བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་མཚན་ཉིད་དང་དེའི་དགོས་མཚན་རང་བཞིན་ལ་ཅུང་དཔྱད་པ།
གཉིས་པ། བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་སྐོར་བཤད་པ།
དེ་ཡང་གནའ་སྔ་མོ་སྔ་མོའི་དུས་སུ་བོད་ཡུལ་འདི་ཉིད་ཕ་མཐའ་མི་མངོན་པའི་རྒྱ་མཚོ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་རིམ་གྱིས་ཧ་མ་ལ་ཡ་དང་ཇོ་མོ་གླིང་མ་ལ་སོགས་པའི་རི་བརྒྱུད་རྣམས་ཡར་སྐྱེས་པ་དང་བསྟུན་ནས་ཆུ་རྣམས་ཀོང་ཀོང་དུ་བཞུར་ཞིང་རིམ་གྱིས་ས་ཡི་ཁམས་ཆེན་པོ་འདི་ཉིད་ཆགས་པ་དང་དེ་ནས་ཡུན་རིང་པོར་མ་སོང་བར་ཕ་སྤྲེའུ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་མ་བྲག་གི་སྲིན་མོ་གཉིས་གཉེན་བསྡེབས་པ་ལས་འགྲོ་བ་རིག་དྲུག་ཏུ་མཆེད་པར་གསུངས་ཞིང་དེ་ལས་འགྲོ་བ་མི་ཡི་རིགས་སུ་མཆེད་པའི་སྤྲེའུ་རིགས་དེི་ནི་ཕ་དང་མི་འདྲ།མ་དང་མི་མཚུངས་པར་རིག་པ་རྒོད་ཅིང་བློ་སྟོབས་ཆེ་བ་དང་རྔ་མ་ཐུང་ཞིང་སྤུ་གྲངས་ཉུང་བ།རང་རྒྱུད་བཟང་ཞིང་དཔའ་མཛངས་ལྡན་པ།བྱམས་དང་སྙིང་རྗེ་ཆེ་བ་འབའ་ཞིག་ཏུ་སྣང་ངོ་།དེ་དག་ནང་ཁུལ་ཕན་ཚུན་གཉེན་བསྡེབས་པ་ལས་སྤྲེལ་རིགས་ལྔ་བརྒྱར་འཕེལ་བ་དང་ཁོང་ཚོའི་ལྟོགས་ན་རང་བྱུང་གི་རྩྭ་རྩི་ཤིང་གི་རྩ་བ་དང་འབའ་འབུ།ཤིང་འབྲས་སོགས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་་པ་དང་སྐོམ་ན་རང་བྱུང་གི་ཆུ་སོགས་བཏུང་ནས་དཀའ་སྡུག་གི་་འཚོ་བ་བསྐྱལ་བཞིན་གདའ།རང་བྱུང་གི་རྗེན་བཟའ་དང་རྗེན་འཐུང་ནི་ཟས་ཀྱི་ཐོག་མ་ཞིང་གཉེན་པོ་ཟས་ཀྱི་ཐོག་མ་དེ་སྤྲ་མི་བྱུང་བ་དང་ཆབས་ཅིག་ཏུ་བྱུང་བ་རེད།དུས་ནམ་ཞིག་གི་དུས་ན་ཁོ་ཚོའི་ཤིང་འབྲས་དང་རྩྭ་རྩི་ཤིང་རྩ་བ་སོགས་མཐའ་དག་ཟས་ཚར་ཏེ་བཀྲེས་ལྟོགས་ཀྱིས་མནར་ནས་སྡུག་བསྔལ་མང་བོ་མྱོང་བར་ཕ་སྟོན་པས་མཐོང་ནས་བསམ་པ་མ་བཟོད་པར་ལྷའི་དབང་པོ་ལ་ཞུས་པས།ལྷའི་དབང་པོས་མ་རྨོས་ལོ་ཏོག་མཁའ་ནས་གཏོར་བས་སྤྲེའུ་རྣམས་ཡིད་ཚིམ་པར་གྱུར་བ་དང་གདོང་དང་ལུས་ཀྱི་སྤུ་རྣམས་རིམ་བཞིན་ཉུང་དུ་སོང་། ཁོང་ཚོ་ཤིང་སྡོང་དང་བྲག་གཟར་ནས་ཡར་མཆོངས་མར་ལྡིང་མང་བོ་བྱས་པས་མཇུག་མའང་ཆད་ནས་རིམ་གྱིས་མི་རུ་གྱུར་བ་རེད།དགུན་ཁ་སླེབས་པ་བསྟུན་ནས་རང་བྱུང་གི་ནམ་ཟླ་གྲང་དུ་སོང་བས་ཁོ་ཚོ་གྲང་ལྷགས་ཀྱིས་མ་བཟོད་པར་རང་བྱུང་བྲག་ཕུག་ཏུ་སྐོང་བར་དྲོད་དུ་འགྲོ་བ་དང་འབའ་འབུ་དང་རྩྭ་རྩི་ཤིང་གི་རྩ་བ་སོགས་བཟས་ནས་མ་ཞུ་བྱུང་བར་ལག་པས་ཕུར་ཕུར་བྱས་ན་བདེ་རུ་འགྲོ་བ་སོགས་ཤེས།དེ་ལྟར་ཁོ་ཚོའི་གྲང་ལྷགས་ལ་གཡོལ་བ་དང་ཕུར་མཉེས་བྱེད་སྟངས་ཀྱི་རྩ་བའི་ཤེས་བྱ་ཁོང་ཆུབ་པ་རེད།གྲང་ལྷགས་ལ་འགོག་རྒོལ་དང་ཕུར་མཉེས་ནི་གཉེན་པོ་བྱ་བ་སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཐོག་མ་ཡིན་ཞིང་།སྤྱོད་ལམ་གྱི་གཉེན་པོ་དེ་སྤྲ་མིའི་དུས་སྐབས་སུ་བྱུང་བར་འདོད།དེ་ཡང་ལོ་ས་ཡ་གཅིག་དང་འབུམ་བདུན་གྱི་ཡར་སྔོན་དུ་ང་ཚོ་མི་རྣམས་གཅེར་བུ་ངང་ཀོག་མ་ལངས་ནས་འགྲོ་བ་དང་ཤེས་བྱ་དང་ཚན་རིག་རིག་གནས་གང་མེད་པས་འཚོ་བ་ཧ་ཅང་ཐབས་ཆག་ཡིན་པ་དང་།ཡོ་བྱད་དང་ཕུགས་འདུན།རིགས་རུས་དང་ཆོ་འབྲང་སོགས་ཀྱི་དབྱེ་བའང་འབྱེད་ཤེས་ཀྱི་མེད་སྟབས་མི་རྣམས་སྤྱིར་བཏང་དུ་ཚེ་ཐག་ཐུང་ཞིང་ནད་རིགས་མང་བ་དང་བཀྲེས་ལྟོགས་ཀྱིས་མནར་བ་སོགས་སྡུག་བསྔལ་མང་པོ་མྱོང་གི་ཡོད།སྐབས་དེར་ཁོང་ཚོའི་མིག་མདུན་ནས་དབྱར་ཚ་ཆེ་ཞིང་ཆར་ཆུ་མོད་པ།དགུན་ཁ་བ་འབབ་ཅིང་གྲང་ངར་ཆེ་བ།སྟོན་འབྲས་བུ་སྨིན་ཞིང་འཇམ་རླུང་ལྡང་བ།དཔྱིད་ས་ཆུ་དྲོས་ཤིང་མྱུ་གུ་འབུས་པ་ལ་སོགས་པའི་རང་བྱུང་གི་སྣང་ཚུལ་མང་པོ་ཕར་འགྲོ་ཚུར་ཡོང་བྱེད་པ་ཐེངས་མང་པོ་མཐོང་པས་རིམ་གྱིས་དུས་བཞིར་འགྱུར་ལྡོག་ལ་བརྟེན་ནས་འཚོ་བ་སྤྱོད་སྟངས་གསར་བ་འགའ་ཞིག་ཤེས་པར་པར་གྱུར།དེ་ལྟར་ཁོང་ཚོས་དབྱར་ཆར་ཆུ་དང་ཆུ་ལོག་གིས་མི་གནོད་ཆེད་ནགས་ཀླུང་དང་རི་རྩེར་སྡོད་པ་དང་དགུན་ཁ་བ་དང་གྲང་ལྷགས་ལ་གཡོལ་ཆེད་རང་བྱུང་བྲག་ཕུག་ཏུ་སྐོང་བ།སྟོན་ཟས་རིགས་འཚོལ་ཆེད་ནགས་ཚལ་དང་ལ་ལུང་དུ་སྡོད་པ།དཔྱིད་མྱུ་གུ་དང་འབུ་སྲིན་བཟའ་ཆེད་སྤང་ཐང་དང་ཆུ་གཤོང་སྙེགས་པ་སོགས་ཀྱི་འཚོ་གནས་གསར་བ་མང་པོ་ཤེས།སྐབས་དེར་ཁོ་པ་ཚོར་གཅན་གཟན་དང་རང་བྱུང་གི་ཆར་ཆུས་གནོད་པ་ཐེབས་དུས་ཁོང་ཚོས་ཕན་ཚུན་ལ་སྐྱོབས་རོགས་ཞེས་བརྩེ་དུང་གིས་བརྡ་སྟོན་པ་འམ་རྣམ་འགྱུར་སོགས་བསྟན།དེ་ལྟར་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་སྐད་ཆ་མི་བཤད་ཐབས་མེད་ཀྱི་གནས་སུ་གྱར་ནས་སྐད་ཆ་བྱུང་བ་རེད།སྐད་ཆ་བྱུང་དེ་གདོད་མའི་མི་རྣམས་རྩ་བའི་ཆ་ནས་མིར་གྱུར་བ་མཚོན་ཡོད།དེ་དུས་བཟུང་ཁོ་པ་ཚོ་ཚོགས་པ་དང་ཚོགས་པ་བྱས་ནས་རི་འགོ་ནས་ལྟོ་ཆས་འཚོལ་བ་དང་མི་མང་པོ་ལྷན་དུ་རུབ་ནས་ཤ་བ་དང་དགོ་བ།རི་བོང་།གླ་བ།གནའ་བ་ལ་སོགས་པའི་རི་དྭགས་རྔོན་པ་དང་།རང་བྱུང་གི་རྡོ་བ་དང་དབྱུག་པ་བཟུང་ནས་དགྲ་ཇག་འགོག་པ་སོགས་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད།ཁོ་པ་ཚོས་མཉམ་དུ་བསྡད་དེ་རི་དྭགས་ལ་སོགས་གསད་པའི་ཤ་མཉམ་དུ་བགོད་བྱ་རྒྱབ་ནས་ཤ་ལ་རྗེན་བཟའ་དང་ཆུ་ལ་རྗེན་འཐུང་བྱས་ནས་གདོད་མའི་འདུས་སྡོད་ཀྱི་འཚོ་བ་རོལ་བཞིན་ཡོད།གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་དུས་རྐེད་དུ་མི་རྣམས་ཀྱི་རིམ་བཞིན་རུས་པའི་ཁབ་དང་རྡོ་ཡི་སྟ་རེ།རྫ་ཡི་སླ་ང་སོགས་བཟོ་ཤེས་པ་མ་ཟད།ཤིང་གི་མདའ་གཞུ་ཡང་བཟོ་ཤེས་པ་རེད།དེ་དུས་སུ་ཚང་ཚིང་སྟུག་པོའི་ཁྲོད་ཀྱི་ཤིང་ཤུག་པའི་སྡོང་བོ་ཆེན་པོ་དག་ལོ་མང་བོར་ཕན་ཚུན་གཙུབ་ནས་མེ་བླངས་ནས་ནགས་ཚལ་མེ་ལ་ཤོར་པས་མི་རྣམས་འཇིགས་སྣང་གིས་ཕྱོགས་བཞིར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད།ནགས་མེ་འབར་ཤུལ་ཀྱི་སྲོག་ཆགས་ཤི་བའི་ཤ་བཟོས་པས་ཤ་རྗེན་ལས་ཞིམ་ཞིང་ལུས་ལ་ཕན་པ་ཡོད་པ་ཚོར།དེར་བརྟེན་ཁོ་ཚོས་གསོན་མེ་བླངས་ནས་ཤ་མེ་ལ་སྲེག་བ་དང་ཆུ་སྐོལ་བའི་སྲོལ་ཡང་ཤེས་བ་རེད།ཤ་སྲེག