བོད་ཀྱི་སྨན་རྩིས་མཁས་པ་བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས་མཆོག་སྐུ་གཤེགས་པ།

            བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་དང་སྐར་རྩིས་མཁས་པ་བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས་མཆོག་ཕྱི་ལོ2011ལོའི་ཟླ2པའི་ཚེས21ཉིན་ལྷ་ས་ནས་དགོངས་པ་རྫོགས། 
            ཁོང་ནི་བོད་རབ་བྱུང་བཅུ་དྲུག་པའི་ས་འབྲུག（སྤྱི་ལོ1928）ལོའི་བོད་ཟླ་བཅུ་གཅིག་པའི་སྟག་གི་ཟླ་བའི་ནང་གངས་ལྗོངས་ས་ཡི་ཐིག་ལེའི་ལྷ་ལྡན་སྨན་ལྗོངས་ཀྱི་གྲགས་ཅན་རྒྱལ་རྩེའི་ཚོང་ཁང་ཞེས་པར་ཡབ་དཀོན་མཆོག་འོད་ཟེར་དང་ཡུམ་སྐལ་བཟང་མཚོ་མོ་གཉིས་ཀྱི་སྲས་སུ་སྐུ་འཁྲུངས། ཁོང་འཁྲུངས་ཁྱིམ་དེའི་སྨན་པ་མི་རབས་གསུམ་པ་ཡིན། དགུང་ལོ་དྲུག་ལ་ཕེབས་དུས་ཡབ་ཀྱི་དྲུང་ནས་འབྲི་ཀློག་སྦྱངས་པ་མྱུར་དུ་བྱང་ཆུབ་པར་མཁྱེན། དགུང་ལོ་བདུན་པར་ལྷ་སར་སྐད་གྲགས་ཡོད་པའི་སྒེར་བཙུགས་སྐྱིད་རས་སློབ་གྲྭ་ཞེས་པར་ཕེབས་ནས་ལོ་དྲུག་རིང་བོད་ཡིག་འབྲི་ཀློག་དག་གསུམ་བསླབ་སྦྱངས་ཀྱིས་སྦྱང་འབྲས་ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་ཐོབ། དགུང་ལོ་བཅུ་གསུམ་ལ་ཡབ་དགོངས་པ་རྫོགས་པ་དང༌། ཡུམ་གྱིས་ཡབ་མེས་འཚོ་བྱེད་དམ་པའི་རྒྱུད་པ་ཟིན་ངེས་ཀྱི་མཁས་དབང་ཞིག་ཏུ་བསྐྱེད་བསྲིངས་གནང་རྒྱུའི་ཐུགས་ཐག་བཅད་དེ་སྨན་རྩིས་ཁང་མཁས་དབང་མཁྱེན་རབ་ནོར་བུ་མཆོག་ལ་རེ་ཞུ་གནང་བ་དང༌། མཁས་དབང་མཁྱེན་རབ་ནོར་བུས་ཀྱང་འདི་པའི(བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས）ཡབ་མེས་གཉིས་ཀ་བླ་སློབ་དམ་གཙང་ཆོས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཆེ་བར་མ་ཟད། རང་གི་བླ་མ་བཀའ་དྲིན་གསུམ་ལྡན་རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་ཀྱི་སྐུའི་སྐྱེ་བར་ཐུགས་ངེས་ཀྱིས་ཞལ་བཞེས་ཏེ། བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས་མཆོག་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ཐུགས་བརྩེ་ཆེན་པོས་རྗེས་སུ་བཟུང༌། ཁོང་སྐུ་ན་ཆུང་ངུའི་དུས་ནས་དད་བརྩོན་ཤེས་རབ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཞིང་གང་ཞིག་བསླབ་སྦྱངས་མཛད་ཀྱང་ཚེགས་མེད་དུ་མཁྱེན་པའི་བློ་གྲོས་ལྡན། ལོ་དགུའི་རིང་སྨན་དང་རྩིས་གཙོར་འགྱུར་གྱི་རིག་གནས་མང་པོ་ལ་དཀའ་སྤྱད་འབད་བརྩོན་གྱིས་ཐོས་བསམ་གནང་བར་བརྟེན། དགུང་ལོ་བཅོ་བརྒྱད་སྐབས་སྨན་རྩིས་སྦྱང་འབྲས་གཟེངས་སུ་ཐོན་པ་ཐོབ། སླར་ཡང་མུ་མཐུད་མཁས་དབང་མཁྱེན་རབ་ནོར་བུ་མཆོག་དང༌། མཁས་དབང་མཁྱེན་རབ་འོད་གསལ། མཁས་མཆོག་ཟླ་བ་བཟང་པོ་སོགས་ཀྱི་ཞབས་ལ་ཡུན་རིང་གཏུགས་ནས་སྨན་རྩིས་རིག་གནས་སྤྱི་དང༌།བྱེ་བྲག་སུམ་རྟགས་དང༌། སྙན་ངག་སོགས་དང༌། ད་དུང་ལེགས་བཤད་ཀླུ་སྒྲུབ་དགོངས་རྒྱན། སྙིང་ཐིག་གི་སྐོར་མྱུར་ལམ་འཁོ་བའི་གདམས་པ་དང་བཅས་ཟབ་ཆོས་དུ་མ་གསན་པས། སྨན་རྩིས་གཉིས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་གཞུང་ཁྲིད་མན་ངག་ལག་ལེན་ཀུན་ལ་དབང་འབྱོར་བ་མཁས་པའི་གོ་འཕང་བརྙེས། ད་དུང་མཁས་དབང་མཁྱེན་རབ་ནོར་བུ་མཆོག་གིས་སློབ་མའི་སློབ་སྦྱོང་ལ་སྐུལ་ལྕག་ཡོང་ཆེད་སྦྱང་འབྲས་རྩེར་སོན་པའི་སློབ་མ་ཁག་གཅིག་ལ་སྨན་རྩིས་གཉིས་ལྡན་མཚོན་པའི་ཞྭ་མོ་ཞིག་གསར་བཟོ་གནང༌། ཞྭ་མོ་དེའི་མདུན་ལ་སྨན་མཚོན་པའི་ཨ་རུ་རྣམ་རྒྱལ་དང༌། རྒྱབ་ལ་རྩིས་མཚོན་པའི་པད་མའི་སྟེང་དུ་རལ་གྲི་བཀོད་པའི་ཞྭ་མོ་གོས་ཆེན་ལས་གྲུབ་པ་ཞིག་འཆར་འགོད་གནང་བ་དེ་སྐབས་དེ་དུས་སྦྱང་འབྲས་རྩེར་སོན་པའི་སྨན་རྩིས་གཉིས་ལྡན་གྱི་སློབ་མར་གཡོགས་པའི་སྲོལ་བཟང་གཏོད། ད་ལྟ་བཞུགས་པའི་འཚོ་བྱེད་ནང་ཞྭ་མོ་འདི་གྱོན་མྱོང་མཁན་མཁས་དབང་བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས་ཡོན་ཀྲང་གཅིག་བུ་ཡིན། ཀྲུང་གོ་ཚན་རིག་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞི་དང་མཚན་འཛིན་ཀྲུའུ་ཞི། བོད་ལྗོངས་འཕྲོད་བསྟེན་ཐིང་གི་ཐིང་ཀྲང་སྐུ་གཞོན། ཀྲུང་གོ་ཀྲུང་དབྱིའི་མཁས་ཅན་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཨུ་ཡོན། ཤང་ཀང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཀྲུང་དབྱིའི་ཉམས་མྱོང་སྤེལ་རེས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་མཚན་འཛིན་ཀྲུའུ་ཞི། མི་རིགས་གསོ་རིག་སློབ་ཚོགས་ཀྱི་མཚན་འཛིན་ཚོགས་གཙོ། སྐབས་དྲུག་པ་དང་བདུན་པའི་རྒྱལ་ཡོངས་མི་དམངས་འཐུས་ཚོགས་ཀྱི་འཐུས་མི། སྐབས་བརྒྱད་པའི་རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན། ཀྲུང་གོ་ཚན་རིག་ཀུན་འདུས་ཆེན་མོ་ལས་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་རྩོམ་སྒྲིག་ཨུ་ཡོན། ཀྲུང་གོའི་གསོ་རིག་ཀུན་འདུས་ལས་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་རྩོམ་སྒྲིག་པ་སྐུ་གཞོན། ཀྲུང་གོའི་གསོ་རིག་གི་ལོ་རིམ་མེ་ལོང་ལས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་སྐོར་གྱི་རྩོམ་ཞུས་ཨུ་ཡོན། བོད་ལྗོངས་རྩིས་རིག་ཀུན་འདུས་ཆེན་མོའི་གརྩོ་སྒྲིག་པ། བོད་ལྗོངས་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་རིག་གཞུང་ཚོགས་པའི་ཚོགས་གཙོ། ཀྲུང་ཧྭ་གསོ་རིག་སློབ་ཚོགས་ཀྲུང་བོད་གསོ་རིག་སློབ་ཚོགས་ཀྱི་དབུ་འཛིན། ཀྲུང་གོའི་མཐོ་རིམ་བོད་སྨན་ཞིབ་འཇུག་འཛིན་གྲྭའི་ཀྲུའུ་རིན་སོགས་ཀྱི་ཐུགས་འགན་བཞེས་ཡོད་ལ། ད་དུང་དུས་དེའི་ཡས་མས་སུ་སྨན་པ་འབུམ་རམས་པ་དང༌།རྒྱལ་ཁབ་མི་དོན་པུའུ་ནས་དམིགས་བསལ་ལེགས་སྐྱེས་འབུལ་མཁན་གྱི་དར་གཞོན་མི་སྣ་ཞེས་པའི་གཟེངས་བསྟོད་དང༌། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་མཁས་དབང（བོད་ལྗོངས་བོད་སྨན་ཁོངས་སུ་མཁས་དབང་བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས་གཅིག་བུ་མ་གཏོགས་མེད་དོ） རྒྱལ་ཡོངས་ཕུལ་བྱུང་གི་ཡོན་ཀྲང༌། རྒྱལ་ཡོངས་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་མི་སྒེར་གྱི་སྔོན་ཐོན་པ། བོད་ལྗོངས་མི་བཅུའི་གསར་འགྱུར་མི་སྣ་སོགས་ཀྱི་མཚན་སྙན་ཐོབ་ཡོད། 
            མཁས་དབང་བྱམས་པ་ཡོན་ཀྲང་མཆོག་ནས་མི་ལོ་བཞི་བཅུ་ལྷག་ཙམ་རིང་ཉིན་མཚན་དབྱེར་མེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་གཞན་ཕན་གྱི་འཕྲིན་ལས་སྐྱོང་བཞིན་བཞུགས་པ་གསང་གསུམ་ཉེར་འཚེའི་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་པར་རྒྱལ་ཏེ་གངས་ཅན་སྨན་རྩིས་རིག་གནས་ཀྱི་བྱ་གཞག་འཛིན་སྐྱོང་སྤེལ་གསུམ་གནང་བའི་དཔལ་མགོན་དུ་འཚོ་བཞེས་ཐོག་ཁོང་གིས་དུས་བབས་གང་འདྲ་ཞིག་གི་འོག་ཏུའང་བརྩོན་པ་ཉལ་འགྲོའི་རྒྱུན་བཞིན་བསྟེན་ནས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་དང༌། སྨན་རྫས་རིག་པ། ལོ་རྒྱུས་རིག་པ།དེ་བཞིན་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་ཀྱི་རིག་པ་བཅས་པར་མཐིལ་ཕྱིན་པའི་ཞིབ་འཇུག་གནང་ནས་ལྗགས་རྩོམ་གནང་བའི་གྲས་སུ་གསུང་རྩོམ་པོད་བརྒྱད་དང༌། ཆེད་རྩོམ་བརྒྱད་ཅུ། སློབ་འཁྲིད་སློབ་དེབ་ཁག་བཅུ་གཅིག་གི་དམིགས་བསལ་ཁྱད་ཡོན་ནི་མཁས་དབང་མཁྱེན་རབ་ནོར་བུས་མཚོན་གྲགས་ཅན་བོད་སྨན་མཁས་དབང་དུ་མ་ལས་ཐོབ་པའི་མཐོང་ཐོས་དྲན་རེག་གི་མན་ངག་མཐའ་དག་དང༌། ཡང་སྒོས་སྐུ་དངོས་ཀྱི་ཐུགས་རྩལ་དང༌། འབད་བརྩོན། མཁྱེན་རབ་ཁོ་ན་ལས་འཁྲུངས་པ་ཤ་སྟག་ཡིན། གོང་གསལ་གྱི་ཆེད་རྩོམ་རྣམས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་འབྲེལ་ཡོད་དུས་དེབ་ཁག་ཏུ་བཀོད་ཡོད་ལ། གསུང་རྩོམ་པོད་བརྒྱད་པོ་དེ་རྣམས་ཀྱང་པེ་ཅིན་དང༌། ཟི་ཁྲོན། བོད་ལྗོངས། ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་སོགས་ནས་དཔེ་བསྐྲུན་གནང་ཡོད། རྩོམ་དེབ་གངས་ལྗོངས་གསོ་རིག་བསྟན་པའི་ཉིན་བྱེད་རིམ་བྱོན་གྱི་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་འདི་ཉིད་དང༌། བྱམས་པ་འཕྲིན་ལས་ཀྱི་གསུང་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། སྡོང་འགྲེམས་ཀྱི་རྣམ་བཤད་འདོད་འབྱུང་ནོར་བུའི་མཛོད་སོགས་ལ་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པ་དང༌། པུའུ་རིམ་པ། ལྗོངས་རིམ་པ་སོགས་ཀྱི་གཟེངས་བསྟོད་དང་བྱ་དགའ་ཐེངས་མང་ཐོབ་མྱོང་ཡོད་ལ། འགྲོ་བ་ནད་པས་གཙོས་མང་ཚོགས་དང༌། རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་གཟུར་གནས་མཁས་པ་ཚོས་ཚད་མཐོའི་གདེང་འཇོག་དང་བསྔགས་བརྗོད་འབུམ་ཕྲག་འབུལ་བའི་ཡུལ་དུ་གྱུར། 
            སྔོན་ཆད་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་སྐོར་ལ་ཡོངས་གྲགས་སུ་ལྷ་ཐོ་ཐོ་རི་གཉན་བཙན་སྐབས་སུ་བྱུང་བའི་སྨན་པ་དུང་གི་ཐོར་ཅོག་ཅན་ནས་གསོ་དཔྱད་བསྟན་པ་དབུ་བརྙེས་པའི་བཞེད་སྲོལ་ཡོད་པ་དེ་དག་ལ་མཁས་དབང་རིམ་བྱོན་རྣམས་ཀྱི་ཡིག་འཇོག་མཛད་པའི་ཁུངས་ལྡན་དཔྱད་གཞི་སྤྱི་དང༌། ཡང་སྒོས་ཡར་རྗེན་ཨུ་རྒྱན་གླིང་པས་ཡར་ལུང་ཤེལ་བྲག་གི་གཏེར་ནས་དྲངས་པའི་བློན་པོ་བཀའ་ཐང་དང་སྨན་རྫས་རིག་པ་མཁས་ཅན་དེའུ་དམར་དགེ་བཤེས་བསྟན་འཛིན་ཕུན་ཚོགས་ཀྱིས་མཛད་པའི་དུག་བཅོས་གཡུང་དྲུང་འཁྱིལ་བ། དེ་བཞིན་ཞང་ཞུང་བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བཅས་པར་གཟིགས་ཞིབ་མཛད་པ་མ་ཟད་ལྷག་པར་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་ཀྱི་སྲས་བགྲེས་ཤོས་དཔྱད་བུ་ཁྲི་ཤེས་ཞེས་སྨན་དཔྱད་བསྟན་པའི་རྐང་འཛིན་དུ་གྱུར་པ་དེས་དུག་འཇོམས་དབང་རིལ་གྱི་ཕྱག་བཞེས་གནང་བ་སོགས་ལ་ལོ་རྒྱུས་དངོས་གཙོ་སྨྲ་བའི་སྒོ་ནས་དཔྱད་ཞིབ་མཛད་དེ་མཐར་རང་ཅག་བོད་ཀྱི་གསོ་རིག་འཕེལ་རྒྱས་ལ་ལོ་ངོ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་ཙམ་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་པའི་སྐོར་ཀྲུང་གོའི་གསོ་རིག་ཀུན་འདུས་ལས་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས་དཔེ་དེབ་ནང་ཞིབ་གསལ་བཀོད་པར་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་བོད་རིག་པར་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་གྱི་མཁས་པ་ཚོས་གདེང་འཇོག་དང་དགའ་བསུ་ཆེ?