར་བསྡུས་པར་བརྗོད་ལ་། ཕུང་པོ་ལ་སྩོགས་པ་དེ་དག་ཐཾས་ཅད་ཀྱང། ཞེས་པའི་བར་ནི། སློབ་དཔོན་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལའི་དབུ་མ་སྣང་བ་ཡི་ཤོག་དྲིལ་ཚན་པ་ཞིག་སྟེ། བརྗོད་པར་བྱ་བ་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ལས་སྐྱེས་ཀྱང་རང་གི་ངོ་བོར་མ་གྲུབ་བསྟན་པའི་སྐབས་སུ་ཡིན་པ་ལ། དེ་དག་གི་གོ་རིམས་ནི། ཐིག་ཕྲེང༨༥པའི། །།གསུངས་སོ་།།དེ་བཞྀན་དུ་འ༹ཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འ༹གྲེལ་པ་དང་། ལང་ཀར་གཤེགས་པ་དང་སྟུག་པོ་བཀོད་པ་ལས་སྩོགས་པ་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་སེམས་ཙམ་གྱྀ་ལུས་ཉྀད་དུ་བསྟན་པའྀ་ཕྱིར་།…ཞེས་པ་ནས༩༦པའི།…ཁམས་ཀྱྀ་ཚོགས་ཀྱྀ་མདོ་ལས་སྩོགས་པ་ལས་ཀྱང་སེམས་ཅན་རྣམས་ནྀ་ཁམས་སྣ་ཚོགས་ཡྀན་བར་བསྟན་ཏོ་།།བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱྀ་ཁམས་སྣ་ཚོགས་ཞེས་འབྱུང་བ་དེའི་གོང་གི་བརྗོད་བྱ་ཚན་པ་ཞིག་ལ་མཚམས་སྦྱར་དགོས་པར་སྣང་། དེ་ལྟ་ནའང་ཤོག་དྲིལ་གྱི་གཞུང་ཚན་གོང་མ་དེ་དང་འདི་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་བརྗོད་བྱ་ཚན་པ་འགའ་ཞིག་ཆད་འདུག་པར་བརྟེན། གོ་རིམས་ཀྱི་ཆ་ནས་ཀྱང་སྔ་ཕྱི་ནོར་འཛོལ་བྱུང་ཡོད་པ་མཐོང་ཐུབ། དེ་བཞིན་དུ་ཤོག་དྲིལ་དེའི་མན་ཆད་ཐིག་ཕྲེང༩༧པ།།།བཤད་པའྀ་ཀུན་བརྟགས་པའྀ་བདག་ཉྀད་ཀྱྀས་དབེན་བསྒྲུབ་པ་སྐུར་པ་མྱྀ་འདེབས་པའྀ་ཀུན་རྫོབ་ཀྱྀ་ངོ་བོ་ཡང་སྟོན་པ་ཡྀན་གྱྀ་། དོན་དམ་པ་ཉྀད་དུ་མ་ཡྀན་ནོ།། ཞེས་པ་ནས། ཐིག་ཕྲེང༢༧༦པའི། … དེ་བཞྀན་མཁའ་སྩོགས་ཆོས་ཅན་གྱི་།།ཞེས་པའི་བར་བསྡོམས་ན་ལྡེབ་གྲངས༡༥དང་། ཐིག་ཕྲེང༡༧༩བཅས་བཞུགས་པའི་བརྗོད་བྱ་འདི་རྣམས་ཀྱང་། སློབ་དཔོན་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལའི་དབུ་མ་སྣང་བའི་གཞུང་གི་ཆ་ཤས་སུ་སོང་ཡོད་དེ། དེ་དག་གི་གོ་རིམས་ཡང་གོང་འོག་འཁྲུགས་པ་དང་ལྡེབ་ཆད་ཀྱང་བྱུང་འདུག་ཕྱིར། གཞུང་གི་བརྗོད་བྱ་སྔ་ཕྱི་ལྟར་བསྒྲིགས་ཏེ་མཚམས་སྦྱར་ན་ནི་འདི་ལྟར།
ཐིག་ཕྲེང༡༤༥—༡༥༦→༧༣—༨༤→(ལྡེབ་གཅིག་ཆད)→༨༥—༩༦→༩༧—༡༠༨→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༢༤༡—༢༥༢→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༡༠༩—༡༢༠→༢༦༥—༢༧༦→༡༢༡—༡༣༢→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༡༣༣—༡༤༤→༡༥༧—༡༦༨→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༢༥༣—༢༦༤→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༡༦༩—༡༨༠→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༡༨༡—༡༩༢→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༡༩༣—༢༠༤→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༢༠༥—༢༡༦→(ལྡེབ་གཅིག་ཆད)→༢༡༧—༢༤༠པའོ། །
གཉིས་པP.T.114Bཔར་ཁྱོན་ཐིག་ཕྲེང༦༡བཞུགས་པ་ལས། དེའི་ཐིག་ཕྲེང༡པའི། ། ། ། །༇རྣལ་འ༹བྱོར་སྤྱོད་པའྀ༹་ས་ལས་བམ་པོ་བདུན་པ། ། དབང་ཕྱུག་ལས་སྩོགས་པ་བྱེད་པ་པོར་སྨྲ་བ་གང་ཞེ་ན། །འ༹དྀ་ལྟར་འ༹དི་ན་དགེ་སྦྱོང་×××ཞེས་པ་ནས༥བའི། ××××དུ་སྤྱོད་པར་བྱའོ་སྙམ་བ་ལས་སྡུག་བསྔལ་ཁོ་ན་མྱོང་སྟེ།…ཞེས་པའི་བར་ཐིག་ཕྲེང་ལྔ་བོ་དང་། དེ་ནས་ཐིག་ཕྲེང༦པའི། ××ཚེ་འ༹དིའི༹་གནོད་པའྀ༹་རྒྱུ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ན་ནྀ།…ཞེས་པ་ནས༡༠བའི། …དེ་ལྟ་བུ་དང་འ༹ཐུན་བ་རྣམས་ནི་སྐྱེས་བུའྀ༹་བྱེད་པ་རྒྱུ་ལས་བྱུང་བ×××ཞེས་པའི་བར་སྔ་ཕྱི་གོ་ལྡོག་འདུག་པ་སྟེ། ཐིག་ཕྲེང༦—༡༠བའི་བར་ནི་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ཡི་བམ་པོ་དྲུག་པའི་མཇུག་ཐོགས་སུ་དང་། ༡—༥བའི་བར་ནི་བམ་པོ་བདུན་པའི་འགོར་བྱུང་བས། གཞུང་དང་མཐུན་པར་སྦྱར་བའི་གོ་རིམས་ཇི་ལྟ་བ་ནི། ཐིག་ཕྲེང༦—༡༠→༡—༥བ་ལྟར་ཡིན་པའོ༎དེའི་འོག་ཏུ་འབྱུང་བའི་ཐིག་ཕྲེང༡༡པ། ། །འ༹དྀ་དག་ནྀ་མ་རིག་པའྀ༹་རྐྱེན་ཀྱྀས་འ༹དུ་བྱེད་རྣམས་ཤེས་བྱའོ། །…ཞེས་པ་ནས༢༠པའི། …རྟག་པ་མ་ཡྀན་། མྱི་རྟག་པ་མ་ཡྀན། འ༹དུས་བྱས་མ་ཡྀན་། འ༹དུས་མ་བྱས་མ་ཡིན་། རྒྱུ་མྱེད་པ་མ་×××ཞེས་པའི་བར་ནི། འཕགས་པ་ས་ལུའི་ལྗང་པ་ཞེས་བྱ་བའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་ཡི་གཞུང་ཚན་ཡིན་པ་དང་། ཐིག་ཕྲེང༣༡—༤༠བའི་བར་འདི་རེ་ཞིག་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་བསྟན་པ་ཞེས་མིང་གདགས་པ་དེའི་གོ་རིམས་ནི་ཐིག་ཕྲེང་གི་རིམ་པ་དེ་ལྟར་ཡིན། དེ་ནས་ཐིག་ཕྲེང༤༡—༥༠བའི་བར་ནི་འཕགས་པ་སཱ་ལུའི་ལྗང་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ་ཡི་དུམ་བུ། ཆེས་མཇུག་གི་ཐིག་ཕྲེང༥༡—༦༠བའི་བར་ཡང་། རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་བམ་པོ་དྲུག་པ་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་གདགས་པ་རྣམ་པར་གཞག་པ་ཕ་རོལ་སྨྲ་བ་བཅུ་དྲུག་ལས། རྒྱུ་ལ་འབྲས་བུ་ཡོད་པར་སྨྲ་བ[19]ཞེས་པའི་སྐབས་དོན་གྱི་ཆ་ཤས་སུ་འགྲོ་བས། ཤོག་དྲིལ་འདི་ལ་བརྗོད་བྱའི་གོ་རིམས་འཁྲུགས་པ་དང་ལོག་པ། མ་ངེས་པ་དང་འཕྲོ་ཆད་པ་སོགས་གནད་དོན་དུ་མ་ཞིག་མཆིས་པའི་ཚུལ་མཐོང་ཐུབ་ཅིང་། དེ་དག་མ་འདྲེས་པར་གཞུང་གི་བརྗོད་བྱ་དང་མཐུན་པར་གོ་རིམས་བསྐྱར་དུ་སྒྲིག་ན་ནི་འདི་ལྟར།
རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་བམ་པོ་དྲུག་པའི་སྐབས་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་གོ་རིམས་ནི། ཐིག་ཕྲེང༢༡—༣༠→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→༥༡—༦༠→(ལྡེབ་འགའ་ཆད)→ ཐིག་ཕྲེང༦༡པ་བཅས། གཞུང་ཚན་གཞན་གཉིས་པོ་གོང་དུ་བྱུང་བས་གོ་རིམས་སླར་ཡང་འགོད་པའི་ངལ་བ་བསྟེན་མི་དགོས་ཤིང་། འཕགས་པ་ས་ལུའི་ལྗང་པའི་མདོ་ཡི་གཞུང་ཚན་དེའི་གོ་རིམས་ནི། ༡༡—༢༠→(ལྡེབ་གཅིག་ལྷག་ཆད)→༤༡—༥༠བའོ། །
གསུམ་པP.T.658པ་ནི། ཆོས་མངོན་པ་ཀུན་བཏུས་ཀྱི་གཞུང་ཚན་ཡིན་པ་གང་ཞིག ཤོག་དྲིལ་དེར་ཁྱོན་བསྡོམས་ཐིག་ཕྲེང༡༢༠བཞུགས་པར། ཐིག་ཕྲེང༡—༣༠བ། ༡༡༦—༡༢༠བ། ཐིག་ཕྲེང༡༡༡—༡༡༥བ། ཐིག་ཕྲེང༣༡—༥༠བའི་བར་ནི། གཞུང་མངོན་པ་ཀུན་བཏུས་ཀྱི་སྟོད་ཕྱོགས་བམ་པོ་དང་པོར་བཞུགས་པ་དང་། ཐིག་ཕྲེང༥༡—༨༠བ། ཐིག་ཕྲེང༨༡—༩༠བ། ཐིག་ཕྲེང༩༡—༡༠༠པ། ཐིག་ཕྲེང༡༠༡—༡༡༠བའི་བར་དུ་བམ་པོ་གཉིས་པར་བཞུགས་པ་ལ། ཤོག་དྲིལ་ལས་གོ་རིམས་གོང་འོག་འཁྲུགས་པ་དང་ཆད་འཕྲོ་བྱུང་བ་རྣམས་བསྐྱར་དུ་བསྒྲིགས་ན་འདི་ལྟར།
ཐིག་ཕྲེང༡—༣༠→༡༡༦—༡༢༠→༡༡༡—༡༡༥→༣༡—༥༠→(ལྡེབ་གཅིག་ཆད)→༥༡—༨༠→(ལྡེབ་གཅིག་ཆད)→༨༡—༩༠→༩༡—༡༠༠→(ལྡེབ་གཅིག་ཆད)→༡༠༡—༡༡༠བའོ། །
བཞི་བP.T.836པར། ཁྱོན་བསྡོམས་ཐིག་ཕྲེང༧༩བཞུགས་པ་དང་། གཞུང་ཚན་མི་འདྲ་བ་གཉིས་བྱུང་བ་ལས། ཤོག་དྲིལ་གྱི་ལྡེབ་དང་པོ་ཐིག་ཕྲེང༡པ། །:།དེའི༹་ལན་དུ་དེས་བཤད་སྟོབས་ཀྱྀས་དེ་དག་གྀ། ×××ཞེས་པ་ནས༡༠པའི། རྣམ་རྟོག་བཞིན་ཞེས་བྱ་བ་ནྀ་དཔེར་ན་རྣམ་པར་རྟོག་པ་བརྫུན་བ་ཡྀན་ཡང། དེ་ལྟ་བུའྀ༹་བདག་ ×××ཞེས་པའི་བར་དུ་ནི། སློབ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་ཟླ་བས་མཛད་པའི་སྐུ་གསུམ་འགྲེལ་པའི་བམ་པོ་དང་པོའི་མཇུག་ཙམ་ནས་བམ་པོ་གཉིས་པའི་མགོ་ཙམ་ན་དང་། ཐིག་ཕྲེང༡༡—༢༠བའི་བར་དུ་ནི་དེའི་བམ་པོ་དང་པོའི་བར་ཙམ་ན། ཐིག་ཕྲེང༢༡—༣༠བའི་བར་ཡང་དེའི་བམ་པོ་དང་པོའི་མཇུག་ཙམ་ནས་བར་ཙམ་ན་སྟེ། ལྡེབ་མ་གསུམ་པོ་བརྗོད་བྱ་ཚན་པ་གཅིག་ཏུ་ངེས། དེར་མཐུད་ནས་འབྱུང་བའི་ཐིག་ཕྲེང༣༡—༤༠བའི་བར་དུ་ནི། རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སར་གཏོགས། ཐིག་ཕྲེང༤༡—༥༠བའི་བར་ནི། སླར་ཡང་སྐུ་གསུམ་འགྲེལ་པའི་བམ་པོ་དང་པོའི་ཅུང་ཟད་མཇུག་ཙམ་དང་། ཐིག་ཕྲེང༥༡—༧༠བའི་བར་ནི་དེའི་བམ་པོ་དང་པོའི་བར་ཙམ་ན་ཡིན། དེ་ནས་ཐིག་ཕྲེང༧༡—༧༩བར་ནི་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་ཉན་ས་བམ་པོ་དྲུག་པའི་མཇུག་ཏུ་སྟེ། ལྡེབ་གོང་འོག་བསྣོལ་བའམ་འཁྲུགས་པ་སོགས་བྱུང་འདུག་པ་མངོན་གསལ་དུ་སྣང་ཕྱིར། དེ་དག་གཞུང་སོ་སོའི་བརྗོད་བྱའི་གོ་རིམས་དང་མཐུན་པར་སྒྲིག་ན་འདི་ལྟར།
སྐུ་གསུམ་འགྲེལ་པའི་རིམ་པ་ནི། ཐིག་ཕྲེང༡༡—༢༠པ→(ལྡེབ་གཉིས་ཡན་ཆད)→༤༡—༥༠→༦༡—༧༠→(ལྡེབ་གཅིག་ཆད)→(ལྡེབ་གཉིས་ལྷག་ཆད)→༡—༡༠→༥༡—༦༠→(ལྡེབ་གཉིས་ཙམ་ཆད)→༢༡—༣༠པ་བཅས་དང་།
རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སར་གཏོགས་རྣལ་འབྱོར་གྱི་གནས་དང་པོའི་ནི། ཐིག་ཕྲེང༣༡—༤༠→(ལྡེབ་གཉིས་ཙམ་ཆད)→༧༡—༧༩བའོ། །
ལྔ་བIOL.Tib.J.VOL.3(8)པ་ནི། སློབ་དཔོན་བློ་གྲོས་བརྟན་པས་མཛད་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་ཞེས་པའི་གཞུང་ཚན་ཡིན་པ་གང་ཞིག ཤོག་དྲིལ་དེར་ཁྱོན་བསྡོམས་ཐིག་ཕྲེང༨༤བཞུགས་པར། ཤོག་དྲིལ་གྱི་མཇུག་གི་ཐིག་ཕྲེང༨༣པ། ཕུང་པོ་ལྔར་འདུས་ལ:།འ༹དུས་བྱས་དང་།འདུས་མ་བྱས་ཀྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ནྀ་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཁམས་སུ་འ༹དུས་པར་བསྟན་པ་དེ་ལ:།…ཞེས་པ་ནས་ཐིག་ཕྲེང༨༤བ།…ཅྀ་ལྟར་མྱིག་ལ་སྩོགས་པའི་རང་གྀ་ངོ་བོ་བསྟན་པ་དེ་བཞིན་དུ་འ༹དྀར་ཡང་རང་གྀ་ངོ་བོས་བསྟན་པར་བྱའོ་། །ཞེས་པ་འདི་གཉིས་མ་གཏོགས་གཞན་རྣམས་ནི་བསྟན་བཅོས་དེའི་བམ་པོ་བཞི་བའི་བརྗོད་བྱར་ངེས་ཏེ། གོ་རིམས་མཚམས་སྦྱར་ན་ནི། ཐིག་ཕྲེང༡—༡༢བའི་བར་དུ་གཞུང་དེའི། རྣམ་པར་རིག་བྱེད་མ་ཡིན་པ་ཡང་རྣམ་པ་གསུམ་ཉིད་དོ༎འདོད་པར་གཏོགས་པ་དང་།[20]ཞེས་འབྱུང་བའི་འཕྲོར་མཐུད་དགོས་ཤིང་། དེའི་འོག་གི་ཐིག་ཕྲེང༡༣—༢༤བའི་བར་དུ་དང་། དེ་ནས་ཐིག་ཕྲེང༢༥—༨༤བའི་བར་དང་བཅས་པ་ནི་འདི་ལྟར། ཐིག་ཕྲེང༡—༡༢→(ལྡེབ་མང་ཙམ་ཆད)→༡༣—༢༤→(ལྡེབ་གཅིག་ལྷག་ཆད)→༢༥—༨༤བའོ། །
གོང་གི་བརྗོད་བྱའི་གོ་རིམས་མི་འདྲ་བའི་ཚུལ་དེ་དག་ལས། ང་ཚོས་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་གི་དཀར་ཆག་འཁོད་པ་རྣམས་སུ་སེམས་ཙམ་པའི་གཞུང་ཞེས་སོགས་མཚན་བྱང་བཏགས་པ་ནི་དོན་ལ་མི་གནས་པར་མ་ཟད། སྐབས་འགར་གཞུང་ཚན་གབ་པར་གྱུར་བའི་དབུ་མ་སྣང་བ་ལྟ་བུ་ལ་མཚོན་ན་གཞུང་ཚན་གང་དེའི་བརྗོད་བྱ་ཡིས་ཤོག་དྲིལ་སྤྱིའི་ཕྱེད་ཀ་ཡན་ཆད་ཟིན་འདུག་པ་ལྟ་བུའང་རྟོགས་ནུས་པས། ཤོག་དྲིལ་འདི་དག་གིས་མཚོན་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དག་སྒྲིག་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ཐད་རྨང་གཞི་རང་བཞིན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་གི་གནད་དོན་གཡོལ་ཐབས་བྲལ་བ་མང་བོ་ཞིག་རིག་གཞུང་དོན་གཉེར་བའི་མདུན་དུ་ལྷགས་འདུག་པ་ནི་གནས་སྐབས་འདིར་ཅིས་ཀྱང་ངེས་དགོས་པ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ངོ་། །
གསུམ་པ། མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་སོགས་ཀྱི་ལག་ལེན།
ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་ལས་ནང་བསྟན་ཆོས་གཞུང་གི་སྐོར་ཆེས་མང་བར་བཞུགས་ཚུལ་སྔར་གླེངས་ཟིན་པ་ལྟར། ཡིག་ཚང་རྣམས་ཕུག་པ་ཨང་བཅུ་བདུན་པར་བསྡུ་སྐུང་བྱས་ཡོད་པ་ལས། དུས་རབས་ཉི་ཤུ་བའི་འགོ་ཙམ་ལ་ནུབ་ཕྱོགས་ཀྱི་རྟོག་དཔྱོད་པ་རྣམས་སྔ་ཕྱིར་བསླེབས་ནས་དཀོན་གཉེར་ཝང་ཡོན་ལུའུ་ལ་བརྔམ་པ་མང་ཉུང་ཅི་རིགས་སྤྲད་ཐབས་ཀྱིས་རང་རང་གིས་གང་ལེགས་བསམ་པ་རྣམས་བསལ་ནས་འདོད་ཧམ་ཆེན་པོས་ཕྱིར་ཁྱེར་བའི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད། གཤགས་རལ་དུ་གྱུར་ནས་ཁ་ཚང་མིན་གཉིས་ཀ་ཐོན་པ་དང་། མང་པོ་ཞིག་ཡར་བསལ་མར་བསལ་དང་ཕར་བསྲེས་ཚུར་བསྲེས་བྱུང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་ཀྱང་གོ་རིམ་འཁྲུགས་པ་དང་། མགོ་རྔ་ཆད་པ། སིལ་བུར་ཐོར་བ་སོགས་གཏོར་བརླག་ཅི་རིགས་ཐེབས་པར་བརྟེན། དཀར་ཆག་འགོད་སྐབས་སུ་བརྗོད་བྱ་དང་གོ་རིམས་མཚན་འདོགས་ཚང་ལ་མ་ནོར་བ་ཞིག་ནི་འབྱུང་དཀའ་བའི་གནས་སུ་གྱུར། དེ་ལྟ་བས་ན། ད་ལྟའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་ཏུ་བྱུང་བའི་བརྗོད་བྱ་མདོ་དང་བསྟན་བཅོས་སུ་གཏོགས་པ་གང་ཡིན་ཁྲོད། སྔོན་གྱི་དཀར་ཆག་རྙིང་པ་ལྡན་དཀར་མ་དང་འཕང་ཐང་མ་སོགས་སུ་ཚུད་མ་ཚུད་ཅི་རིགས་མཆིས་པ་དང་། སྤྱིའི་ཆ་ནས་དཀར་ཆག་དེ་དག་ཏུ་བྱུང་བྱུང་ཐམས་ཅད་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དུ་ཚང་བར་བཞུགས་པའི་ངེས་པའང་ལར་ནས་མེད་ཕྱིར། ད་སྔ་ཕན་ཆད་ཤོག་དྲིལ་གྱི་གྲངས་ཚོད་ནི་ཕལ་ཆེར་གཏན་ལ་ཕབ་ཡོད་ནའང་། མདོ་དང་བསྟན་བཅོས་ནི་འདི་ཙམ་མོ་ཞེས་དེའི་བརྗོད་བྱའི་རྣམ་གྲངས་ཅི་ཙམ་བཞུགས་ཡོད་ཚུལ་རེ་ཞིག་སུས་ཀྱང་བརྗོད་དཀའ་བར་སྣང་། གོང་གི་ཤོག་དྲིལ་ཁག་ལྔ་ཡི་མཚན་བྱང་དང་བརྗོད་བྱ་གོ་རིམས་བཅས་ཐད་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་དབྱེ་ཞིབ་ཅུང་ཟད་བྱས་པ་ལས། ཚུལ་འདི་ལ་ངེས་པ་འདྲོངས་ནུས་པ་ཙམ་དུ་མ་ཟད། ཡིག་ཚང་དག་སྒྲིག་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་རྨང་གཞི་བརྟན་པོ་ཞིག་འབྱུང་བ་ལ་གལ་ཆེ་བོ་ཡིན་མིན་དང་དགོས་པ་ག་ཙམ་ཡོད་མེད་སོགས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་རྟོགས་པར་འགྱུར་ངེས་པ་དང་། ཤོག་དྲིལ་གྱི་བྱུང་རབས་གཏན་ལ་དབབ་པ་སོགས་ཞིབ་འཇུག་གི་གནད་གཞན་དག་ལའང་དགེ་མཚན་མཆིས་པར་གདོན་མི་ཟ་བ་ལགས།གཅིག བརྗོད་བྱ་ལེགས་པར་ངོས་གཟུང་དགོས་པ། ཤོག་དྲིལ་གང་རུང་ལ་དག་སྒྲིག་དང་ཞིབ་འཇུག་མ་བགྱིས་པའི་སྔ་རོལ་ཏུ། དེའི་བརྗོད་བྱ་གང་ཡིན་ངེས་དགོས་པ་ནི་གནད་ཀྱི་དོན་པོ་སྟེ། གོང་གི་ཤོག་དྲིལ་དེ་དག་ལྟ་བུར་མཚོན་ན། དཀར་ཆག་རྣམས་སུ་མིང་རེ་བཏགས་ཡོད་དུ་མཆི་ཡང་། མགོ་རྔ་མི་ཚང་བ་སོགས་ཀྱིས་མིང་བཏགས་པ་ཕལ་ཆེ་བ་ནི་སྐབས་བབ་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ལ་བལྟོས་ནས་བཏགས་པ་མང་བར་སྣང་། མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་བྱེད་པ་ལ་ཐོག་མར་བརྗོད་བྱ་གང་ཡིན་ངེས་པ་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པར་འདུག་ཕྱིར། དེ་ངེས་པ་ལ་སྦྱར་བྱང་སོགས་མཆིས་ན་ནི་དེར་བརྟེན་ནས་བརྟགས་རུང་ལ། མེད་ན་ནི་ཤོག་གུ་དང་བྲིས་གཟུགས། ཐིག་མགོའི་དང་ཀྱོག་དང་ཚེག་ཤད་ཀྱི་རྣམ་གཞག ཆ་ཚད་ཀྱི་བཀོད་པ་སོགས་ཤོག་དྲིལ་རང་སྟེང་གི་ཁྱད་ཆོས་བརྟག་ཐབས་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་ཀྱང་ལེགས་པར་བརྟགས་འོས་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་ནས་ཚེགས་ལ་མ་ལྟོས་པར་མདོ་དང་བསྟན་བཅོས་གང་ལ་གཏོགས་ཚུལ། མདོ་སྔགས་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་། བཀའ་སྡེ་སྣོད་གསུམ། འཁོར་ལོ་གསུམ། གསང་སྔགས་ལ་རྒྱུད་སྡེ་བཞིའི་གང་ལ་གཏོགས་ཚུལ་ལྟ་བུ། བསྟན་བཅོས་ཀྱི་རིགས་ལ་གྲུབ་མཐའ་བྱེ་མདོ་དབུ་སེམས་གང་གི་དང་། སློབ་དཔོན་སུས་བྱས་མིན་སོགས། བརྗོད་བྱ་མཚུངས་པའི་ཤོག་དྲིལ་གཞན་དག་དང་། དེ་དང་དེར་བྱུང་བའི་སྦྱར་བྱང་བཅས་ཕན་ཚུན་གུང་སྒྲིག་པ་དང་། སྔོན་གྱི་དཀར་ཆག་དང་སྒོས་སུ་བཀའ་བསྟན་འགྱུར་གྱི་པར་རྙིང་ཁག་ལ་ལེགས་པར་གཏུགས་ཤིང་བསྡུར་ན་ནི། ཤོག་དྲིལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་ཕལ་ཆེར་ཞིག་གཏན་ལ་དབབ་ནུས་པ་དང་། འགའ་ཞིག་ཡུལ་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་སྔོན་གྱི་དཀར་ཆག་དང་བཀའ་འགྱུར་གྱི་ཕྱི་མོ་རྣམས་སུ་མ་ཚུད་པའི་རིགས་ཡིན་ཡང་། སྐབས་དོན་ཙམ་ཞིག་ངེས་གཏན་བྱ་ནུས་པ་ལགས་ཕྱིར། བཏང་སྙོམས་སུ་འཇོག་མི་རིགས་པར་སེམས་སོ། །
