༄༅།།མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་རང་སྐྱོང་སྲོལ་ཡིག

（1987ལོའི་ཟླ4བའི་ཚེས25ཉིན་མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བརྒྱད་པའི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་གཉིས་པའི་ཐོག་གྲོས་འཆམ་བྱུང་ཞིང་། 1987ལོའི་ཟླ7པའི་ཚེས18ཉིན་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་དྲུག་པའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་ཉེར་བདུན་པའི་ཐོག་ཆོག་མཆན་ཐོབ། 2005ལོའི་ཟླ7པའི་ཚེས29ཉིན་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་བའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བཅུ་བདུན་པའི་ཐོག་ཆོག་མཆན་གནང་བའི《<མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་རང་སྐྱོང་སྲོལ་ཡིག>བཟོ་བཅོས་བྱེད་པའི་སྐོར་གྱི་མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་ཆོད་དོན》གཞིར་བཟུང་ནས་དག་བཅོས་བྱས། 2020ལོའི་ཟླ1བོའི་ཚེས10ཉིན་མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་སྐབས་བཅུ་བཞི་བའི་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་དྲུག་པའི་སྟེང་བཟོ་བཅོས་བྱས། 2020ལོའི་ཟླ3པའི་ཚེས25ཉིན་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་སྐབས་བཅུ་གསུམ་པའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་བཅོ་ལྔའི་སྟེང་ཆོག་མཆན་ཐོབ།） ལེའུ་དང་བོ། སྤྱིའི་རྩ་དོན།
ལེའུ་གཉིས་པ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་དང་། ལྟ་ཞིབ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་། མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་། མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་། 
ལེའུ་གསུམ་པ། དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་དང་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ།
ལེའུ་བཞི་བ། སྤྱི་ཚོགས་དམངས་འཚོའི་བྱ་གཞག 
ལེའུ་ལྔ་བ། སྤྱི་ཚོགས་བཅོས་སྐྱོང་།
ལེའུ་དྲུག་པ། ཞར་བྱུང་།  དོན་ཚན་དང་བོ། རྩ་ཁྲིམས་དང《ཀྲུང་ཧྭ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་བཅའ་ཁྲིམས》། འབྲེལ་ཡོད་བཅའ་ཁྲིམས་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་བཅས་ཀྱི་གཏན་འཁེལ་ལྟར་མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ(གཤམ་དུ་རང་སྐྱོང་ཁུལ་ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ)གྱི་དོན་དངོས་དང་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ནས་སྲོལ་ཡིག་འདི་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ཡིན། 
དོན་ཚན་གཉིས་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་བདག་སྐྱོང་བྱེད་ཁོངས་སུ་བོད་རིགས་ཀྱིས་མི་རིགས་ས་ཁོངས་རང་སྐྱོང་ལག་ཏུ་བསྟར་བའི་ས་གནས་ཡིན། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ཁོངས་སུ་གུང་ཧོ་རྫོང་དང་། ཁྲི་ཀ་རྫོང་། ཀོས་ནན་རྫོང་། ཐུན་ཏེ་རྫོང་། ཞིན་ཧེ་རྫོང་བཅས་རྫོང་ལྔ་ཡོད། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ཁུལ་སྲིད་གཞུང་གསེར་ཆེན་རྫོང་ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་དུ་བཙུགས་ཡོད།
དོན་ཚན་གསུམ་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས(གཤམ་དུ་རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ)ནི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་དང་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ཡིན་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་གནས་རིམ་པའི་སྲིད་དབང་ལས་ཁུངས་ཤིག་ཡིན། 