་མ་དང་ཆུ་ཁོལ་མ་ནི་སྨན་གྱི་ཐོག་མ་ཡིན་ཞིང་།དེ་ཡི་རང་རེའི་གསོ་རིག་པའི་གཉེན་པོ་བཞི་ཡི་གསོ་བྱེད་སྨན་གྱི་ཐོག་མ་དབུས་བརྙེས་པ་དང་གསོ་བྱེད་ཟས་རིགས་འཕེལ་རྒྱས་སོང་བའང་མཚོན་ཡོད་པ་རེད།ཚོགས་པའི་སྟོབས་ཤུགས་རིམ་གྱིས་ཆེ་རུ་སོང་ནས་རི་དགས་དགོ་བ་དང་གནའ་བ་སོགས་གསོན་བཟུང་བྱས་ནས་བཙན་གྱིས་ལྷས་རར་བཅུགས་ནས་སྒོ་ཕྱུགས་བྱུང་།སྤང་ཐང་ཞིང་དུ་རྨོས་ནས་ལོ་ཏོག་བྱུང་། སྒོ་ཕྱུགས་དང་ལོ་ཏོག་བྱུང་བ་དེས་གདོད་མའི་ཟས་རིགས་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་བ་མཚོན།དེ་སུས་སུ་ཟས་ཀྱི་ལྟོ་བགྲང་བ་མ་ཟད།ལྷག་མ་ཡང་བྱུང་།རིམ་བཞིན་ཟས་རིགས་ལྷག་མ་རྣམས་ཚོགས་པའི་འགོ་བའི་བདག་པོ་བརྒྱབས་ཏེ་འགོ་བ་ཕྱུགས་པོ་ཆགས།འགོ་བ་ཕྱུགས་པོ་ཆགས་པ་དེས་དབུལ་ཕྱུག་གི་དབྱེ་བ་ཕྱེ་བ་དང་སྒེར་ལ་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་བྱུང་བ་མཚོན།གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དུས་མཇུག་ཏུ་ཚོགས་པ་མང་པོའི་སྟོབས་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་རི་དྭགས་རྔོན་ནས་ཟས་འཚོལ་བ་དང་མདའ་གཞུ་དང་རྡོ་ཤིང་ལ་བརྟེན་ནས་དམག་རྒྱག་པའི་སྲོལ་ཡང་ཤེས་བ་རེད།ཐོག་མར་ཚོགས་པ་གང་ཞིག་རྒྱལ་ན་དེ་ནི་བཙན་གྱིས་འཚོ་བའི་འགོ་བར་བར་བསྡད་ནས་རྒྱལ་པོར་གྱུར་བ་རེད།རྒྱལ་བོས་རང་ཉིད་དབང་ཤུགས་ལ་བརྟེན་ནས་ཕམ་དམག་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་འགྱུར་བལྟོས་ནས་གཡོག་ཏུ་བཀོལ་བ་དང་མགོ་བོ་གཅོད་པ།མིག་གཉིས་བཏོན་པ་སོགས་ཀྱིས་མནར་གཅོད་དང་ཉེས་ཆད་སྣ་ཚོགས་གཏོང་གི་ཡོད།སྐབས་དེར་མིའི་རིགས་སྤྱི་ཚོགས་སུ་དགྲ་ཟླ་དང་སྒེར་གཞུང་།མཐོ་དམའ།དབའ་སྡར།རང་གཞན།བཟང་ངན།གོང་འོག་སོགས་ཀྱི་དབྱེ་བ་གསལ་བོར་ཕྱེས་ཡོད་པ་མ་ཟད།རྒྱལ་རིགས་དང་དམངས་རིགས།བྲན་རིགས་སོགས་ཀྱི་དབྱེ་བའང་གསལ་བོར་ཕྱེས་ཡོད་པ་རེད།དབུལ་ཕྱུགས་དང་གཞུང་སྒེར།བྲན་གཡོག་དང་བྲན་བདག་ལ་སོགས་བྱུང་བ་དང་ཆབས་ཅིག་ཏུ་ཀླད་ཤུགས་ངལ་རྩོལ་པ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་།ཀླད་ཤུགས་ངལ་རྩོལ་བ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བ་དེས་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་ཡི་གེ་གསར་གཏོད་བྱ་རྒྱུའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་བསྐྲུན།དེ་ལྟར་གཉའ་གནོན་དང་བཤུ་གཤོག་མེད་པའི་གདོད་མའི་སྤྱི་ཚོགས་རེ་ཞིག་ཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་བ་དང་བསྟུན་ནས་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དེ་བཤུ་གཞོག་དང་གཉའ་གནོན་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་སུ་བསྐྱོད་འགོ་ཚུགས།ཧ་ལམ་སྤྱི་ལོ་སྔོན་གྱི་ལོ་ལྔ་སྟོང་གི་ཡར་སྔོན་དུ་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་བཞི་དང་སིལ་མ་བཞི་བཅུ་ལ་སོགས་བྱུང་ཞིང་།སྐབས་དེར་བོན་གྱི་ཆོས་ལུགས་དར་རྒྱས་སུ་སོང་ཞིང་བོད་ཞང་ཞུང་ས་ཆ་ན་བདུད་ལ་བསྟེན་མཁན་གྱི་བདུད་བོན་དང་བཙན་ལ་བསྟན་མཁན་གྱི་བཙན་བོན་ཞེས་པ་སོགས་དར་བ་དང་བོན་རིགས་མི་འདྲ་བའི་ཁོངས་སུ་མདོ་གཞས་གཏོང་བ་དང་སྲི་འདུལ་བ།གཡང་འབོད་པ།སྨན་དཔྱད་བྱེད་པ།ཇུ་ཐག་གི་རི་མོ་རྒྱག་པ་སོགས་ཀྱི་སྲོལ་ཡང་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ནས་རིམ་བཞིན་མར་ཁུ་བཞུས་ནས་རྩ་ཁ་བསྡོམས་པ་དང་དུག་ནད་གསོ་བ་ལ་སོགས་པའི་ངག་ཐོག་གི་གསོ་རིག་ཧ་ཅང་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་།ཧ་ལམ་སྤྱི་ལོ་བཞི་སྟོང་ལྷག་གི་སྔ་རོལ་དུ་བོད་རྒྱལ་ཐོག་མ་གཉའ་ཁྲི་བཙན་པོ་བྱུང་བ་དང་རྒྱལ་བོ་འདིས་རྒྱལ་ཕྲན་བཅུ་བཞི་དང་སིལ་མ་བཞི་བཅུ་སོགས་དབང་དུ་བསྡུས་ནས་གཅིག་གྱུར་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་བཙུགས་པ་དང་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བསྟན་པ་དར་རྒྱས་བཏང་བ་བསྟུན་ནས་བོན་སྟོན་པ་གཤིན་རབ་མི་བོ་ཆེ་དང་དེའི་སྲས་དཔྱད་བུ་ཁྲི་ཤེས་ལ་སོགས་པའི་དྲང་སྲོང་མང་པོ་བྱོན་ཏེ་བོན་གྱི་ཡི་གེ་གསར་བཟོ་བྱས་པ་མ་ཟད།བོན་གྱི་གསོ་དཔྱད་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་ནས་གསོ་བྱའི་ནད་འབུམ་ནག་པོ་དང་གསོ་ཐབས་ཀྱི་དཔྱད་འབུམ་ཁྲ་བོ།གསོ་དཔྱད་ཀྱི་སྨན་འབུམ་དཀར་བོ་བཅས་གཡུང་དྲུང་དགུ་བརྩེགས་སུ་གསུངས་ཡོད།སྐབས་དེར་ལ་བོན་གྱི་སྟོན་པ་དྲང་སྲོང་དཔྱད་བུ་ཁྲི་ཤེས་ཞེས་པ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་གཞུང་ཀླུ་འབུམ་དཀར་ནག་ཁྲ་གསུམ་དང་གསོ་བྱེད་མདོ་དགུ།གསོ་རིག་དཔྱད་རྒྱུད་ཟླ་ཟེར་ལ་སོགས་པའི་གསོ་དཔྱད་ཀྱི་དཔེ་དེབ་མང་བོ་འཆད་ཉན་བྱས་ཏེ་ཤ་སོས་རུས་འབྱོར་རྒྱུད་འཐུད་ཀྱི་གདམས་པ་དར་ཡ་ཀན་གྱི་རྒྱུད་ཅེས་པ་དང་དུག་བཅོས་གཡུང་དྲུང་འཁྱིལ་བ་གཉིས་མཛད་ནས་འགྲོ་བ་ནད་པ་མང་པོའི་ཚེ་སྲོག་བསྐྱབས་ཡོད་པ་རེད།བོད་རྒྱལ་གསུམ་པ་མུ་ཁྲི་བཙན་པོའི་དུས་སྐབས་སུ་བོན་ཆོས་ཤིན་ཏུ་འཕེལ་རྒྱས་སོང་ཏེ་རིག་གནས་ཆེ་ཆུང་བཅུ་ལ་སོགས་བྱུང་ངོ་།སྐབས་དེར་རྒྱལ་བློན་དང་དམག་མི།འབངས་མི་སེར་ལ་སོགས་པའི་བོན་ཆོས་ལ་དད་པ་བྱེད་བཞིན་ཡོད།དུས་ཆེན་དང་དམག་འཁྲུག་གི་སྐབས་སུ་ཁོ་ཚོས་ར་ལུག་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་དུས་གཅིག་ཏུ་སྦྱིན་སྲེག་བྱས་ནས་ཡུལ་ལྷ་གཞི་བདག་ལ་དམར་མཆོད་གནང་པས་བོན་གྱི་དཔལ་འབྱོར་འཚོ་བ་ལ་གནོད་པ་མང་པོ་བཏང་བ་རེད།དེ་ལྟར་གནམ་གྱི་ཁྲི་བདུན་དང་བར་གྱི་ལེགས་དྲུག།སའི་ལྡེའུ་བརྒྱད་དང་འོག་གི་བཙན་གསུམ་ལ་སོགས་པའི་རྒྱལ་རབས་མང་པོ་བོན་ཆོས་ལ་བསྟེན་ནས་སྲིད་བསྐྱངས་ཤིང་བོད་རྒྱལ་པུ་དེ་གོང་རྒྱལ་སྐུ་རིང་ལ་མཛངས་བློན་རི་ལས་སྐྱེས་ཀྱིས་འབྲོང་གཡག་ཁྱིམ་དུ་བཀུགས་ཏེ་ནོར་གནག་བྱུང་།རྐྱང་རྒོད་འཐག་པས་བཟུང་ནས་རྟ་ཕོ་བྱུང་བ་དང་།བོད་རྒྱལ་ཉེར་བདུན་པ་ལྷ་ཐོ་ཐོ་རུ་སྙན་བཙན་གྱི་དུས་སུ་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཐོག་མ་གཉེན་པོ་གསང་བ་དབུ་བརྙེས་པ་དང་རྒྱལ་པོས་གོ་དོན་མ་རྟོགས་རུང་འོད་གསལ་ལྷ་ལ་བབས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་དད་མོས་ཀྱིས་རྒྱལ་རབས་ལྔ་ལ་བཀའ་བཙན་པོའི་སྒོ་ནས་གསང་བས་མིང་ཡང་གཉེན་པོ་གསང་བ་ཞེས་ཐོགས།རྒྱལ་པོ་འདིའི་སྐབས་སུ་རྒྱ་གར་ནས་སྨན་པ་བི་བྱི་དགའ་བྱེད་དང་བི་ལྷ་དགའ་མཛེས་བོད་ལ་གདན་དྲངས་ནས་སྨན་བཅོས་ཀྱི་འགྲོ་དོན་མཛད།རྒྱལ་པོས་རྒྱ་གར་གྱི་སྨན་དཔྱད་བོད་ལ་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་ཆེད་རང་གི་སྲས་མོ་ཡིད་རོལ་ཆ་བི་བྱི་དགའ་བྱེད་ལ་ཆུང་མ་སྦྱིན་ཏེ་སྲས་དུང་གི་ཐོར་ཅོག་ཅན་འཁྲུངས།སྲས་དུང་གི་ཐོར་ཅོག་ཅན་ནི་ཆུང་དུས་ནས་བཟུང་རིག་པ་རྣོ་ཞིང་སྤྱུང་གྲུང་འཛོམས་པ་ཞིག་ཞིང་ཁོང་གིས་ལོ་ན་ཕྲ་བའི་དུས་ནས་བཟུང་ཡབ་ཀྱི་དྲུང་ནས་རེག་པ་རྩ་ཡི་མདོ་དང་འཚོ་ཟས་ཀྱི་མདོ།སྦྱོར་བ་སྨན་གྱི་མདོ།རྨ་ཆས་བཟོ་ཡི་མདོ།གཏར་བསྲེག་དཔྱད་ཀྱི་མདོ།གཞན་ཡང་རྩ་འགྲེལ་དང་ཁོག་འབུགས།ལག་ལེན་དང་བཅས་པ་བྱང་ཆུབ་པར་སྦྱང་།ཁོང་ནར་སོན་ནས་རྒྱལ་པོའི་བླ་སྨན་མཛད་ཅིང་ཉམ་ཐག་པའི་ནད་པ་མང་པོའི་ཚེ་སྲོག་བསྐྱབས།དུང་གི་ཐོར་ཅོག་ཅན་ནི་ཡར་ལུང་རྒྱལ་རྒྱུད་ཀྱི་སྨན་པ་ཐོག་མ་ཡིན་ཞིང་དེ་དུས་ནས་བཟུང་ཡར་ལུང་རྒྱལ་རྒྱུད་ལ་སྨན་པ་ཡོད་པའི་མགོ་ཚུགས་ཏེ་རྗེ་དཔལ་འཁོར་བཙན་ཡན་གྱི་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་ལ་སྨན་པ་དུང་གི་ཐོར་ཅོག་ཅན་གྱི་སྲས་བརྒྱུད་རེ་རེས་བླ་སྨན་མཛད་ནས་རྒྱལ་བོ་རེ་དང་སྨན་པ་རེ་ཐབས་ཤེས་ཟུང་དུ་འཇུག་པའི་སྲོལ་དར་བ་སྟེ་སྨན་པའི་རིགས་རྒྱུད་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་ཕ་ལས་བུ།བུ་ལས་ཚ་བོ།ཚ་བོ་ལས་ཡང་ཚ་སོགས་རིམ་པར་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་ཅིང་།ཕ་མེས་དེ་དག་གི་མི་ཚེ་ཧྲུལ་བོར་སྨན་དཔྱད་སློབ་སྦྱོང་དང་།ཞིབ་འཇུག།ལག་ལེན་བཅས་བྱས་པ་ལས་ཐོབ་པའི་ཤེས་ཡོན་དང་ཉམས་མྱོང་རྣམས་བུམ་པ་གང་བྱོ་བའི་ཚུལ་དུ་རང་གི་བུ་རྒྱུད་རྣམས་ལ་ངག་ཐོག་གི་བརྒྱུད་སྤྲོད་བྱེད་པའི་སློབ་གསོའི་ལམ་སྲོལ་དར་བ་རེད།རྒྱལ་རབས་སུམ་པ་འབྲོང་གཉན་ལྡེའུ་དུས་སྐབས་སུ་མི་མཛེ་ནད་ཅན་དང་མཛེ་ནད་མེད་པ་ཁ་བྲལ་ནས་འཇོག་པའི་སྲོལ་བྱུང་ཞིང་རྒྱལ་པོ་རང་ཉིད་མཛེ་ནད་ཀྱིས་བཟུང་པས་རྒྱལ་བློན་བཙུན་མོ་དང་བཅས་པ་གསོན་དུར་སྦས་ནས་གཞན་ལ་མི་འགོ་པའི་བྱ་ཐབས་སྤྱད་པ་རེད།རྒྱལ་པོ་འདི་ཉིད་ལ་མཛེ་ནད་མ་བཏབ་པའི་ཡར་སྔོན་དུ་སྲས་དམུ་ལོང་ཞིག་བྱུང་བར་ཡབ་ཀྱི་ཞལ་ཆེམས་བཞིན་བོད་ཀྱི་ཤར་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཕྲན་འ་ཞ་ཡུལ་ནས་འ་ཞ་རྗེ་བྱ་བའི་སྨན་པ་གདན་དྲངས་ཏེ་ཕོ་བྲང་ཡམ་བུ་བླ་མཁར་གྱི་ཡང་ཐོག་ཏུ་སྤྱན་ལ་གཤག་བཅོས་བྱས་པས་ལེགས་འགྲུབ་བྱུང་ནས་སྐྱིད་ཤོད་སྟག་མོའི་རི་ལ་རི་དྭགས་གཉན་འགྲོ་བར་གཟིགས།དེའི་རྒྱུ་མཚན་གྱི་རྒྱལ་པོའི་མཚན་ལའང་སྟག་རི་གཉན་གཟིགས་ཞེས་གསོལ།འཛམ་གླིང་སྟེང་མིག་ནད་གཤོག་བཅོས་བྱེད་སྔ་བའི་སྨན་པ་ནི་ང་ཚོ་བོད་ཀྱི་སྨན་པ་ཡིན་ནོ།ཡིན་ནའང་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་ཡན་ལ་བོད་བྱིངས་ཀྱི་གཅིག་གྱུར་གྱིས་བཀོལ་ཆོག་པའི་ཡི་གེ་ཞིག་མེད་སྟབས་ཡི་གེར་སྣ་ཚོགས་སུ་བཀོད་པའི་གཞུང་ལུགས་མང་པོ་ཡོད་པ་དཔེར་ན་བོན་ཡིག་གིས་བྲིས་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་རྒྱ་གར་གྱི་ཡི་གེས་བྲིས་པའི་གཞུང་ལུགས།རྒྱ་ནག་གི་ཡི་གེས་བྲིས་པའི་གཞུང་ལུགས་སོགས་མང་བོ་ཡོད།གཞུང་ལུགས་དེ་དག་མི་རིགས་མི་གཅིག་པའི་རིག་གཞུང་ཡིན་ཕྱིར་མཐར་ཕྱིན་པ་ཞིག་སྦྱང་དཀའ་བ་དང་ཁྱད་པར་དུ་སྐབས་དེའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཡིག་རིགས་མང་པོ་ཤེས་མཁན་གྱི་ཡོན་ཏན་པ་ཧ་ཅང་ཉུང་བས་བོད་ཀྱི་རིག་གཞུང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བར་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འཕྲད།བོད་རྒྱལ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་ནས་བཟུང་བཙན་པོ་བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ས་ལྷ་སར་སྤོས་ཤིང་དམར་པོ་རིའི་ཡང་སྟེང་དུ་ཕོ་བྲང་པོ་ཏ་ལ་བརྩིགས་ཏེ་མཐའ་མཚམས་ཀྱི་རྒྱལ་ཕྲན་མང་པོ་དབང་དུ་བསྡུས།སྤྱི་ལོ617ལོར་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་འཁྲུངས་པ་དང་སྲོང་བཙན་དགུང་ལོ་བཅུ་གསུམ་གྱི་དུས་སུ་ཡབ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་དུག་གིས་བགྲོངས་པ་དང་སྲོང་བཙན་ཁྲི་ལ་མངའ་གསོལ།རྒྱལ་པོ་འདི་ཉིད་སྐུ་ཕྲ་ཡང་ཐུགས་དྲང་ཞིང་བློ་རྒན་པ་དང་།བཀའ་བཙན་ཞིང་ལས་གང་ཡང་སྒྲུབ་ཕོད་པ།བདག་གཞན་གང་ལའང་ཉེ་རིང་མེད་པ་དང་།ཁྱད་པར་དུ་ཐབས་བཀོད་དང་དམག་རྒྱག་ལ་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན།ཁོང་གིས་མཐའ་བཞི་རྒྱལ་ཁབ་མང་པོ་ཟིལ་གྱིས་མནན་ནས་བོད་ཡུལ་ཡོངས་རྫོགས་གཅིག་གྱུར་བྱས་ནས་ལྷ་ཆོས་དང་མི་ཆོས་ཀྱི་ཁྲིམས་བཙུགས་པ་དང་མཐའ་འདུལ་ཡང་འདུལ་གྱི་གཙུག་ལག་ཁང་བཞེངས་པ།བློན་ཆེན་མགར་ལ་སོགས་པ་མངག་ནས་རྒྱལ་བཟའ་དང་བལ་བཟའ་འཁེལ་དུ་བཞེས་ཤིང་སྔོན་ཐོན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་རིག་གནས་ནང་འདྲེན་བྱས་པ།ཐོན་མི་ལ་སོགས་རྒྱ་གར་དུ་བཏང་ནས་བོད་ཡིག་གསར་བཟོ་བྱས་པ་སོགས་མཛད་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་བོ།དུས་དེི་ནས་བཟུང་ངག་ཐོག་གི་གཏམ་རྒྱུད་དང་ལོ་རྒྱུས།བཟོ་གསོ་ལ་སོགས་པ་བོད་ཀྱི་ཡི་གེར་བཀོད་ནས་ཡིག་ཐོག་གི་རིག་གཞུང་བྱུང་བ་དང་ལྷན་དུ་རྒྱ་གར་ནག་དང་བལ་ཡུལ་སོགས་པའི་རིག་གནས་མང་པོ་ཡང་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