་པོ་ཐོབ་ཡོད། དེ་སྔོན་དཔལ་ལྡན་རྒྱུད་བཞི་རྒྱ་གར་ནས་དར་ཞེས་པའི་བཞེད་ཚུལ་འདི་དག་ཕྱོགས་ལྷུང་སུ་མ་གྱུར་བའི་སྒོ་ནས་རྒྱུད་འདི་ཉིད་ཀྱི་རྩོམ་པ་པོ་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་ནང་གི་གྲགས་ཅན་བོད་རིགས་སྨན་པ་གཡུ་ཐོག་སྙིང་མ་ཡོན་ཏན་མགོན་པོ་ཡིན་པ་ཁུངས་བཙན་བདེན་པའི་དཔང་པོས་ར་སྤྲོད་གནང་ཡོད། 
            ཁོང་གི་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་གནང་བའི་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞིའི་ནང་དོན་བྲིས་ཆ་ངོ་མཚར་མཐོང་བ་དོན་ལྡན་ཞེས་པ་བོད་རྒྱ་ཤན་སྦྱར་དང་བོད་དབྱིན་ཤན་སྦྱར་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཐོན་པའི་ཀྲུང་དབྱིའི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གི་ཚོན་ཁྲ་ཅན་གྱི་བྲིས་ཆ་དང་པོ་དེ་རེད། དེར་བརྟེན（སྤྱི་ལོ1986）ལོར་ཀྲུང་གོའི་དཔེ་དེབ་བྱ་དགའ་ཞེས་པའི་གཟེངས་བསྟོད་དང༌། དེ་རྗེས་སྤྱི་ལོ1989ལོར་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཚན་རིག་ལག་རྩལ་འཕེལ་རྒྱས་ཀྱི་བྱ་དགའ་ཨང་དང་པོ། ཀྲུང་གོའི་དཔེ་དེབ་བེད་སྤྱོད་ལག་ཆའི་གསེར་གྱི་རྟགས་མའི་བྱ་དགའ་སོགས་ཐོབ་ཡོད། ལྷག་པར་དུ་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་ཐོག་གི་སྐྱེས་ཆེན་རྣམས་གནས་དུས་ལོ་རབས་གང་དུ་བྱོན་པ་དང༌། འཕྲིན་ལས་སྤྱི་བྱེ་བྲག་རིག་གནས། དེ་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མཛད་རྗེས་བཞག་པ་རྣམས་ངོ་སྤྲོད་གནང་བ་དང་ཕྱོགས་མཚུངས་གནའ་གཞུང་རྩ་ཆེན་དང༌། སྨན་སྦྱོར་དང་ནད་ཐོག་གི་མན་ངག་ཟབ་ཁྱད་རྣམས་བཀོད་པ་གངས་ལྗོངས་གསོ་རིག་བསྟན་པའི་ཉིན་བྱེད་རིམ་བྱོན་གྱི་རྣམ་ཐར་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཞེས་པའི་གསུང་རྩོམ་པོད་གཅིག་དང༌། དེ་བཞིན་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་སློབ་འཁྲིད་བྱེད་པའི་ནང་མེད་དུ་མི་རུང་བའི་སྔར་སྲོལ་བཟང་བའི་སློབ་འཁྲིད་ཐབས་ལམ་གསོ་རིག་རྒྱུད་བཞིའི་སྡོང་འགྲེམས་འདོད་འབྱུང་ནོར་བུའི་མཛོད་ཅེས་པ་རྩོམ་འབྲི་གནང་བ་དེས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་སྟོང་ཆ་ཁ་སྐོང་ཙམ་མ་ཟད། ཕྱི་རབས་དང་ད་ལྟ་