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཁྲིམས་ལྟར་དེའི་མངའ་ཁོངས་སུ་བཙུགས་པའི་ས་ཁུལ་དང་རྫོང་། གྲོང་ཁྱེར་བཅས་ཀྱི་ས་གནས་རིམ་པའི་རྒྱལ་ཁབ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་འགན་དབང་སྤྱོད་ཆོག་པ་དང་ཆབས་ཅིག་རང་སྐྱོང་དབང་ཆའང་སྤྱད་ཆོག  
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་དམངས་གཙོ་གཅིག་སྡུད་ལམ་ལུགས་ཀྱི་རྩ་དོན་ལག་བསྟར་བྱས་ཏེ། ཁྲིམས་ལྟར་ཇུས་ཐག་གཅོད་པ་དང་། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པར་ཇུས་ཐག་གཅོད་པ། དམངས་གཙོས་ཇུས་ཐག་གཅོད་པ་བཅས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་བཞི་བ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་རིགས་སོ་སོའི་མང་ཚོགས་ལ་མཐུན་སྒྲིལ་དང་སྣེ་ཁྲིད་བྱས་ཏེ་ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་འགོ་ཁྲིད་འོག་ཏུ། མར་ཁེ་སི་ལེ་ཉིན་རིང་ལུགས་དང་། མའོ་ཙེ་ཏུང་གི་དགོངས་པ། ཏེང་ཞའོ་ཕིན་གྱི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས། “མཚོན་བྱེད་གསུམ”གྱི་དགོངས་པ་གལ་ཆེན། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ལྟ་བ། ཞི་ཅིན་ཕིང་གི་དུས་རབས་གསར་བའི་ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་པ་བཅས་མཛུབ་སྟོན་དུ་བཟུང་ནས། ཏང་གི་གཞི་རྩའི་རིགས་པའི་གཞུང་ལུགས་དང་། གཞི་རྩའི་ལམ་ཕྱོགས། གཞི་རྩའི་ཇུས་གཞི་བཅས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ལག་ལེན་མཐར་ཕྱིན་བྱས་ཏེ“ཕྱོགས་ལྔ་གཞི་གཅིག”གི་སྤྱིའི་བཀོད་སྒྲིག་ལ་སྤྱི་འདོམས་སྐུལ་འདེད་དང“ཁྱོན་ཡོངས་བཞིའི”འཐབ་ཇུས་བཀོད་སྒྲིག་ལ་མཐུན་སྦྱོར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་རྒྱུར་རྩེ་གཅིག་ཏུ་དམིགས་ནས་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་སྔོན་དུ་སྐྱོད་པ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། སྤུས་ཚད་མཐོ་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད། སྤུས་ཀ་ལེགས་པའི་འཚོ་བ་གསར་གཏོད་བཅས་བྱས་ཏེ། འབྱོར་ཕྱུག་དང་། དཔལ་ཡོན། འཆམ་མཐུན། མཛེས་སྡུག་བཅས་ཀྱི་མི་རིགས་རང་སྐྱོང་ས་གནས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་དགོས། 
དོན་ཚན་ལྔ་བ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ངེས་པར་དུ་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གྱུར་ཡོང་བར་སྲུང་སྐྱོང་དང་། རང་སྐྱོང་ཁུལ་དུ་རྩ་ཁྲིམས་དང་བཅའ་ཁྲིམས་བརྩི་སྲུང་ལག་བསྟར་བྱེད་ཐུབ་པར་ཁག་ཐེག་བྱེད་དགོས། 
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་གནས་ཚུལ་དངོས་ལ་གཞིགས་ནས་རྩ་ཁྲིམས་དང་བཅའ་ཁྲིམས་ལ་བརྩི་སྲུང་བྱེད་པའི་རྩ་དོན་འོག་ཏུ་དམིགས་བསལ་གྱི་བཅོས་སྐྱོང་བྱེད་ཐབས་གཏན་འབེབས་བྱས་ཏེ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་དགོས།
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་གོང་རིམ་རྒྱལ་ཁབ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་གྲོས་ཆོད་དང་། ཆོད་དོན། བཀའ་རྒྱ། མཛུབ་སྟོན་བཅས་ལག་བསྟར་བྱེད་སྐབས། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་གནས་ཚུལ་དངོས་དང་མི་མཐུན་པའི་རིགས་ཡོད་ན། རིམ་པ་གོང་མའི་རྒྱལ་ཁབ་ལས་ཁུངས་ལ་ཡར་ཞུ་བྱས་ཏེ་ཆོག་མཆན་བཀོད་རྗེས། བབ་བསྟུན་བསྒྱུར་བཀོད་ཀྱིས་ལག་བསྟར་རམ་ལག་བསྟར་བྱེད་མཚམས་བཞག་ཆོག  
དོན་ཚན་དྲུག་པ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཁྲིམས་ལྟར་ཁུལ་སྐྱོང་བ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་། ཁྲིམས་སྐྱོང་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན། ཚན་རིག་དང་མཐུན་པར་ཁྲིམས་འཛུགས་པ་དང་། ཁྲིམས་བསྟར་ནན་པོ། ཁྲིམས་འཛིན་དྲང་གཞག  དམངས་ཡོངས་ཀྱིས་ཁྲིམས་སྲུང་བཅས་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་སྤྱི་དམངས་དང་། ཁྲིམས་མི། རྩ་འཛུགས་གཞན་དག་བཅས་ཀྱི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་བྱེད་དགོས།
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཡོངས་སུ་རྩ་ཁྲིམས་ལ་གོང་བཀུར་དང་། སློབ་སྦྱོང་། བརྩི་སྲུང་། སྲུང་སྐྱོང་། བེད་སྤྱོད་བཅས་བྱེད་པའི་དྲིལ་བསྒྲག་སློབ་གསོ་གཏིང་ཟབ་སྤེལ་ནས་རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་སྙིང་སྟོབས་དར་སྤེལ་དང་། རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཇེ་དྲག་ཏུ་གཏོང་བ། རྩ་ཁྲིམས་ཀྱི་དབང་གྲགས་སྲུང་སྐྱོང་བཅས་བྱེད་དགོས།
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཁྲིམས་སྐྱོང་དྲིལ་བསྒྲག་སློབ་གསོ་སྤེལ་ནས་སྤྱི་དམངས་ཡོངས་ཀྱི་ཁྲིམས་བཀུར་དང་། ཁྲིམས་སྦྱོང་། ཁྲིམས་སྲུང་། ཁྲིམས་སྤྱོད་བཅས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཇེ་དྲག་ཏུ་གཏོང་བ་དང་། བཅའ་ཁྲིམས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ནུས་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས།
དོན་ཚན་བདུན་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱིས་མི་རིགས་ཁག་གིས་ལྷན་ཅིག་མཐུན་སྒྲིལ་འབད་བརྩོན་དང་ལྷན་ཅིག་དར་རྒྱས་གོང་སྤེལ་གཏོང་བ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། རིགས་སོ་སོའི་མང་ཚོགས་ལ་སློབ་གསོ་དང་ཁྲིད་སྟོན་བྱས་ཏེ་རླབས་ཆེན་མེས་རྒྱལ་དང་། ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས། ཀྲུང་ཧྭ་རིག་གནས། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་། ཀྲུང་གོའི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་བཅས་ཀྱི་མོས་མཐུན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ་དང་། མི་རིགས་སོ་སོའི་བར་གྱི་འགྲོ་འོང་དང་། སྤེལ་རེས། མཉམ་འདྲེས་བཅས་ལ་སྐུལ་འདེད་བཏང་སྟེ་ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་གཅིག་མཐུན་འདུས་གྲུབ་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བརྟན་པོར་འཛུགས་དགོས། 
དོན་ཚན་བརྒྱད་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་ནང་གི་མི་རིགས་སོ་སོ་ཚང་མ་འདྲ་མཉམ་ཡིན། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་མི་རིགས་ཁག་གི་ཁྲིམས་མཐུན་ཁེ་དབང་འགན་སྲུང་དང་། འདྲ་མཉམ་དང་། མཐུན་སྒྲིལ། རེས་རོགས། འཆམ་མཐུན་བཅས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་མི་རིགས་འབྲེལ་བ་སྲུང་སྐྱོང་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་དགོས། མི་རིགས་གང་ཞིག་ལའང་མཐོང་ཆུང་དང་གཉའ་གནོན་བྱེད་པ་གཏན་འགོག་དང་། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་ལ་གཏོར་བཤིག་དང་མི་རིགས་ཁ་དགར་བའི་བྱ་སྤྱོད་གཏན་འགོག་བཅས་བྱེད་དགོས། 
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་མི་རིགས་ཁག་ཚང་མར་རང་ཉིད་ཀྱི་སྐད་དང་ཡི་གེ་བཀོལ་སྤྱོད་དང་དར་རྒྱས་སུ་གཏོང་བའི་རང་དབང་དང་། ཚང་མར་རང་ཉིད་ཀྱི་ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས་སྲུང་འཛིན་དང་བསྒྱུར་བཅོས་བྱེད་པའི་རང་དབང་ཡོད་པ་འགན་སྲུང་བྱེད་དགོས། 