གཉིས། མཚན་བྱང་མ་ནོར་བར་གཏན་ལ་འབེབས་པ། བརྗོད་བྱ་ངེས་ཚེ་མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་ཀྱི་ལས་ལ་འཇུག་བདེ་བ་ནི་སྨོས་མ་དགོས་ཏེ། ཀྲེ་ཅང་སློབ་ཆེན་གནའ་དཔེ་ཞིབ་འཇུག་ཁང་གི་ཞིབ་འཇུག་པ་ཀྲང་ཡུང་ཆོན་ལགས་ཀྱིས་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དག་སྒྲིག་རྣམ་བཤད་ཅེས་པ་ལས་མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་ཞིབ་འཇུག་གི་རབ་བྱེད་དུ། པེ་ཅིང་སློབ་ཆེན་གྱི་ཞིབ་འཇུག་མཁས་པ་རོང་ཞིན་ཅང་ལགས་ཀྱི་གསུང་དྲངས་ཏེ། མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་ནི་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ཞིབ་འཇུག་ལ་མཚོན་ན་སྔོན་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པར་མ་ཟད། དེ་ནི་དཀའ་གནད་ཅིག་ཀྱང་ཡིན་ཚུལ[21]གསུངས་པ་ལྟར། ཁོང་གིས་ཞིབ་འཇུག་གནང་བའི་ཚུལ་ལས་དཔགས་ན། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་གི་མཚན་བྱང་སྐོར་ནས་ཅིས་ཀྱང་ངེས་དགོས་པའི་གནད་འགའ་མཆིས་པ་ནི། འགའ་ཞིག་ཤོག་དྲིལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་གཅིག་ལ་སྔར་ནས་མཚན་བྱང་རྒྱས་བསྡུས་མི་འདྲ་བ་གཉིས་བྱུང་བས་མཚན་བྱང་སྔ་ཕྱི་མི་མཐུན་པ། འགའ་ཞིག་གཞུང་གི་ཕྱི་མོ་གཅིག་ཀྱང་པར་གཞི་མི་འདྲ་བས་མཚན་བྱང་ཐ་དད་པ། འགའ་ཞིག་གཞུང་ཕྱི་མོ་གཅིག་ལ་བརྒྱུད་ཚུལ་མི་འདྲ་བས་མཚན་བྱང་མི་མཐུན་པ་བཅས་ཀྱི་རིགས་གཅིག་དང་། སིལ་བུར་ཐོར་བའི་ཤོག་དྲིལ་མང་ཆེ་བར་མཚོན་ན་མཁས་པ་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས་དག་སྒྲིག་མཛད་སྐབས་མཚན་བྱང་བཏགས་ཉེས་པ་ལ། ཤོག་དྲིལ་གཅིག་ལ་ཅིག་ཤོས་ཀྱི་མཚན་བཏགས་པས་ནོར་བ། བྱེ་བྲག་ལ་སྤྱི་ཡི་མཚན་བཏགས་པས་ནོར་བ། ཤོག་དྲིལ་བརྗོད་བྱ་གཅིག་ལ་མཚན་བྱང་ཐ་དད་བཏགས་པས་ནོར་བ། ཤོག་དྲིལ་སོ་སོ་བ་ལ་མཚན་བྱང་གཅིག་བཏགས་པས་ནོར་བ། མཚན་བྱང་བཏགས་ཀྱང་གནད་དུ་མ་ཁེལ་བ་བཅས་ཀྱི་རིགས་གཅིག གཞན་ཡང་མཁས་པ་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས་དག་སྒྲིག་མཛད་སྐབས་མཚན་བྱང་མ་བཏགས་པར་ལུས་པ་སྟེ། དེ་དག་འགའ་ཞིག་ཤོག་དྲིལ་གཞན་ལ་བརྟེན་ནས་མཚན་བྱང་གཏན་ལ་འབེབས་པ། འགའ་ཞིག་རིམ་བརྒྱུད་ཡིག་ཚང་ལ་བརྟེན་ནས་མཚན་བྱང་གཏན་ལ་འབེབས་པ། འགའ་ཞིག་ནི་ཐ་སྙད་ཀྱི་བྱུང་ཁུངས་དང་རིམ་པ་ལ་བརྟགས་ནས་མཚན་བྱང་གཏན་ལ་འབེབས་པ། ཡང་འགའ་ཞིག་ཐ་སྙད་གནད་ཆེ་རིགས་བཟུང་ནས་མཚན་བྱང་གཏན་ལ་འབེབས་པ་བཅས།[22] ཕྱོགས་མི་འདྲ་བ་གསུམ་ནས་དཔྱད་སྒོ་བཏོད་པ་ལྟར། གོང་གི་ཤོག་དྲིལ་ཁག་ལྔ་བོ་དེ་དག་ལ་མཚོན་ནའང་གནད་འདི་དག་ལས་བྱུང་བའི་གནད་དོན་གང་རུང་ལ་གཏོགས་པ་ས་བཅད་གོང་མའི་རེའུ་མིག་ལས་གསལ་བར་མཐོང་ཐུབ། ཉེ་ལམ་སྡོམ་རྩིས་བྱས་པ་ལྟར་ན། ཧྥ་རན་སི་དང་དབྱིན་ཇིར་ཉར་བའི་ཏུན་ཧོང་ནང་བསྟན་གཙུག་ལག་གི་དཀར་ཆག་ཁྲོད་ཆོས་ཚན་དང་ནང་དོན་ངོས་འཛིན་མ་ཐུབ་པར་དམ་ཆོས་ཁ་ཐོར་ཞེས་མིང་བཏགས་པའི་ཤོག་དྲིལ་གྲངས༡༣༠ལྷག་ཙམ་བཞུགས[23]ཤིང་། རང་རེས་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་ལས་ཐོར་བུའི་རིགས་དེ་དག་ཙམ་མ་ཡིན་པར། ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་ལ་མ་ལྟོས་པར་ཨང་རྟགས་ཡོད་དོ་ཅོག་ལ་སླར་ཡང་བརྟགས་ཤིང་དཔྱད་དེ། ད་སྔ་ཡན་ཆད་མཚན་བཏགས་ཟིན་པ་དང་མ་ཟིན་པ་ཐམས་ཅད་ལས་མཚན་བྱང་ཐད་ཀྱི་གནད་དོན་བྱུང་རིགས་གང་ལྕོགས་ཅི་ནུས་ཀྱིས་མ་ནོར་བར་ངོས་བཟུང་སྟེ། ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་དག་སྒྲིག་དང་ཞིབ་འཇུག་ལ་རྨང་གཞི་ལེགས་པོ་ཞིག་འདིང་དགོས་པ་ནི་ཁ་ཚ་དགོས་གཏུགས་ཀྱི་གནས་སུ་འཁུམས།
