བོད་ལྗོངས་ཀྱི་མཚོ་དང་མཚོའུ།
རྩོམ་པ་པོ།：མི་གསལ།
ཡོང་ཁུངས།：བོད་ལྗོངས་སྤྱི་བཤད།
དུས་ཚོད།：2008-06-07
ཀློག་གྲངས།：
བོད་ལྗོངས་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་མཚོ་དང་མཚོའི་མང་ཤོས་ཀྱི་ས་ཁུལ་ཞིག་ཡིན། བོད་ཡོངས་ཀྱི་མཚོ་དང་མཚོའུའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཉིས་ཁྲི་སུམ་སྟོང་བརྒྱད་ཡོད་པས་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་མཚོ་དང་མཚོའུའི་རྒྱ་ཁྱོན་གྱི་༣༠%ཙམ་ཟིན། བསྡོམས་རྩིས་བྱས་པར་གཞིགས་ན་བོད་ཡོངས་ལ་མཚོ་དང་མཚོའུ་ཆེ་ཆུང་ཆིག་སྟོང་ལྔ་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཡོད་ཁོངས་ནས་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་སྟོང་ཁ་བརྒལ་བའི་མཚོ་ཆེན་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ་དང་། སེར་གླིང་མཚོ། བཀྲ་རི་གནམ་མཚོ་བཅས་གསུམ་དང་། རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ལྔ་ནས་བཅུ་བར་ཟིན་པའི་མཚོ་ཁག་སུམ་བརྒྱ་ཉེར་གཅིག་བཅས་ཡོད།
བོད་ཀྱི་མཚོ་ལ་ཡང་ནང་འབབ་དང་ཕྱི་འབབ་ཁག་གཉིས་སུ་དབྱེ་བ་ལས་ཕལ་ཆེ་བ་ནང་འབབ་རང་དུ་མཆིས་ཤིང་། དེ་དག་ནི་བོད་ཀྱི་ལྷོ་བྱང་གཉིས་ནས་བཞུར་བའི་ནང་འབབ་ཆུ་བོ་རྒྱུག་ཁུལ་གྱིས་གཙོ་བོ་བྱས་པའི་ས་ཁུལ་དུ་གྲམ་ཡོད། ཆུ་བོ་དེ་རྣམས་རི་རབ་དང་ས་ཤུན་གྱི་ཆགས་འཇིག་རིམ་པ་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད། བོད་ཀྱི་བྱང་ཕྱོགས་ཁུལ་དུ་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ་དང་། སེར་གླིང་མཚོ། བཀྲ་རི་གནམ་མཚོ་སོགས་མཚོ་ཆེན་གསུམ་ཕུད་ད་དུང་སྐ་རིང་མཚོ་དང་། སྟག་རྩེ་མཚོ། ངང་རྩི་མཚོ། འུར་དུ་མཚོ་སོགས་ཀྱང་ཡོད། གཞན་ཡང་བོད་ཀྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཁུལ་དུ་གྲི་གུ་མཚོ་དང་། ཕུ་མ་གཡུ་མཚོ། ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ། མདོ་ཆེན་མཚོ། པད་ཁུད་མཚོ། མ་ཕམ་གཡུ་མཚོ། ལ་ལྔ་མཚོ་སོགས་ཡོད།ཕྱི་འབབ་མཚོ་ནི་རི་རུད་བྱུང་ནས་གཙང་ཆུ་བཀག་སྟེ་མཚོར་གྲུབ་པ་ཁག་གཅིག་དང་གཞན་ཡང་གངས་རི་བཞུར་རྒྱུན་ལས་གྲུབ་པའི་མཚོ་བཅས་རིགས་གཉིས་ཡོད་པ་ལས་སྔ་མ་དེ་རིགས་ཕལ་ཆེ་བ་བོད་ཀྱི་ཤར་ལྷོ་ཁུལ་དུ་ཡོད་པ་དཔེར་ན། ཕར་ལུང་གཙང་པོའི་སྟོད་རྒྱུད་དཔའ་ཤོད་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་ར་འོག་མཚོ་དང་། ཡིད་འོང་གཙང་པོའི་སྨད་རྒྱུད། སྤོ་བོ་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་ཡིད་འོང་མཚོ་སོགས་དང་། ཕྱི་མ་དེ་ཕལ་ཆེ་བ་བོད་ཀྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