དོན་ཚན་དགུ་བ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྔོན་ཐོན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་བསམ་པའི་དཔལ་ཡོན་འཛུགས་སྤེལ་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་གཏོང་བ། སྤྱི་ཚོགས་རིང་ལུགས་ཀྱི་སྲོག་ཤིང་རིན་ཐང་ལྟ་བ་སྐྱོང་བ་དང་ལག་ལེན། ཀྲུང་ཧྭ་མི་རིགས་ཀྱི་ཕུལ་བྱུང་སྲོལ་རྒྱུན་རིག་གནས་རྒྱུན་འཛིན་དང་དར་སྤེལ་གཏོང་དགོས།  མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་། མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་།
དོན་ཚན་བཅུ་བ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ནི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ས་གནས་རིམ་པའི་རྒྱལ་ཁབ་དབང་འཛིན་ལས་ཁུངས་ཡིན། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་འཐུས་མི་ཁྲིམས་ལྟར་འདེམས་བསྐོ་བྱེད་དགོས་ཤིང་། བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་འཐུས་མིའི་མི་གྲངས་དང་བསྡུར་ཚད་དེ་འབྲེལ་ཡོད་བཅའ་ཁྲིམས་དང་ཁྲིམས་སྲོལ་ལྟར་གཏན་འཁེལ་བྱེད་དགོས། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱིས་བྱ་བའི་དགོས་མཁོར་གཞིགས་ནས་ཆེད་དོན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་འཛུགས་དགོས། 
དོན་ཚན་བཅུ་གཅིག་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ནི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་རྒྱུན་འཛུགས་ལས་ཁུངས་ཡིན་ཞིང་། རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ལ་འགན་འཁུར་དགོས་པར་མ་ཟད་བྱ་བ་ཡར་ཞུ་བྱེད་དགོས། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ནང་དུ་བོད་རིགས་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་ཀྲུའུ་རེན་ནམ་ཡང་ན་ཀྲུའུ་རེན་གཞོན་པའི་འགན་འཁུར་དགོས། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་བྱ་བའི་དགོས་མཁོར་དམིགས་ནས་ཁྲིམས་ལྟར་དོན་སྒྲུབ་སྒྲིག་གཞི་དང་བྱ་བའི་སྒྲིག་གཞི་འཛུགས་དགོས།
དོན་ཚན་བཅུ་གཉིས་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ནི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྱི་ལག་བསྟར་ལས་ཁུངས་ཡིན་པ་དང་། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ས་གནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་འཛིན་ལས་ཁུངས་ཡིན། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་དང་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ལ་འགན་ཁུར་ཞིང་བྱ་བ་ཡར་ཞུ་བྱེད་དགོས། རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་གྲོལ་བའི་སྐབས་སུ་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ལ་འགན་ཁུར་ཞིང་བྱ་བ་ཡར་ཞུ་བྱེད་དགོས། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་ཁུལ་དཔོན་གྱི་འགན་ཁུར་ལམ་ལུགས་ལག་ བསྟར་བྱེད་དགོས། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ཁུལ་དཔོན་དེ་བོད་རིགས་སྤྱི་དམངས་ཀྱིས་འཁུར་དགོས་ཤིང་། རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གི་ཁོངས་མི་གཞན་དག་ཁྲོད་བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་མི་སྣ་འོས་འཚམ་གྱིས་བཀོད་སྒྲིག་བྱེད་དགོས། 