གསུམ། གོ་རིམས་ཆད་མཐུད་མཚམས་སྦྱོར་བ། ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་སྤྱིའི་དབང་དུ་བྱས་ན་ཁ་ཐོར་དང་སིལ་ཆད་དུ་མཆིས་པའི་གནད་དོན་ཚད་འདྲ་མིན་དང་མང་ཉུང་ཅི་རིགས་ལྷགས་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཆོས་གཞུང་གི་རིགས་སྣ་ཤིན་ཏུ་མང་པོ་རྣམས་ལ་མཚོན་ན་ནི་ལྷག་པར་ཚུལ་དེ་མངོན་གསལ་དུ་གནས་ཡོད་པ་ཡིན་ཏེ། སྔར་གླེང་ཟིན་པ་ལྟར་དབྱིན་ཇིའི་སི་ཐའན་དབྱིན་དང་ཧྥ་རན་སིའི་པའོ་ཞི་ཧི་སོགས་རྟོག་དཔྱོད་པ་རྣམས་ཏུན་ཧོང་དུ་སླེབས་དུས་ལ་སྔ་ཕྱི་ཡོད་པ་དང་། ཤོག་དྲིལ་བསལ་སྐབས་ཀྱི་བསམ་པ་ལ་ཁྱད་པར་དང་། སྤྱོད་པ་ལ་རྩིང་རགས། གཞན་ཡང་དག་སྒྲིག་མཛད་པ་པོའི་གཞུང་གི་གོ་བ་ལོན་ཚད་དང་བརྡ་རྙིང་བའི་རྟོགས་པ་ལ་མཐོ་དམན་མཆིས་པ་སོགས་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་མའི་དབང་གིས། མིག་སྔར་ཉར་ཚགས་དང་དཔེ་སྐྲུན་བགྱིས་པའི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་སྐོར་གྱི་ཤོག་དྲིལ་ཁག་ཏུ། ཆོས་ཚན་གྱི་དབྱེ་བ་དང་གོ་རིམས་སོགས་ཅུང་ཟད་འཁྲུགས་ཤིང་འཛིངས་ལ་ཕར་བསྲེས་ཚུར་བསྲེས་ཀྱང་མང་དུ་ཡོད་པ། གོང་གི་ཤོག་དྲིལ་ཁག་ལྔ་མཚན་གཞིར་བཟུང་བའི་དཔྱད་འབྲས་ལས་ཀྱང་མཐོང་ནུས་པ་དེ་ལྟ་ལགས་ཕྱིར། སླད་མར་ཨང་རྟགས་འཁོད་ཟིན་པ་དེ་རྣམས་རྨང་གཞིར་བྱས་ཐོག སྔོན་གྱི་དཔེ་རྒྱུན་རྙིང་གྲས་ཁག་དང་། སྒོས་སུ་བཀའ་བསྟན་དཔེ་བསྡུར་མ་སོགས་ལ་ལེགས་པར་གཏུགས་ནས་ཆད་འཕྲོ་མཐུད་པ་དང་། མཚམས་སྦྱོར་བ། གོ་རིམས་སྒྲིག་པ། གཞན་ཡང་ཡི་གེ་མི་གསལ་བ་དང་རལ་སྐྱོན་ཤོར་བ་སོགས་ཀྱང་ཁ་གསབ་བགྱིས་ཏེ། ཤོག་དྲིལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཞིག་ཞིབ་འཇུག་པ་དག་གི་སྤྱན་ལམ་དུ་བསྟར་ཐུབ་པར་མཐུན་རྐྱེན་སྦྱར་རྒྱུ་དང་། ཤོག་དྲིལ་གྱི་བརྗོད་བྱ་ལས་བརྩམས་ཏེ་མཚན་བྱང་གཏན་འབེབས་ཀྱི་རིམ་པ་དང་ཡང་སྦྲགས་ཏེ་ཨང་རྟགས་གསར་དུ་དགོད་དགོས་རིགས་བྱུང་ན་གསར་དུ་འགོད་པ་སོགས་འཐུས་སུ་མ་ཤོར་བ་བྱེད་པ་སོགས། འཕྲོ་མཐུད་མཚམས་སྦྱར་གྱི་རིམ་པ་འདི་ཉིད། ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་དག་སྒྲིག་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་རྨང་གཞིར་ངེས་ནའང་། ད་ལྟའི་ཆར་འདིའི་ཐད་ཀྱི་གྲུབ་འབྲས་ཆེས་ཞན་པའི་དབང་གིས། ཅིས་ཀྱང་གནད་གཅིག་ཏུ་འཛིན་དགོས་པ་སྟེ། ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་རིམ་འདི་སྔོན་དུ་མ་སོང་ཚེ། ཤོག་དྲིལ་གྱི་བྱུང་རབས་དང་ལོ་ཚིགས་གཏན་འབེབས། བཞེངས་པའི་དགོས་པ། བརྗོད་བྱའི་འཕེལ་འགྱུར། ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་སོགས་གནད་མང་པོ་ཞིག་ལ་དཔྱད་སྐབས་རྩ་བ་མ་བརྟན་པས་ནོར་འཁྲུལ་རབ་དང་རིམ་པར་འབྱུང་སླ་བ་བཞིན་ནོ། །ཡང་རྣམ་པ་གཞན་དུ་ན། འཕྲོ་མཐུད་མཚམས་སྦྱོར་གྱི་ལས་རིམ་ཚང་ལ་མ་ནོར་བ་ཞིག་བྱུང་ན། ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་ལས་དམ་ཆོས་ཁ་ཐོར་ཞེས་བཏགས་པ་རྣམས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ངོས་གཟུང་དང་གོ་རིམས་བསྐྱར་སྒྲིག་གི་དགོས་དོན་ལག་ལེན་ཙམ་དུ་མ་ཟད། གྲངས་ཀ་མང་ཉུང་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་སྔར་གླེངས་པའི་སྡོམ་རྩིས་ཀྱི་གྲངས༡༣༠ལས་མང་བར་འབྱུང་སྲིད་པ་ནི་སྨོས་མ་དགོས་སོ༎