་དང་ཤར་ལྷོའི་རྒྱུད་ཀྱི་སྲིད་པའི་གངས་རི་ཆགས་ཁུལ་དུ་ཡོད་པ་དཔེར་ན། ཀོང་པོ་རྒྱ་མདའ་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་བྲག་གསུམ་མཚོ་དང་། སྟེང་ཆེན་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་སྤུས་ཐོང་མཚོ་ཆུང་སོགས་ཡོད། བོད་ཀྱི་མཚོ་དང་མཚོའུ་རྣམས་ལ་ལོ་རྒྱུས་རིང་པོ་ཡོད་ལ་ཆགས་འཇིག་ཀྱང་རིམ་པ་བྱུང་ཞིང་། སྤྱིར་ན་རིམ་བཞིན་ཆུང་དུ་འགྲོ་བ་རེད། ལྷག་དོན་བོད་བྱང་ཕྱོགས་ཁུལ་དུ་སྐམ་ཤས་ཆེ་བས་དེ་ཁུལ་གྱི་ནང་འབབ་མཚོ་རྣམས་བྲི་ཤུགས་ཆེ་བ་ཡོད་ལ་མཚོ་དང་མཚོའུ་ཕལ་མོ་ཆེ་བ་ཚྭ་ཅན་དུ་གྱུར་དོན་ཡང་དེར་ཐུག་གོ །
བོད་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་མཚོ་ཆེན་དང་པོ་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ། བོད་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཚོ་ཆེན་གྲགས་ཆེན་ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ་གཉིས་རགས་ཙམ་གླེང་ན།
བྱང་གི་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ་ནི་འདམ་གཞུང་གི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་གནས་ཤིང་མཚོ་ངོས་མཐོ་ཚད་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་བརྩིས་སྤྱི་ཁྲེ་བཞི་སྟོང་བདུན་བརྒྱ་བཅོ་བརྒྱད་ཟིན། མཚོ་ཆེན་འདིའི་དཀྱུས་སུ་སྤྱི་ལེ་བདུན་ཅུ་དང་ཞེང་དུ་སྤྱི་ལེ་སུམ་ཅུ་ཡོད། མཚོ་ཧྲིལ་པོའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཆིག་སྟོང་དགུ་བརྒྱ་བཞི་བཅུ་ཟིན་གཤིས་དེ་ནི་རང་རྒྱལ་དུ་མཚོ་སྔོན་པོ་ཕུད་ཚྭ་ལྡན་མཚོ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན། གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོའི་དཀྱིལ་དུ་གླིང་ཕྲན་ཁག་གསུམ་ཡོད་ལ་ད་དུང་རྡོ་ཐལ་བྲག་ལས་གྲུབ་པའི་གླིང་ཕྲན་འདྲ་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་པ་དེའི་ཐོག་རྡོ་ཡི་ཀ་བ་དང་། ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་རྡོ་ཟམ། བྲག་ཕུག་ལ་སོགས་པའི་ས་དབྱིབས་ཀྱི་ཆགས་ཚུལ་ངོ་མཚར་ཆེ་ཞིང་རང་བྱུང་གི་མཛེས་ཆོས་དུ་མ་དང་ལྡན། གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ་འདི་ཉིད་བསྐལ་པའི་དུས་རིམ་གསུམ་པའི་ནང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་བོ་འགུལ་སྐྱོད་བྱེད་སྐབས་གསར་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ད་ཕན་མི་ལོ་ཁྲི་ཚོ་གཅིག་ཙམ་རིང་བོད་ལྗོངས་ས་མཐོའི་གནམ་གཤིས་སྐམ་ཤས་ཇེ་ཆེར་སོང་སྟབས་མཚོ་འདི་ཆག་ཤུགས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་སྟེ། དེང་སྐབས་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པའི་གནའ་བོའི་ཆུ་རིས་ཁག་གསུམ་ཡོད་པ་ལས་ཆུ་རིས་མཐོ་ཤོས་དེ་ད་ལྟའི་མཚོ་ངོས་ལས་སྤྱི་ཁྲེ་བརྒྱད་ཅུས་མཐོ་བ་ཡོད། མཚོ་དབུས་ཀྱི་གླིང་ཕྲན་ཐོག་ལོ་ལྟར་དཔྱིད་མཇུག་དང་དབྱར་སྟོད་གཉིས་ལ་ས་ཕྱོགས་གཞན་ནས་འཕུར་འོང་པའི་བྱ་རིགས་ཀྱིས་གླིང་ཕྲན་ཁེབས་པས་སྒོ་ང་ཡང་གང་འདོད་ལྟར་བསྒྲུག་རྒྱུ་ཡོད། ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་མཚོ་འགྲམ་གྱི་སྤང་ལྗོངས་ཐོག་སྤྲ་བ་དང་སྲོ་དྲེག་སོགས་རྩྭ་སྣ་མང་པོ་སྐྱེས་ཤིང་། དེ་རྒྱུད་ཀྱི་ས་ཆ་རྣམས་རྩྭ་ཆུ་འཛོམས་པའི་འབྲོག་ཐང་ཡིད་དུ་འོང་བ་ཞིག་ཡིན་པས་ལོ་ཧྲིལ་པོར་སེམས་ཅན་རྩྭ་ཁར་རྒྱག་ཆོག གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོའི་རྒྱུད་དུ་འབྲོང་དང་། གནའ་བ། རི་བོང་སོགས་རི་དྭགས་གཅན་གཟན་གྱི་རྒྱུ་བ་རྟག་ཏུ་མཆིས། མཚོ་འདི་ཅུང་ཚྭ་ཁུ་བ་དང་མཚོ་ནང་དུ་ཉ་རིགས་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད་པས་ལོ་ལྟར་དཔྱིད་ཀ་ཤར་དུས་ཉ་མོ་འཛིན་པའི་དུས་ཚོད་ལེགས་ཤོས་ཡིན།
ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ། མཚོ་ཆེན་འདི་ནི་སྣ་དཀར་རྩེ་རྫོང་ཁོངས་སུ་གནས་ཤིང་། མཚོ་ངོས་ཀྱི་མཐོ་ཚད་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་བརྩིས་སྤྱི་ཁྲེ་བཞི་སྟོང་བཞི་བརྒྱ་བཞི་བཅུ་ཞེ་གཅིག་དང་མཚོ་ངོས་ཀྱི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་དྲུག་བརྒྱ་སུམ་བཅུ་ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་དང་། མཚོ་འདིའི་མཐའ་སྐོར་གྱི་རིང་ཚད་སྤྱི་ལེ་གཏིང་ཚད་སྤྱི་ལེ་ཉིས་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ་ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་དང་མཚོའི་གཏིང་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་སུམ་ཅུ་ནས་བཞི་བཅུ་བར་ཟིན་ཞིང་། མཚོའི་ཤར་རྒྱུད་དང་མཚོ་དབུས་ཀྱི་གཏིང་ཚད་རིང་ཤོས
བོད་ཀྱི་མཚོ་ལ་ཡང་ནང་འབབ་དང་ཕྱི་འབབ་ཁག་གཉིས་སུ་དབྱེ་བ་ལས་ཕལ་ཆེ་བ་ནང་འབབ་རང་དུ་མཆིས་ཤིང་། དེ་དག་ནི་བོད་ཀྱི་ལྷོ་བྱང་གཉིས་ནས་བཞུར་བའི་ནང་འབབ་ཆུ་བོ་རྒྱུག་ཁུལ་གྱིས་གཙོ་བོ་བྱས་པའི་ས་ཁུལ་དུ་གྲམ་ཡོད། ཆུ་བོ་དེ་རྣམས་རི་རབ་དང་ས་ཤུན་གྱི་ཆགས་འཇིག་རིམ་པ་བརྒྱུད་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་རེད། བོད་ཀྱི་བྱང་ཕྱོགས་ཁུལ་དུ་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ་དང་། སེར་གླིང་མཚོ། བཀྲ་རི་གནམ་མཚོ་སོགས་མཚོ་ཆེན་གསུམ་ཕུད་ད་དུང་སྐ་རིང་མཚོ་དང་། སྟག་རྩེ་མཚོ། ངང་རྩི་མཚོ། འུར་དུ་མཚོ་སོགས་ཀྱང་ཡོད། གཞན་ཡང་བོད་ཀྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཁུལ་དུ་གྲི་གུ་མཚོ་དང་། ཕུ་མ་གཡུ་མཚོ། ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ། མདོ་ཆེན་མཚོ། པད་ཁུད་མཚོ། མ་ཕམ་གཡུ་མཚོ། ལ་ལྔ་མཚོ་སོགས་ཡོད།ཕྱི་འབབ་མཚོ་ནི་རི་རུད་བྱུང་ནས་གཙང་ཆུ་བཀག་སྟེ་མཚོར་གྲུབ་པ་ཁག་གཅིག་དང་གཞན་ཡང་གངས་རི་བཞུར་རྒྱུན་ལས་གྲུབ་པའི་མཚོ་བཅས་རིགས་གཉིས་ཡོད་པ་ལས་སྔ་མ་དེ་རིགས་ཕལ་ཆེ་བ་བོད་ཀྱི་ཤར་ལྷོ་ཁུལ་དུ་ཡོད་པ་དཔེར་ན། ཕར་ལུང་གཙང་པོའི་སྟོད་རྒྱུད་དཔའ་ཤོད་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་ར་འོག་མཚོ་དང་། ཡིད་འོང་གཙང་པོའི་སྨད་རྒྱུད། སྤོ་བོ་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་ཡིད་འོང་མཚོ་སོགས་དང་། ཕྱི་མ་དེ་ཕལ་ཆེ་བ་བོད་ཀྱི་ལྷོ་ཕྱོགས་དང་ཤར་ལྷོའི་རྒྱུད་ཀྱི་སྲིད་པའི་གངས་རི་ཆགས་ཁུལ་དུ་ཡོད་པ་དཔེར་ན། ཀོང་པོ་རྒྱ་མདའ་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་བྲག་གསུམ་མཚོ་དང་། སྟེང་ཆེན་རྫོང་ཁོངས་ཀྱི་སྤུས་ཐོང་མཚོ་ཆུང་སོགས་ཡོད། བོད་ཀྱི་མཚོ་དང་མཚོའུ་རྣམས་ལ་ལོ་རྒྱུས་རིང་པོ་ཡོད་ལ་ཆགས་འཇིག་ཀྱང་རིམ་པ་བྱུང་ཞིང་། སྤྱིར་ན་རིམ་བཞིན་ཆུང་དུ་འགྲོ་བ་རེད། ལྷག་དོན་བོད་བྱང་ཕྱོགས་ཁུལ་དུ་སྐམ་ཤས་ཆེ་བས་དེ་ཁུལ་གྱི་ནང་འབབ་མཚོ་རྣམས་བྲི་ཤུགས་ཆེ་བ་ཡོད་ལ་མཚོ་དང་མཚོའུ་ཕལ་མོ་ཆེ་བ་ཚྭ་ཅན་དུ་གྱུར་དོན་ཡང་དེར་ཐུག་གོ །
བོད་བྱང་རྒྱུད་ཀྱི་མཚོ་ཆེན་དང་པོ་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ། བོད་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཚོ་ཆེན་གྲགས་ཆེན་ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ་གཉིས་རགས་ཙམ་གླེང་ན།
བྱང་གི་གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ་ནི་འདམ་གཞུང་གི་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་གནས་ཤིང་མཚོ་ངོས་མཐོ་ཚད་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་བརྩིས་སྤྱི་ཁྲེ་བཞི་སྟོང་བདུན་བརྒྱ་བཅོ་བརྒྱད་ཟིན། མཚོ་ཆེན་འདིའི་དཀྱུས་སུ་སྤྱི་ལེ་བདུན་ཅུ་དང་ཞེང་དུ་སྤྱི་ལེ་སུམ་ཅུ་ཡོད། མཚོ་ཧྲིལ་པོའི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་ཆིག་སྟོང་དགུ་བརྒྱ་བཞི་བཅུ་ཟིན་གཤིས་དེ་ནི་རང་རྒྱལ་དུ་མཚོ་སྔོན་པོ་ཕུད་ཚྭ་ལྡན་མཚོ་ཆེ་ཤོས་དེ་ཡིན། གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོའི་དཀྱིལ་དུ་གླིང་ཕྲན་ཁག་གསུམ་ཡོད་ལ་ད་དུང་རྡོ་ཐལ་བྲག་ལས་གྲུབ་པའི་གླིང་ཕྲན་འདྲ་བ་ཞིག་ཀྱང་ཡོད་པ་དེའི་ཐོག་རྡོ་ཡི་ཀ་བ་དང་། ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པའི་རྡོ་ཟམ། བྲག་ཕུག་ལ་སོགས་པའི་ས་དབྱིབས་ཀྱི་ཆགས་ཚུལ་ངོ་མཚར་ཆེ་ཞིང་རང་བྱུང་གི་མཛེས་ཆོས་དུ་མ་དང་ལྡན། གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོ་འདི་ཉིད་བསྐལ་པའི་དུས་རིམ་གསུམ་པའི་ནང་ཧི་མ་ལ་ཡའི་རི་བོ་འགུལ་སྐྱོད་བྱེད་སྐབས་གསར་དུ་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ད་ཕན་མི་ལོ་ཁྲི་ཚོ་གཅིག་ཙམ་རིང་བོད་ལྗོངས་ས་མཐོའི་གནམ་གཤིས་སྐམ་ཤས་ཇེ་ཆེར་སོང་སྟབས་མཚོ་འདི་ཆག་ཤུགས་ཆེན་པོ་བྱུང་ཡོད་པ་སྟེ། དེང་སྐབས་མཐོང་རྒྱུ་ཡོད་པའི་གནའ་བོའི་ཆུ་རིས་ཁག་གསུམ་ཡོད་པ་ལས་ཆུ་རིས་མཐོ་ཤོས་དེ་ད་ལྟའི་མཚོ་ངོས་ལས་སྤྱི་ཁྲེ་བརྒྱད་ཅུས་མཐོ་བ་ཡོད། མཚོ་དབུས་ཀྱི་གླིང་ཕྲན་ཐོག་ལོ་ལྟར་དཔྱིད་མཇུག་དང་དབྱར་སྟོད་གཉིས་ལ་ས་ཕྱོགས་གཞན་ནས་འཕུར་འོང་པའི་བྱ་རིགས་ཀྱིས་གླིང་ཕྲན་ཁེབས་པས་སྒོ་ང་ཡང་གང་འདོད་ལྟར་བསྒྲུག་རྒྱུ་ཡོད། ཡངས་ཤིང་རྒྱ་ཆེ་བའི་མཚོ་འགྲམ་གྱི་སྤང་ལྗོངས་ཐོག་སྤྲ་བ་དང་སྲོ་དྲེག་སོགས་རྩྭ་སྣ་མང་པོ་སྐྱེས་ཤིང་། དེ་རྒྱུད་ཀྱི་ས་ཆ་རྣམས་རྩྭ་ཆུ་འཛོམས་པའི་འབྲོག་ཐང་ཡིད་དུ་འོང་བ་ཞིག་ཡིན་པས་ལོ་ཧྲིལ་པོར་སེམས་ཅན་རྩྭ་ཁར་རྒྱག་ཆོག གནམ་མཚོ་ཕྱུག་མོའི་རྒྱུད་དུ་འབྲོང་དང་། གནའ་བ། རི་བོང་སོགས་རི་དྭགས་གཅན་གཟན་གྱི་རྒྱུ་བ་རྟག་ཏུ་མཆིས། མཚོ་འདི་ཅུང་ཚྭ་ཁུ་བ་དང་མཚོ་ནང་དུ་ཉ་རིགས་ཀྱི་ཐོན་ཁུངས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་ཡོད་པས་ལོ་ལྟར་དཔྱིད་ཀ་ཤར་དུས་ཉ་མོ་འཛིན་པའི་དུས་ཚོད་ལེགས་ཤོས་ཡིན།
ཡར་འབྲོག་གཡུ་མཚོ། མཚོ་ཆེན་འདི་ནི་སྣ་དཀར་རྩེ་རྫོང་ཁོངས་སུ་གནས་ཤིང་། མཚོ་ངོས་ཀྱི་མཐོ་ཚད་རྒྱ་མཚོའི་ངོས་ལས་བརྩིས་སྤྱི་ཁྲེ་བཞི་སྟོང་བཞི་བརྒྱ་བཞི་བཅུ་ཞེ་གཅིག་དང་མཚོ་ངོས་ཀྱི་རྒྱ་ཁྱོན་སྤྱི་ལེ་གྲུ་བཞི་མ་དྲུག་བརྒྱ་སུམ་བཅུ་ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་དང་། མཚོ་འདིའི་མཐའ་སྐོར་གྱི་རིང་ཚད་སྤྱི་ལེ་གཏིང་ཚད་སྤྱི་ལེ་ཉིས་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ་ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་དང་མཚོའི་གཏིང་ཚད་སྤྱི་ཁྲེ་སུམ་ཅུ་ནས་བཞི་བཅུ་བར་ཟིན་ཞིང་། མཚོའི་ཤར་རྒྱུད་དང་མཚོ་དབུས་ཀྱི་གཏིང་ཚད་རིང་ཤོས
འབྲེལ་ཡོད་འོས་སྦྱོར།