དོན་ཚན་བཅུ་གསུམ་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་དང་དེའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གིས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་དགོས་མཁོ་དངོས་ལ་གཞིགས་ནས་རྩ་ཁྲིམས་དང་། བཅའ་ཁྲིམས། སྲིད་འཛིན་ཁྲིམས་སྲོལ། ས་གནས་རང་བཞིན་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་བཅས་དང་མི་འགལ་བའི་སྔོན་འགྲོའི་ཆ་རྐྱེན་འོག་བཅའ་ཁྲིམས་ལྟར་རང་སྐྱོང་སྲོལ་ཡིག་དང་། ཁེར་སྤྱོད་སྲོལ་ཡིག ས་གནས་རང་བཞིན་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་བཅས་གཏན་འབེབས་བྱེད་དགོས།
རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་གིས་བཅའ་ཁྲིམས་དང་། སྲིད་འཛིན་ཁྲིམས་སྲོལ། ས་གནས་རང་བཞིན་གྱི་ཁྲིམས་སྲོལ་བཅས་ལ་གཞིགས་ནས་སྲིད་གཞུང་གི་སྒྲིག་སྲོལ་གཏན་འབེབས་བྱེད་དགོས། 
དོན་ཚན་བཅུ་བཞི་བ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་ལྟ་ཞིབ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ནི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ས་གནས་རྒྱལ་ཁབ་ལྟ་ཞིབ་ལས་ཁུངས་ཡིན། དེ་ནི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ཐོག་བདམས་ཐོན་བྱུང་བ་ཡིན་ཞིང་། རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་ནམ་དེའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་། རིམ་པ་གཅིག་གིས་མཐོ་བའི་ལྟ་ཞིབ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་བཅས་ལ་འགན་འཁུར་དགོས་པ་མ་ཟད་དེའི་ལྟ་སྐུལ་དང་ལེན་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་བཅོ་ལྔ་བ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་འབྲིང་རིམ་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་ནི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་འདྲི་གཅོད་ལས་ཁུངས་ཡིན། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་ནི་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་བཅའ་ཁྲིམས་ལྟ་སྐུལ་ལས་ཁུངས་ཡིན།
རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་འབྲིང་རིམ་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་དང་མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་གིས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་མི་དམངས་འཐུས་མི་ཚོགས་ཆེན་དང་དེའི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་ལ་འགན་ཁུར་བ་དང་བྱ་བ་ཡར་ཞུ་བྱེད་དགོས། རང་སྐྱོང་ཁུལ་འབྲིང་རིམ་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་གིས་འོག་རིམ་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་གི་འདྲི་གཅོད་བྱ་བར་ལྟ་སྐུལ་བྱེད་དགོས། རང་སྐྱོང་ཁུལ་མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་གིས་འོག་རིམ་མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་གི་ལས་དོན་ལ་འགོ་ཁྲིད་བྱེད་པ་དང་ཆབས་ཅིག་གོང་རིམ་མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་ལ་འགན་འཁུར་དགོས།
དོན་ཚན་བཅུ་དྲུག་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་རིམ་པ་སོ་སོའི་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་དང་མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་གིས་འདྲི་གཅོད་དང་ཞིབ་དཔྱོད་བྱ་འགུལ་ཁྲོད་དུ། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྤྱི་སྤྱོད་སྐད་ཡིག་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་མི་ཤེས་པའི་གཏུག་བཤེར་བྱེད་མཁན་ལ་ལོ་ཙཱ་བྱེད་དགོས། 
དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་ལྟ་ཞིབ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་། འབྲིང་རིམ་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་། མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་བཅས་ཀྱིས་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་གཏན་འཁེལ་ལྟར་རང་བདག་སྒོས་ལྟ་ཞིབ་དབང་ཆ་དང་། འདྲི་གཅོད་དབང་ཆ། ཞིབ་དཔྱོད་དབང་ཆ་བཅས་བེད་སྤྱོད་བྱེད་ཆོག  སྲིད་འཛིན་ལས་ཁུངས་དང་། སྤྱི་ཚོགས་ཚོགས་པ། མི་སྒེར་བཅས་ཀྱིས་ཐེ་གཏོགས་བྱས་པར་དང་ལེན་བྱེད་མི་དགོས། 
དོན་ཚན་བཅོ་བརྒྱད་པ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་ལྟ་ཞིབ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་དང་འབྲིང་རིམ་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་། མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་བཅས་ཀྱི་འགོ་ཁྲིད་ཁོངས་མིའི་ནང་བོད་རིགས་མི་སྣ་ཡོད་དགོས། 
རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་དང་། ལྟ་ཞིབ་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་། འབྲིང་རིམ་མི་དམངས་ཁྲིམས་ཁང་། མི་དམངས་ཞིབ་དཔྱོད་ཁང་གི་ཁོངས་སུ་གཏོགས་པའི་ལས་སྒྲུབ་སྡེ་ཁག་བཅས་ཀྱི་ནང་དུ་བོད་རིགས་དང་གྲངས་ཉུང་མི་རིགས་གཞན་དག་གི་ལས་བྱེད་མི་སྣ་བཀོད་སྒྲིག་འོས་འཚམ་བྱེད་དགོས།  དོན་ཚན་བཅུ་དགུ་བ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་གསར་གཏོད་དང་། མཐུན་སྦྱོར། ལྗང་མདོག སྒོ་འབྱེད། མཉམ་སྤྱོད་བཅས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་འདུ་ཤེས་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཐོག རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་དོན་དངོས་དང་ཟུང་འབྲེལ་བྱས་ཏེ་རྒྱལ་དམངས་དཔལ་འབྱོར་དང་སྤྱི་ཚོགས་གོང་སྤེལ་གྱི་འཆར་འགོད་དང་དེར་མཐུན་གྱི་སྲིད་ཇུས་བྱེད་ཐབས་གཏན་འབེབས་བྱས་ཏེ། རང་བདག་གིས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་འཛུགས་སྐྲུན་དང་སྤྱི་ཚོགས་ལས་དོན་བཀོད་སྒྲིག་དང་དོ་དམ་བྱེད་དགོས།
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ཐོན་ལས་གྲུབ་ཚུལ་སྡེབ་སྒྲིག་ལེགས་བསྒྱུར་ལ་བརྟེན་ནས། དེང་རབས་སྐྱེ་ཁམས་ཞིང་ཕྱུགས་ལས་དང་། རྣམ་པ་གསར་བའི་ནུས་ཁུངས་གཙང་མའི་ཐོན་ལས། དེང་རབས་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་ཞབས་ཞུའི་ཐོན་ལས། རིག་གནས་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ལས་བཅས་འཕེལ་རྒྱས་བཏང་སྟེ། ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་དགེ་མཚན་དེ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་དགེ་མཚན་དུ་བསྒྱུར་བར་རྟིང་སྐུལ་བྱེད་དགོས། 
དོན་ཚན་ཉི་ཤུ་བ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་སྤྱི་དབང་ལམ་ལུགས་གཙོ་བོ་དང་སྣ་མང་དབང་བའི་ལམ་ལུགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་མཉམ་དུ་གོང་འཕེལ་གཏོང་བ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱས་ཏེ། གཅིག་གྱུར་སྒོ་འབྱེད་དང་འདྲ་མཉམ་འགྲན་རྩོད་ཀྱི་ཚོང་རའི་ཁོར་ཡུག་ཅིག་བསྐྲུན་པ་དང་། སྲིད་ཚོང་གི་འབྲེལ་བ་གསར་བ་འཛུགས་པ། སྤྱི་བའི་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཛུགས་སྐྲུན་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ། དངོས་གཞིའི་དཔལ་འབྱོར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བཅས་བྱས་ཏེ། རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་དཔལ་འབྱོར་སྐྱོན་བྲལ་ངང་འཕེལ་རྒྱས་སུ་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།