་འགོ་བརྩམས་པ་རེད།བོད་ཀྱི་ཡི་གེ་བྱུང་བ་དེས་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བསམ་བློ་བླ་ལྷག་འཕེལ་རྒྱས་སོང་བ་མཚོན་ཡོད།ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱི་དུས་སྐབས་སུ་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ཤིན་ཏུ་འཕེལ་རྒྱས་སོང་སྟེ་སྐམ་གཡག་གི་སོག་རུས་ཀྱིས་མིའི་ཀླད་ཆག་རུས་པ་མཐུད་སྦྱོར་ཐུབ་པ་དང་སྙིང་དང་གློ་བ།མཆིན་པ་མཁལ་མ་ལ་སོགས་པའི་ཆུ་ནད་ཐུར་མས་གཙགས་ནས་སངས་དྲག་ཡོང་བ་དང་རིན་ཆེན་གསེར་དངུལ་ཟངས་ལྕགས་ལ་སོགས་པ་བཞུས་ནས་ཐལ་བ་གཏོང་བ།རུས་སྐྱོན་གཞོག་པ།ཤ་སྐྱོན་འདྲས་པ།རྩ་ཆད་མཐུད་པ།ཆུ་ཆད་བཙེམ་པ།རྩ་ནད་རྩ་ནས་སྦྱོངས་བ་དང་ལྟོ་ནད་ལྟོ་ནས་སྦྱོངས་བ།ངན་ཁྲག་གཏར་ནས་དབྱུང་བ་དང་གྲང་ནད་མེ་ཡིས་གསོ་བ།རུས་ནད་དུགས་དང་ལུམས་ཀྱིས་བཅོས་པ།ཤ་ནད་འཇུབ་དང་བུམ་གྱིས་འདྲེན་པ།ཕྱི་སྐྲན་བུམ་པས་འདྲེན་པ།བར་སྐྲན་ཐུར་མས་གཤིགས་པ།ནང་སྐྲན་སྨན་གྱིས་སྦྱོང་བ་སོགས་ཀྱི་ལག་ལེན་ཁོང་དུ་ཆུབ་ཡོད་པ་མ་ཟད།དུག་གི་རྒྱལ་བོ་དངུལ་ཆུ་ཡང་བཙོ་སྦྱངས་འདུལ་གསུམ་གྱིས་སྨན་གྱི་རྒྱལ་བོ་ལ་བསྒྱུར་བའི་ལག་རྩལ་ཡང་ཁོང་དུ་ཆུབ་ཡོད།ཁྱད་པར་དུ་བདག་ཅག་གི་མགོན་དུ་གྱུར་བ་གཡུ་ཐོག་རྙིང་མ་ཡོན་ཏན་མགོན་པོ་ཞེས་པ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་ལོ་ངོ་བརྒྱ་དང་ཉི་ཤུ་ལྷག་གི་རིང་ལ་རྒྱལ་ཁམས་མང་པོ་འགྲིམས་ནས་ཉམ་ཐག་ནད་པ་མང་པོ་ཚེ་སྲོག་བསྐྱབས་པ་དང་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་ཆེད་རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག་ལ་སོགས་པའི་ཡུལ་གྲུ་མང་པོ་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་པ་ནས་སྨན་དཔྱད་ཀྱི་རིག་གཞུང་མང་པོར་ཞིབ་འཇུག་དང་རྟོགས་དཔྱོད་ཡང་ཡང་གནང་ཞིང་བོན་ཞང་ཞུང་གསོ་རིག་དང་བོད་དམངས་ཁྲོད་སྲོལ་རྒྱུན་སྨན་དཔྱད།རྒྱུད་ཆུང་སྙིང་བོ་བསྡུས་པ་ལ་སོགས་པ་མ་དཔེ་བྱས་ཏེ་རྒྱ་གར་ནག་དང་བལ་ཡུལ་ལ་སོགས་པའི་གསོ་རིག་གི་སྙིང་བོའི་ཡང་སྙིང་བསྡུས་ལེན་གནངས་ཏེ་གསོ་རིག་གི་རྒྱུད་ཆེན་པོ་བདུད་རྩི་སྙིང་བོ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་གསང་བ་མན་ངག་གི་རྒྱུད་ཅེས་བྱ་བ་ཕྱག་རྩོམ་མཛད་ནས་གངས་ཅན་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་བྱས་རྗེས་བླ་མེད་བཞག་ཡོད་པ་རེད།གཞན་ཡང་སྐབས་དེར་བོད་ཀྱི་ནང་བསྟན་རིག་པ་ཤིན་ཏུ་འཕེལ་རྒྱས་སོང་ནས་གསོ་རིག་གི་དཔྱད་ཀྱི་སྨན་སྦྱོར་འགའ་ཞིག་གྲྭ་བས་གདོན་དགེག་གི་ཐད་ལ་བེད་སྤྱོད་གནངས་བ་དང་གསང་སྔག་གི་གདམས་པ་མང་པོ་ཞིག་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་ནང་དུ་བཞག་ནས་བསྔགས་ཀྱིས་ནད་གཞི་བཅོས་ཐབས་སོགས་ཀྱང་བྱུང་།ཡིན་ནའང་ལྷ་ལུང་དཔལ་རྡོར་གྱིས་རྒྱལ་བོ་གླང་དར་བགྲོངས་དང་འབངས་གྱེན་ལོག་བྱས