མཇུག་བསྡུ་བ།
ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་ལོ་རྒྱུས་དང་སྲིད་ལུགས། དཔལ་འབྱོར། མོ་རྩིས། གསོ་དཔྱད། རྩོམ་རིག་སོགས་ཀྱི་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་རྣམས་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་དུ་ཞིབ་འཇུག་རབ་དང་རིམ་པར་གནང་ནས་གྲུབ་འབྲས་ཀྱང་མི་དམན་པ་བླངས་ཡོད་པར་མ་ཟད། དེའི་ཐད་ཀྱི་ཤོལ་དྲིལ་ཁག་ཕྱོགས་སྒྲིག་བྱས་ཏེ་རིགས་དང་རྣམ་གྲངས་དབྱེ་བ་སོགས་ཆེད་དེབ་སྔ་ཕྱིར་པར་སྐྲུན་འགྲེམ་སྤེལ་མཛད་པའང་འགའ་ཞིག་མཐོང་དུ་མཆིས། ལྷག་པར་དུ་ཏུན་ཧོང་རྒྱ་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་ཁག་རིགས་དང་རིམ་པ་སྡེ་ཚན་སོ་སོར་ཕྱེ་ནས་དག་སྒྲིག་པར་སྐྲུན་བྱས་པ་མང་དུ་མཐོང་། དེ་དག་དང་བསྡུར་ན་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་སྤྱི་དང་སྒོས་སུ་བརྒྱ་ཆའི་དགུ་བཅུ་ཡས་མས་ཟིན་པའི་ཆོས་གཞུང་གི་སྐོར་ལ་ད་སྔ་རིགས་དང་རིམ་པ་ཞིབ་ཏུ་དགར་ནས་དག་སྒྲིག་བགྱིས་པའི་གྲུབ་འབྲས་ནི་ཉུང་བར་འདུག་སྟེ། གཅིག་བྱས་ན་ཤོག་དྲིལ་འདི་རིགས་རྣམ་གྲངས་མང་ལ་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་། གཉིས་སུ་ན་ཆོས་གཞུང་གི་གོ་བ་ཡང་དག་པར་ལོན་དཀའ་བ་སོགས་རྒྱུ་མཚན་དུ་མ་འདུག་པ་ནི་ལྟ་སྨོས་ཀྱང་ཅི་དགོས་མོད། ཇི་སྐད་དུ། ཤེས་རབ་ལྡན་པའི་སྐྱེས་བུ་ཡིས། །བསྒྲུབ་ན་མི་འགྲུབ་གང་ཡང་མེད། །དཀའ་ཡང་བརྣག་པ་མ་དོར་ན། །རི་བོ་རྣམས་ཀྱང་ཐལ་བར་བརླག །ཅེས་པ་ལྟར། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་སྤྱི་དང་སྒོས་སུ་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་ཐད་ལ་འདུན་པ་དང་བཅས་ཏེ་འཇུག་འདོད་པ་ཞིག་གིས་ནི། དེའི་ཡན་ལག་ཏུ་ཡིག་ཚང་རིག་པ་དང་ནང་དོན་རིག་པ། ཡི་གེ་རིག་པ་སོགས་ཆེད་ལས་རང་བཞིན་གྱི་ཤེས་བྱ་ཁག་ལ་སྦྱངས་པ་སྔོན་སོང་ལ་བརྟེན་ནས། ཤོག་དྲིལ་རྙིང་པའི་ཁྲོད་ནས་རིག་གཞུང་གི་དོན་སྙིང་ཚོལ་བ་ལ་དཀའ་སྤྱད་ཁུར་བཟོད་ཀྱི་གོ་ཆ་བརྟན་པོར་བགོ་འོས་པར་སེམས་པས། ད་སྔ་རང་རེའི་ཁྲོད་ན་འདི་ལ་འཇུག་མཁན་རེ་ཟུང་དང་དཔུང་སྡེའི་སྟོབས་ཀྱང་རིམ་གྱིས་ཆགས་བཞིན་པའི་སྐབས་ཙམ་དུ་ཡོད་པ་དང་། རྨང་གཞི་ཞིབ་འཇུག་གི་རྩ་བ་འདི་ཉིད་བརྟན་པོ་ཞིག་གཟུགས་དགོས་པའི་ཚུལ་སྤྱི་ལ་དམིགས་ཤིང་། རང་ཉམས་ལའང་དཔགས་ཏེ་ཏུན་ཧོང་ཆོས་གཞུང་ཤོག་དྲིལ་དག་སྒྲིག་དང་ཞིབ་འཇུག་གི་ལས་འདི་ཚེགས་ལྕི་ཡང་དོན་ཆེ་བ་ཞིག་ཏུ་མཐོང་ནས། ཞིབ་འཇུག་མཁས་པ་སྔ་མ་དག་གི་མཚན་བཏགས་ལས་ཕྱོགས་མཚུངས་པའི་ཤོག་དྲིལ་མི་འདྲ་བ་ཁག་ལྔ་མཚན་གཞིར་བཟུང་ཐོག དེ་དག་གི་བརྗོད་བྱ་ལས་བརྩམས་ཏེ་མཚན་བྱང་དང་གོ་རིམས་མཚམས་སྦྱོར་བཅས་ཀྱི་གནད་དོན་ཅི་རིགས་ལ་དཔྱད་པའི་སྒོ་ཙམ་བཏོད་པ་ནི་ཡིན་མོད། འདིར་ཡང་ཤོག་དྲིལ་དག་གི་བར་བར་དུ་ལྡེབ་གཅིག་གམ་དུ་མ་ཆད་པའི་རིགས་རེ་ཞིག་བཙལ་ཡང་ཤོག་དྲིལ་གྱི་ཁྲོད་དུ་རྙེད་པར་མ་གྱུར་བ་དང་། གཞན་ཡང་ལྡེབ་གཅིག་ཐིག་ཕྲེང་བཅུ་ཡི་བརྗོད་བྱའི་བསྟན་བཅོས་གང་ཡིན་ཞིབ་ཏུ་ངེས་མ་ནུས་པ་སོགས་ནི་མུ་མཐུད་དུ་དཔྱད་གཞིར་ལུས་པས་ན། འདིའི་ཐད་སྐྱོན་དང་ནོངས་པ་ཅི་མཆིས་ཤེས་ནས་སྨྲ་བ་ཀུན་གྱི་སྤྱན་སྔར་འཆགས་ཤིང་། སྐྱོན་སེལ་མཛུབ་བཙུགས་སུ་གནང་སྟེ་དགོངས་འཆར་འཇུངས་མེད་དུ་འཇོ་བའི་རེ་བ་སྙིང་ནས་ཞུའོ། །དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ་གཙོ་བོ།
1. 西藏博物馆.旁唐目录和声明要领二卷(藏文) [G].北京:民族出版社,2003.
2. 布顿仁钦珠.布顿教法史(藏文) [M].北京:中国藏学出版社,1988.
3. 多罗那他.印度佛教史(藏文) [M].成都:四川民族出版社,1988.
4. 松巴堪布•益西班觉.松巴佛教史 [M].蒲文成，才让译.兰州:甘肃民族出版社,2013.
5. 本词典编写组.藏汉对照丹珠尔佛学分类词典 [Z].北京:民族出版社,1992.