དོན་ཚན་ཉེར་གཅིག་པ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་རོང་འབྲོག་ས་ཁུལ་གྱི་གཞི་རྩའི་གཉེར་སྐྱོང་ལམ་ལུགས་ཇེ་བརྟན་དང་ཇེ་རྒྱས་སུ་གཏོང་བ་དང་། རོང་འབྲོག་ས་ཁུལ་གྱི་ས་ཞིང་དང་རྩྭ་རའི་ལམ་ལུགས་བསྒྱུར་བཅོས་ཇེ་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བ། ཁྲིམས་ལྟར་ས་ཞིང་གི་བདག་དབང་དང་། འགན་གཙང་ལེན་གྱི་དབང་ཆ། གཉེར་སྐྱོང་དབང་ཆ་བཅས་ལོགས་སུ་དབྱེ་བའི་ལམ་ལུགས་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ། རོང་འབྲོག་ས་ཁུལ་གྱི་ས་ཞིང་དང་རྩྭ་རའི་བདག་འགན་གཙང་ལེན་བྱེད་པའི་འབྲེལ་བ་བརྟན་པོ་ཡོང་བ་རྒྱུན་འཁྱོངས་དང་ཡུན་རིང་མི་འགྱུར་བ་བྱེད་དགོས། 
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ས་ཞིང་དོ་དམ་ལ་ཤུགས་སྣོན་བརྒྱབ་ནས་སྐྱེ་ཁམས་སྲུང་སྐྱོབ་གི་དམར་ཐིག་དང་། གཏན་འཇགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ས་ཞིང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གསར་སྤེལ་གྱི་མཐའ་མཚམས་བཅས་ཀྱི་ཚོད་འཛིན་ཉེན་འགག་གསུམ་ནན་སྲུང་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་ཉེར་གཉིས་པ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་གྲོང་གསེབ་དར་སྤེལ་འཐབ་ཇུས་ལག་བསྟར་དང་། གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་མཉམ་འདྲེས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བའི་སྒྲིག་སྲོལ་ནང་རྐྱེན་དང་སྲིད་ཇུས་བྱེད་ཐབས་འཛུགས་པ་དང་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ། དབུལ་སྐྱོར་གྱི་གྲུབ་འབྲས་སྲ་བརྟན་དུ་གཏོང་བ། ཞིང་ལས་དང་གྲོང་གསེབ་དེང་རབས་ཅན་དུ་འགྱུར་བར་སྐུལ་འདེད་བཅས་བྱེད་དགོས།
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་གསེབ་གཞི་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བའི་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་དང་། ས་ཁོངས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་། མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས། རིག་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་བཅས་ལྡན་པའི་གྲོང་ཁྱེར་དང་གྲོང་རྡལ་གསར་བ་དང་མཛེས་སྡུག་ལྡན་ཞིང་འཚོ་སྡོད་ལ་འཚམ་པའི་གྲོང་གསེབ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་ཉེར་གསུམ་པ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཞིང་ཕྱུགས་ལས་ཀྱི་ཐོན་ལས་གྲུབ་ཚུལ་སྡེབ་སྒྲིག་ལེགས་སྒྱུར་དང་། རོང་འབྲོག་ས་ཁུལ་གྱི་ལྗང་མདོག་ཐོན་ལས་དང་སྐྱེ་ཁམས་ཁྱད་ལྡན་ཐོན་རྫས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ། ཞིང་ཕྱུགས་ཐོན་རྫས་སྤུས་རྟགས་ཅན་གྱི་འཛུགས་སྐྲུན་ཇེ་མགྱོགས་སུ་གཏོང་བ། དེང་རབས་སྐྱེ་ཁམས་ཞིང་ཕྱུགས་ལས་ཀྱི་གསར་གཏོད་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་བཅས་བྱེད་དགོས།
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཞིང་ཕྱུགས་ལས་ཐོན་ལས་ཅན་གྱི་སྣེ་འདྲེན་ཁེ་ལས་དང་། ཆེད་ལས་མཉམ་ལས་རྩ་འཛུགས། ཁྱིམ་ཚང་གི་ཞིང་ཕྱུགས་ར་བ། སོན་འདེབས་གསོ་ཚགས་དུད་ཆེན་སོགས་གཉེར་སྐྱོང་བྱེད་པོ་སྐྱེད་སྲིང་དང་སྟོབས་ཆེར་གཏོང་བ་དང་། ཞིང་ཕྱུགས་ལས་ཐོན་ལས་ཅན་དང་རོང་འབྲོག་མང་ཚོགས་རྩ་འཛུགས་ཅན་དུ་འགྱུར་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ། དེང་རབས་སྐྱེ་ཁམས་ཞིང་ཕྱུགས་ལས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་ཆུ་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་བ་བཅས་བྱེད་དགོས།