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་བསྣུབས་པ་དང་རིག་གཞུང་མང་པོ་མེ་སྲེག་པ་དང་ཆུ་ལ་བསྐུར་བ།དུར་དུ་འཇོག་པ།གཏེར་དུ་སྦོས་པ་སོགས་བྱས་ནས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་གནོད་པ་ཚབས་ཆེན་བཟོས།དཔྱད་ལྔའི་སྡེ་ཚན་ཐུར་དཔྱད་དང་སྦྱོངས་ཀྱི་ལོག་གནོན་རྩ་སྦྱོངས་ལ་སོགས་པའི་ལག་ལེན་འགའ་ཞིག་ཉམས་རྒུད་དུ་སོང་བ་དང་ལོ་མང་པོར་གཏེར་དུ་སྦོས་པས་རྒྱུད་བཞིའི་དགོངས་པ་ཇི་བཞིན་མ་རྟོགས་པའམ་ཡང་ན་ལག་ལེན་གྱི་སྨན་སྦྱོར་ཚད་གཞི་ཇི་བཞིན་ཐོན་མ་ཐུབ་པའི་གནས་ཚུལ་མང་པོ་ཐོན།ཕྱིས་སུ་བླ་ཆེན་དགོངས་པ་རབ་གསལ་གྱིས་མདོ་ཁམས་སྨད་ནས་བསྟན་པ་མེ་རོ་ཙམ་ཞིག་ལུས་པ་དེ་སླར་གསོ་བྱས་ཏེ་བསྟན་པ་ཕྱི་དར་གྱི་མགོ་ཚུགས།བསྟན་ཕྱི་དར་གྱི་དུས་ནས་བཟུང་ཡང་བསྐྱར་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་བསྟན་དར་མགོ་ཚུགས་ནས་གཡུ་ཐོག་གསར་མ་དང་བྱང་ཟུར་རྣམ་གཉིས།སྡེ་སྲིད་རིན་པོ་ཆེ།འཇུ་མི་ཕམ་པ།ཀོང་སྤྲུལ་ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་ལ་སོགས་པའི་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་གི་མཁས་དབང་མང་བྱོན་ནས་རྒྱུད་བཞི་ལ་ཁ་སྐོངས་དང་མཆན་འགྲེལ་མང་པོ་བྱས་ཏེ་གཡུ་ཐོག་གསར་མ་མགོན་པོའི་ཆ་ལག་བཅོ་བརྒྱད་དང་ཟུ་མཁར་པའི་མེས་པོའི་ཞལ་ལུང་།སྡེ་སྲིད་པའི་བེེ་སྔོན་དང་མན་ངག་ལྷན་ཐབས།ཁོག་འབུགས་དྲང་སྲོང་དགྱེས་པའི་དགའ་སྟོན།རྩིས་གཞུང་བེེ་དཀར་དང་དེའི་དྲིས་ལན་གཡའ་སེལ།ཀོང་སྤྲུལ་པའི་ཟིན་ཏིག།སྐྱེམས་པའི་སྐྱེམས་འགྲེལ་ལ་སོགས་པའི་དཔེ་དེབ་རབ་དང་རིམ་པ་བྱུང་བ་དང་ལྷན་དུ་འགྱུར་ཡིག་མང་པོ་ཡང་བྱུང་ནས་གསོ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བར་སྐུལ་མ་བཏང་ཡོད།ཁྱད་པར་དུ་བཅོས་བསྒྱུར་སྒོ་འབྱེད་པ་བྱས་པ་དང་བསྟུན་ནས་ཏང་གི་ཡང་དག་པའི་སྲིད་ཇུས་ཀྱི་བླ་མེད་འོད་མདངས་དེ་རང་རེ་གངས་རིའི་ལྗོངས་སུ་ཤར་ནས་བོད་ལྗོངས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་སློབ་གླིང་དང་ལྷ་ལྡན་སྨན་རྩིས་ཁང་།མཚོ་སྔོན་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་བོད་སྨན་སྡེ་ཚན་དང་བོད་སྨན་ཁང་།ཁུལ་དང་རྫོང་བོད་སྨན་ཁང་སོགས་བཙུགས་ཏེ་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་བ་དང་མཁན་པོ་ཚེ་རྣམ་རིན་པོ་དང་མཁས་དབང་བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས།ཀོ་ཇོ་དབང་འདུས།བསམ་གཏན།རྒན་ཆེན་མོ་པ་རྟ་འགྲིན་རྒྱལ།ཚེ་བཀྲ།འཇིགས་མེད།ཉི་མ་ལ་སོགས་ཀྱིས་བོད་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་པ་ཁྲི་ཕྲག་མང་པོར་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་འཆད་ཁྲིད་དང་སྨན་སྦྱོར།དབང་ལུང་སོགས་གནང་ནས་གསོ་རིག་ཉམས་པ་སླར་གསོ་དང་མ་ཉམས་གོང་འཕེལ་ཐད་ལ་མཛད་རྗེས་བླ་ན་མེད་པ་བཞག་ཡོད་དོ།།