གཉིས་ཀར་སྐོམ་པ་ཆུ་སྦྱིན་ལྟ་བུའི་ཕན་འབྲས་བྱུང་ཡོད་པར་བརྟེན་སྤྱི་ལོ1991ལོ་ལ་ཁག་སོ་སོར（ཀྲུང་གོའི་གསོ་རིག་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རྩོམ་ཡིག་ལེགས་སྐྱེས་དཔེ་ཚོགས་འདེམས་ཐོན）ཞེས་པའི་ནང་ཕུལ་བྱུང་དང་ཟངས་ཀྱི་རྟགས་མའི་བྱ་དགའ་ཐོབ་ཡོད། ད་དུང་རྒྱལ་ཁབ（བརྒྱད་ལྔ་ཚན་རིག་གྲུབ་འབྲས）ཀྱི་བྱ་དགའ་ཐོབ། དེ་བཞིན་ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་རྩོམ་ཡིག་གསུམ་ཅུ་ལྷག་ཙམ་སྙིང་བསྡུས་གནང་ཏེ་གསུང་རྩོམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་ཞེས་པ་དཔེ་སྐྲུན་གནང་ནས་ལོ་གཅིག་མ་སོང་བར་དཔར་བསྐྲུན་ཐེངས་གཉིས་པགནང་། ལྷག་པར་ཁོང་གིས་གཙོ་སྒྲིག་འགན་འཁུར་བཞེས་པའི་བོད་ལྗོངས་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་ཀུན་འདུས་ཆེན་མོ་ཞེས་པར་ཡིག་འབྲུ་ཁྲི་དྲུག་བརྒྱ་ལྷག་ཙམ་ཟིན་ཡོད་ལ། དཔེ་ཚོགས་འདི་ལ་ནང་གསེས་སུ་བོད་ཀྱི་སྐར་ནག་རྩིས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་སྐོར་དང༌། བསྟན་རྩིས་ཀྱི་སྐོར། སྐར་རྩིས་སྐོར། སྐར་རྩིས་ལ་ཉེ་བར་མཁོ་བའི་རེའུ་མིག་སྐོར་དང༌། ནག་རྩིས་ཀྱི་སྐོར་བཅས་དེབ་ཚོགས་ལྔ་ཡོད་པ་འདི་ནི་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་གཞི་རྒྱ་ཆེ་ཤོས་དང་ནང་དོན་གཏིང་ཟབ་ཤོས། དཔྱད་གཞི་བློས་འཁེལ་ཤོས་ཞིག་ཡིན་པའི་སྟེང་དཔེ་དེབ་མཛེས་བཀོད་ལེགས་པ་དང་རྒྱུ་ཆ་སྤུས་དག་ཡིན་པར་བརྟེན་རྒྱལ་ཡོངས་དཔེ་དེབ་ཀྱི་འགྲེམས་སྟོན་བྱ་དགའ་ཨང་དང་པོ་ཐོབ་པ་རེད། 
            ལོ་རབས་བདུན་ཅུའི་ནང་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་སྐྱ་ཟད་སྔོ་ཐུག་སྐབས་དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་རིགས་ཤིན་ཏུ་དཀོན་པའི་དུས་སུ་ཕལ་ཆེ་བ་ཁོང་གིས་དྲན་ཤེས་ཁོ་ནར་བརྟེན་ནས་ཁོག་ནད་རིག་པ་དང་ཕྱི་བཅོས་རིག་པ། མོ་ནད་རིག་པ། བྱས་ནད་རིག་པ། སྨན་རྫས་རིག་པ་སོགས་དེབ་བཅུ་གཅིག་བསར་དུ་རྩོམ་བསྒྲིགས་གནང་བ་དེ་ཐོག་མར་སྣུམ་པར་སྟེང་ནས་ལྷ་ས་གྲོང་ཁྱེར་འཕྲོད་བསྟེན་སློབ་གྲྭའི་བོད་སྨན་འཛིན་གྲྭར་བེད་སྤྱོད་གནང་བ་དང༌། དེ་རྗེས་ཆབ་མདོ་ས་གནས་པར་འདེབས་བཟོ་གྲྭ་ནས་ལྕགས་དཔར་དུ་བསྐྲུན། སློབ་དེབ་དེ་དག་རྒྱ་ཁྱབ་ཏུ་བེད་སྤྱོད་བཏང་ནས་ཕན་འབྲས་བཟང་པོ་ཐོན་པར་འབྲེལ་ཡོད་སྨན་དོན་མི་སྣ་དང་ཚན་པ་མང་པོས་བསྔགས་བརྗོད་ཆེན་པོ་ཐོབ་པ་དང་སྦྲགས་སླར་ཡང་ཐེངས་གཉིས་པར་དཔེ་བསྐྲུན་དགོས་པའི་རེ་བ་གནང་བཞིན་འདུག
            བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་སྦྲུམ་ལྡན་རིག་པ་དང༌། སྦྲུམ་ལྡན་རིག་པའི་ལོ་རྒྱུས། སྦྲུམ་ལྡན་རིག་པའི་ཐད་ལ་ཕུལ་བའི་ལེགས་བསྐྱེད་ལ་དོ་ནན་ཆེན་པོས་ཞིབ་འཇུག་གནང་བ་མ་ཟད་ནུབ་ཕྱོགས་གསོ་རིག་གི་སྦྲུམ་ལྡན་རིག་པའི་འཕེལ་རྒྱས་ལོ་རྒྱུས་ལ་ཚད་བསྡུར་གནང་ནས་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་གི་སྦྲུམ་ལྡན་རིག་པའི་སྐོར་ལ་ཤེས་རྟོགས་འབྱུང་བ་འདི་ནི་ཕྱི་རྒྱལ་གྱི་སྦྲུམ་ལྡན་རིག་པ་མཁས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་གནང་བ་ལས་གོམ་པ་སྤོ་སྔ་བ་དང་ནང་དོན་ཆ་ཚང་བ་ཡོད་པ་གསལ་བཤད་གནང་བར་བརྟེན། ཁོང་གིས་བྲིས་པའི་ཆེད་རྩོམ་འདི་ལ་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་སྦྲུམ་ལྡན་རིག་པ་དང་གསོ་རིག་མཁས་ཅན་ཚོས་གདེང་འཇོག་ཐོན་པོ་ཐོབ་ཡོད་ལ། རྩོམ་ཡིག་འདི་བོད་ཡིག་ནས་བོད་རིག་པའི་ཚོགས་འདུ་ཐེངས་དང་པོར་སྤེལ་བ་དང༌། རྒྱ་ཡིག་ཐོག་ནས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཀྲུང་ལུགས་དང་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་ཉམས་མྱོང་སྤེལ་རེས་ལ་སྒྲོག་སྦྱང་གནང་ནས་བསྔགས་བརྗོད་དང་བྱ་དགའ་ཐོབ། ད་དུང་ཁོང་གིས་ཆེད་རྩོམ་བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་དང་སྨན་རྫས་རིག་པར་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་རྒྱུ་གལ་ཆེན་ཡིན་པའི་སྐོར་གྱི་བསམ་ཚུལ་གླེང་བ་ཞེས་པ་འདི་སྤྱི་ལོ1992ལོར་ཨོ་སི་ཁྲུ་ལི་ཡའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་རིག་པའི་གྲོས་ཚོགས་སུ་སྤེལ་གནང་བར་མཁས་དབང་ཀུན་གྱི་གཅིག་གྱུར་ཐོག་བསྔགས་བརྗོད་དང་གདེང་འཇོག་ཐོབ་པ་སོགས་ཆེད་རྩོམ་བརྒྱད་ཅུ་ལྷག་ཙམ་ཡོད་པ་རྣམས་ནི་བོད་ལུགས་གསོ་རིག་ལ་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་སྤྱི་དང་བྱེ་བྲག་འཚོ་བྱེད་བགྲེས་པར་གསལ་འདེབས་དང༌། གཞོན་པར་སློབ་སྦྱོང་བྱེད་པའི་ལག་ཆ་གཙོ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད།