དོན་ཚན་ཉེར་བཞི་བ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་བཅའ་ཁྲིམས་ཀྱི་གཏན་འབེབས་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཅིག་གྱུར་འཆར་འགོད་ལྟར། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱིས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་ཐོན་སྒོ་འབྱེད་ཆོག་པའི་རང་བྱུང་ཐོན་ཁུངས་ལ་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེད་པ་དམིགས་སུ་བཟུང་ཐོག་འོས་འཚམ་གྱིས་སྔོག་འདོན་བེད་སྤྱོད་བྱ་རྒྱུ་རྒྱུན་འཁྱོངས་བྱེད་དགོས།  
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་རྣམ་པ་གསར་བའི་ནུས་ཁུངས་གཙང་མའི་ཐོན་ཁུངས་ཀྱི་ལེགས་ཆར་བརྟེན་ནས་གཟིགས་སྐྱོང་སྲིད་གཏན་འབེབས་དང་། ཐོན་ལས་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བཀོད་པ་ཇེ་བཟང་དུ་བཏང་ནས་ལྗང་མདོག་གི་ཐེག་ནུས་ཆེ་བའི་གསར་དར་ཐོན་ལས་གོང་འཕེལ་དུ་འགྲོ་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།
དོན་ཚན་ཉེར་ལྔ་བ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་དེང་རབས་ཀྱི་ཞབས་ཞུའི་ལས་རིགས་གསོ་སྐྱོང་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། ཞབས་ཞུའི་ལས་ཆོད་དང་ཞབས་ཞུའི་སྤུས་ཚད་མཐོ་རུ་གཏོང་གང་ཐུབ་བྱས་ནས་སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་ཐོན་ལས་དང་མཉམ་འདྲེས་ངང་འཕེལ་རྒྱས་ཡོང་བར་བྱེད་དགོས།
རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་བདེ་ཐང་ཞབས་ཞུའི་ཐོན་ལས་སྐྱེད་སྲིང་དང་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། གོང་སྤེལ་འཆར་འགོད་གཏན་འབེབས། རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ། བདེ་ཐང་ཞབས་ཞུའི་ཐོན་རྫས་མཁོ་སྤྲོད་མང་དུ་གཏོང་བ། བདེ་ཐང་ཞབས་ཞུའི་ཆུ་ཚད་མཐོར་འདེགས་བཅས་བྱས་ནས་རིགས་སོ་སོའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་དང་འཚམ་པའི་བདེ་ཐང་ཞབས་ཞུའི་མ་ལག་འཛུགས་དགོས།
དོན་ཚན་ཉེར་དྲུག་པ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཆ་འཕྲིན་ལག་རྩལ་དང་། གྲངས་འཛིན་དཔལ་འབྱོར། དྲ་སྦྲེལ་ཐོན་ལས་བཅས་འཕེལ་རྒྱས་གཏོང་བ་དང་། གཙོ་གནད་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་གཞི་གྲངས་ཆེན་མོའི་བཀོལ་སྤྱོད་གཏིང་ཟབ་ཏུ་གཏོང་བ། ཆ་འཕྲིན་གསོག་ཉར་དང་། དབྱེ་ཞིབ། བེད་སྤྱོད། མཉམ་སྤྱོད། སྒོ་འབྱེད་བཅས་བྱེད་པར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་དགོས།
དོན་ཚན་ཉེར་བདུན་པ། རང་སྐྱོང་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་འཆར་འགོད་གཏན་འབེབས་དང་འཐུས་ཚང་དུ་གཏོང་བ་དང་། མི་རིགས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་དང་ས་གནས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ལྡན་པའི་ཡུལ་སྐོར་ཐོན་ཁུངས་ལུགས་མཐུན་ངང་གསར་སྤེལ་བྱེད་པ། ཡུལ་སྐོར་རྨང་གཞིའི་སྒྲིག་བཀོད་འཛུགས་སྐྲུན་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་པ། སྤུས་ལེགས་ཡུལ་སྐོར་ལམ་ཐིག་བསྐྲུན་པ། རིག་གནས་དང་ཡུལ་སྐོར་མཉམ་འདྲེས་གཏིང་ཟབ་ཡོང་བར་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ། ས་ཁོངས་ཧྲིལ་བོའི་ཡུལ་སྐོར་འཕེལ་རྒྱས་ལ་སྐུལ་འདེད་གཏོང་བ་བཅས་བྱེད་དགོས།