6. 季羡林.敦煌学大辞典 [Z].上海:上海辞书出版社,1998.
7. 王尧.法藏敦煌藏文文献解题目录 [M].北京:民族出版社,1999.
8. 中国藏学研究中心.中华大藏经·丹珠尔对勘本第70-78卷(藏文) [G].北京:中国藏学出版社,2001.
9. 法国国家图书馆.法藏敦煌西域文献第26-32册 [G].上海:上海古籍出版社,2004.
10. 中国藏学研究中心.中华大藏经·丹珠尔对勘本第115卷(藏文) [G].北京:中国藏学出版社，2004.
11. 中国藏学研究中心.中华大藏经·丹珠尔对勘本第128卷(藏文) [G].北京:中国藏学出版社，2005.
12. 中国藏学研究中心.中华大藏经·丹珠尔对勘本第120卷(藏文) [G].北京:中国藏学出版社，2005.
13. 方广锠.敦煌已入藏佛教文献目录 [J].敦煌研究,2006:3.
14. 金雅声,郭恩.法藏敦煌藏文文献第1-12册(藏文) [G].上海:上海古籍出版社,2006-2017.
15. 金雅声,赵德安等.英藏敦煌西域藏文文献第1-9册(藏文) [G].上海:上海古籍出版社,2010-2019.
16. 杜斗城.河西佛教史 [M].北京:中国社会科学出版社,2009.
17. 马德.甘肃藏敦煌藏文文献叙录 [G].兰州:甘肃民族出版社,2011.
18. 丁福保.佛学大辞典 [Z].北京:中国书店出版社,2011.
19. 才让.菩提遗珠-敦煌藏文佛教文献的整理与解读 [M].上海:上海古籍出版社,2016.
20. 多布旦等.法藏敦煌藏文文献勘录第1-12册(藏文) [G].拉萨:西藏人民出版社,2016.
དཔྱད་གཞིའི་ལུང་ཁུངས།
[1] 黄维忠.国内藏敦煌藏文文献的整理与研究回顾 [J].敦煌学辑刊,2010(3).
[2] 牛海洋.国立图书馆所藏敦煌藏文写本注记目录—法藏敦煌藏文文献研究的奠基之作[J].西藏民族大学学报(哲社版)，2016(11).
[3] 普散.印度事务部所藏敦煌藏文写本目录 [G].伦敦：英国牛津大学出版社，1962.//牛海洋.国立图书馆所藏敦煌藏文写本注记目录—法藏敦煌藏文文献研究的奠基之作 [J].西藏民族大学学报(哲社版)，2016(11).
[4] 山口瑞凤等. スタイン蒐集チベット語文献解題目録12册 [G]．东京：东洋文库,1977-1988.
[5] 金雅声等.英国国家图书馆藏敦煌藏文文献•序言 [J].上海：上海古籍出版社，2010.
[]6 王尧．法藏敦煌藏文文献解题目录 [G]．北京：民族出版社,1999.
嘠藏陀美、扎西当知.《法国国家图书馆藏敦煌藏文文献》(1—15册)目录 [J].中国藏学，2014(S1).
[7] 才让.《英国国家图书馆藏敦煌西域藏文文献》(1-5册)目录[J].中国藏学，2014(S1).
[8] སློབ་དཔོན་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལ། དབུ་མ་སྣང་བ། [M] བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་རེ་གཉིས་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2000.4：1114.
[9] ས་ལུའི་ལྗང་པ་ཞེས་བྱ་བའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ། [M] བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་རེ་གཉིས་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2008.7：314.
[10] རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་དངོས་གཞིའི་ས་མང་པོ། [M] བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་དོན་གཉིས་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001.10：814.
[11] སློབ་དཔོན་ཐོགས་མེད། ཆོས་མངོན་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཞེས་བྱ་བ་བཞུགས་སོ༎ [M] བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་དོན་དྲུག་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001.2：116.
[12] སློབ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་ཟླ་བ། སྐུ་གསུམ་འགྲེལ་པ། [M] སྡེ་དགེ་བསྟན་འགྱུར། པོད་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་པ། སྡེ་དགེ་དཔར་ཁང་། སྣ་རིང་། 1743.
[13] རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་ཉན་ཐོས་ཀྱི་ས། [M] བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་དོན་གསུམ་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001.10：163.
[14] སློབ་དཔོན་བློ་གྲོས་བརྟན་པ། ཕུང་པོ་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ། [M] བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་དོན་བདུན་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001.2：615-624.
[15] འཕགས་པ་ལང་གར་གཤེགས་པའི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ། [M] སྡེ་དགེ་བཀའ་འགྱུར། ཅ་པོད། སྣ་རིང་།(49)：165.
[16] སློབ་དཔོན་བློ་གྲོས་བརྟན་པ། ཕུང་པོ་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ། [M] བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་དོན་བདུན་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001.2：532.
[17] 金雅声、郭恩.《法国国家图书馆藏敦煌藏文文献(第2册)》[G].上海：上海古籍出版社，2006.9：358.
[18] རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ས་ལས་དངོས་གཞིའི་ས་མང་པོ། [M] བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་དོན་གཉིས་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001.10：815-817.
[19] སློབ་དཔོན་བློ་གྲོས་བརྟན་པ། ཕུང་པོ་ལྔའི་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ། [M] བསྟན་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མ། །དེབ་དོན་བདུན་པ། པེ་ཅིན། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2001.2：543.
[20] 张涌泉.敦煌文献整理导论[M].杭州：浙江大学出版社,2019:21//荣新江.<英藏敦煌文献>定名商榷[J].文史，2000(3)：115.
[21] 张涌泉.敦煌文献整理导论[M].杭州：浙江大学出版社,2019:21-51.
[22] རྡོ་རྗེ་དབང་འགྲུབ། ཉེ་བའི་ལོ་བཞི་བཅུའི་རིང་གི་ཏུན་ཧོང་བོད་ཡིག་ནང་བསྟན་གཙུག་ལག་སྐོར་གྱི་ཞིབ་འཇུག་གནས་བབ་གླེང་བ། [J] བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག 2019(4).
[རྩོམ་པ་པོ་ངོ་སྤྲོད།] ཤ་བོ་རབ་བརྟན།(༡༩༨༡- ) ཕོ། བོད་རིགས། མཚོ་སྔོན་གཅན་ཚའི་མི། དགེ་རྒན་ཆེན་མོ། རབ་འབྱམས་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མའི་མཛུབ་སྟོན་དགེ་རྒན། ཞིབ་འཇུག་གི་ཁ་ཕྱོགས་གཙོ་བོ་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དང་རྒྱ་བོད་ལོ་ཙཱ་སྐོར་ཡིན།
རྩོམ་གྱི་ཡོང་ཁུངས། ༢༠༢༢ལོའི«ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་རིག་དེབ»དེབ་དང་པོ།
འབྲེལ་ཡོད་འོས་སྦྱོར།