            འཛམ་གླིང་གི་ཡང་རྩེར་གནས་པའི་བསིལ་ལྡན་སྭ་ལའི་སྨན་ལྗོངས་སུ་གྲགས་པ་འདིར་རང་རེའི་གཞུང་ལུགས་བེད་སྤྱོད་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ནི་དུས་ཡུན་རིང་པོ་ཞིག་ཕྱིན་ཡོད་པ་མ་ཟད་སྨན་རྩིས་ཁ་བྲལ་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད། རིགས་ལྡན་སྙིང་ཐིག་གི་རྩིས་འགོ་རབ་བྱུང་བཅུ་བདུན་པའི་མེ་ཡོས་ལོ་ལ་གསར་དུ་སྤོ་བའི་སྐབས་སུ་སྔོན་ཆད་མཁས་དབང་མཁྱེན་རབ་ནོར་བུའི་ཕྱག་བཞེས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྟོང་འཇུག་རི་མོའི་ཟིན་བྲིས་དང་དཔེར་བརྗོད་ལག་ལེན་བཅས་པ་རྣམས་མཁས་དབང་བྱམས་པ་ཕྲིན་ལས་མཆོག་ལ་གནང་ཡོད་པ་དེ་དག་ད་ལམ་བེད་སྤྱོད་བྱས་རྗེས་རྩིས་འགོ་བདེ་བླག་ངང་སྤོ་ཐུབ་པ་བྱུང་བ་དང༌། ཡང་སྒོས་དེ་སྔོན་གཡུལ་འགྱེད་དང་གཏོར་ཟོར་འཕེན་པ་མ་གཏོགས་གཞན་ལ་སྤྱོད་སྲོལ་མེད་ཀྱང་སྐུ་དངོས་ཀྱི་རིག་པས་དཔྱད་ཞིབ་མཛད་ནས་སྒྲ་གཅན་འཁོར་ལོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཉི་ཟླ་གཟའ་འཛིན་བརྟག་པའི་ཐབས་ལའང་རིག་པ་གསར་པ་རྙེད་ནས་བཏོན་གནང་མཛད། ད་དུང་རིག་གནས་གསར་བརྗེའི་སྐབས་སུ་ཆོས་ལུགས་རྨོངས་དད་ལ་སྙད་ནས་ལོ་ལྔ་ལོ་ཐོ་སྟོན་འཚམ་ཆད་པ་འདི་ཉིད་གོང་རིམ་ཀྱི་བཀའ་བཞིན་སྤྱི་ལོ1992ལོར་བསྐྱར་གསོ་བྱུང་དུས་ཁོང་ཡང་ལོ་ཐོའི་རྩོམ་སྒྲིག་ནང་ཞུགས་པ་དང༌། དེ་རྗེས་ཁོང་གི་ལོ་ཐོ་སྔར་ལས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡོང་ཆེད་ལས་རོགས་རེ་གཉིས་འཁྲིད་ནས་ཞིང་འབྲོག་ས་ཁུལ་ཁག་ལའང་ཐེངས་མང་ཞབས་ཀྱིས་བཅགས་ནས་ས་ཞིང་འདེབས་བཀོལ་གྱི་དུས་ཚིགས། གནམ་གཤིས་ཀྱི་དྲོ་གྲང་དང་འགྱུར་ལྡོག་སོགས་ལ་ཞིབ་ཏུ་དཔྱད་ཅིང་བརྟག་སྟེ་བོད་ཀྱི་ལོ་ཐོའི་ཆ་ལག་ཏུ་གཏོགས་པའི་གནམ་གཤིས་སྔོན་བརྡ་སོགས་ཀྱི་སྐོར་ལ་ཁ་སྐོང་དང་དག་བཅོས་མཛད་པས་གནད་དུ་ཐིག་པ་དང་ལེགས་ཚོགས་ཆེ་བར་གྱུར་ཏེ་བོད་ཀྱི་ལོ་ཐོ་དེ་ཞིང་འབྲོག་མང་ཚོགས་ཀྱི་གཙོས་པའི་རྒྱ་ཆེའི་ཀློག་པ་པོ་རྣམས་ཀྱི་བསྔགས་བརྗོད་ཀྱི་མེ་ཏོག་གཏོར་བའི་གནས་དམ་པར་འགྱུར་ཏོ། ཁྱད་པར་དུ་གནམ་རིག་སྐར་རྩིས་ཀྱི་རིག་གཞུང་ཞིབ་འཇུག་བོད་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་བརྡལ་གཏོང་གནང་མཛད་པ་དང་དུས་མཚུངས་ཞིབ་མཇུག་མི་སྣ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་གསོ་སྐྱོང་གནང་ཡོད། དེར་བརྟེན་བོད་ལྗོངས་སྨན་རྩིས་ཁང་ཙམ་མ་ཟད་གཞིས་རྩེ་དང༌། ལྷོ་ཁ། ནག་ཆུ། ཆབ་མདོ། མངའ་རིས་སོགས་ཀྱི་སྨན་རྩིས་ཁང་ནས་ཀྱང་ལོ་ཐོ་འདོན་ཐུབ་པ་དེ་ཡང་མཁས་དབང་བྱམས་པ་ཕྲིན་ལས་ཡོན་ཀྲང་མཆོག་གིས་འབད་བརྩོན་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བ་སོགས་དང་ཁ་བྲལ་ཐབས་མེད་པ་ཞིག་རེད།