༄༅།།ཀུན་གཟིགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་རྗེས་སུ་དྲན་པ།

ད་ལོ་ནི་ཀུན་གཟུགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་ཨེར་ཏི་ནི་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་མཆོག་སྐུ་གཤེགས་ནས་ལོ་འཁོར་སོ་གཅིག་ལོན་པའི་ལོ་ཡིན། ཁོང་ནི་རླབས་ཆེ་བའི་རྒྱལ་གཅེས་རིང་ལུགས་པ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ལས་དོན་བྱེད་མཁན། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་གི་བློས་ཐུབ་ཀྱི་གྲོགས་པོ། བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་གྱི་དབུ་ཁྲིད་ཆེན་མོ། རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་ཀྲང་གཞོན་པ་བཅས་ཡིན། ལོ་ན་བདུན་ཅུ་ལྷག་ལ་སོན་པའི་བདག་གིས་དྲན་ཤེས་ཀྱི་རྒྱུན་ཐག་དེད་ནས་འདས་པའི་ལོ་ཟླ་ལ་ཕྱིར་དྲན་བྱེད་དུས། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་སྙིང་ནས་དྲན་པ་དང་། ཁོང་གི་མཛད་བཟང་དང་བཀའ་དྲིན་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་མོད་ལ་དད་སེམས་དྲག་པོ་སྐྱེས་ཤིང་། དེ་མུར་སེམས་སུ་སྨྲ་མི་ཤེས་པའི་དྲན་གདུང་དང་སེམས་ཚོར་ཅི་རིགས་ཀྱིས་མནར་བྱུང་། གཤམ་ནས་ང་རང་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་དང་ཐོག་མར་མཇལ་བ་ནས་རིམ་བཞིན་རྒྱུས་ཆར་གྱུར་ཏེ་གཟིགས་སྐྱོང་ཚད་མེད་གནང་བའི་བགྲང་བྱ་བཅུའི(1980〜1989)རིང་གི་ལོ་ཟླ་ལ་ཕྱིར་རྟོག་ཅིག་བྱ། གཅིག སྤྲུལ་སྐུ་འཚོལ་བ།
1937ལོའི་ཟླ12པའི་ཚེས1ཉིན། པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་པ་ཆོས་ཀྱི་ཉི་མ་མཆོག་མཚོ་སྔོན་ཡུལ་ཤུལ་དུ་སྐུ་གཤེགས་རྗེས། པཎ་ཆེན་མཁན་པོ་ཐིན་གྱིས་ལོ་བཅུ་གཅིག་གི་རིང་ལ་ཡང་སྤྲུལ་འཚོལ་བའི་ལས་ལ་འབད། མོ་རྩིས་ལུང་བསྟན་སོགས་ཆོས་ཀྱི་ཆོ་ག་སྣ་ཚོགས་སྤེལ་བ་བརྒྱུད། 1942ལོར་སྤྲུལ་སྐུའི་མིང་ཐོར་ཚུད་པ་བཅོ་ལྔའི་ནང་ནས་གསུམ་བདམས་པ་དང་། དེ་ནས་ཤུལ་དངོས་ངོས་འཛིན་སོགས་བྱེད་དུ་བཅུག་པར། དགུང་ལོ་ལྔ་ལ་སོན་པའི་བུ་ཆུང་མགོན་པོ་ཚེ་བརྟན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ནི་ངོ་མཚར་བ་སྣ་ཚོགས་བྱུང་ཞིང་། དེར་ཡོད་ཀྱི་བླ་སྤྲུལ་དང་དཔོན་རིགས་ཐམས་ཅད་ཡ་མཚན་དུ་བཅུག་པས། ཚང་མས་གཅིག་མཐུན་གྱིས་མགོན་པོ་ཚེ་བརྟན་ནི་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་པའི་ཡང་སྤྲུལ་དུ་ངོས་བཟུང་ལ། 1944ལོའི་ཟླ2པའི་ཚེས8ཉིན། སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་སྐུ་བདག་བྱས། ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་འགའི་རིང་ལ་རེ་ཞིག་ལུས། 1949ལོའི་ཟླ5པར། གོ་མིན་ཏང་སོག་བོད་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་བརྡ་ཐོན་ཏེ། མགོན་པོ་ཚེ་བརྟན་ནི་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པ་ཡིན་པར་ཁྲོམ་བསྒྲགས་བྱེད་དགོས་པ་དང་། ཀྲུང་དབྱང་གི་མངགས་མིའི་མགོ་འཛིན་འོག སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་དུ་གསེར་ཁྲིར་མངའ་གསོལ་དགོས་པར་བཀའ་བབས། 1949ལོའི་ཟླ6པའི་ཚེས3ཉིན། གོ་མིན་སྲིད་གཞུང་གི་གཙོ་འཛིན་ལི་ཙོང་རིན་གྱིས་ཀོང་ཀྲོའུ་ནས་མགོན་པོ་ཚེ་བརྟན་ནི་པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་དགུ་པའི་ཡང་སྤྲུལ་ཡིན་པར་ཆོག་མཆན་གྱི་བཀའ་ཡིག་བསྒྲགས། 1949ལོའིཟླ8པའི་ཚེས10ཉིན་གོ་མིན་སྲིད་གཞུང་གི་སོག་བོད་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཨུ་ཡོན་ཀྲང་ཀོན་ཅི་ཡུའུ་ཡིས་གསེར་ཁྲིར་གསོལ་བའི་མགོ་འཛིན་མཛད་པ་དང་། ཆེད་མངགས་ཟུར་བ། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་སྲིད་གཞུང་གི་ཀྲུའུ་ཞི་མཱ་པུའུ་ཧྥང་གི་ཚབ་མི་མཱ་ཅུས་རོན་གྱིས་རོགས་འདེགས་འོག སྐུ་འབུམ་བྱམས་པ་གླིང་གི་འཇམ་དབྱངས་ལྷ་ཁང་གི་མདུན་དུ་གཟབ་རྒྱས་ཀྱི་ངང་ནས་གསེར་ཁྲིར་མངའ་གསོལ་བའི་མཛད་སྒོ་སྤེལ།
གཉིས། གུང་ཁྲན་ཏང་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་བྱས་པ།
1949ལོ་ནི་ཀྲུང་གོའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་དཀྱོགས་མཚམས་ཆེན་མོ་ཞིག་སྟེ། གོ་མིན་ཏང་སྣུམ་ཟད་ཀྱི་མར་མེ་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིང་། ཀྲུང་གོ་གསར་བ་དབུ་བརྙེས་པའི་དུས་སྐབས་རེད། སྐབས་དེར་བོད་ལྗོངས་ཀྱི་གནད་དོན་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ནང་གི་སྟོབས་ཤུགས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དོ་སྣང་བྱ་ཡུལ་དུ་གྱུར་ནས་སྔར་བས་རྙོག་དྲ་ཅན་དུ་བཟོས། ཀྲུང་གོ་གསར་བ་དབུ་བརྙེས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགག་སྒོ་དེར། དགུང་ལོ་བཅུ་གཅིག་ལ་སོན་པའི་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་འགལ་རྐྱེན་མང་པོ་རྒྱབ་ཏུ་བསྐྱུར་ནས་མའོ་ཙེ་ཏུང་དང་ཀྲུའུ་ཏི། ཕིན་ཏི་ཧོའེ་བཅས་ལ་གློག་འཕྲིན་བཏང་སྟེ། ཀྲུང་གོ་གུང་ཁྲན་ཏང་དང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་ལ་རྒྱབ་སྐྱོར་དང་། བོད་ལྗོངས་མྱུར་མོར་བཅིངས་འགྲོལ་བྱ་དགོས་པའི་རེ་བ་བཏོན། ཟླ11པའི་ཚེས13ཉིན། མའོ་ཙེ་ཏུང་དང་ཀྲུའུ་སི་ལིན་གཉིས་ཀྱིས་འཕྲིན་ལན་འོངས་ཏེ། བཅུ་པའི་ཚེས་གཅིག་ལ་གློག་འཕྲིན་ཐོན་པར་དགའ་སྣང་སྐྱེས་ཡོད་ཚུལ་དང་། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ནི་རྒྱལ་གཅེས་ཀྱི་བསམ་བློ་ལྡན་ཞིང་གོ་མིན་ཏང་གི་ལོག་སྤྱོད་སྲིད་གཞུང་གི་སྲིད་ཇུས་ལ་མི་དགའ་བ་དང་། གཅིག་གྱུར་དང་འབྱོར་ཕྱུག་ལྡན་པ་དང་། མི་རིགས་སོ་སོ་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པའི་ཀྲུང་གོ་གསར་བའི་ཁྱིམ་གཞི་ཆེན་པོ་འདིའི་ཁྱིམ་མི་ཞིག་ཏུ་འགྱུར་འདོད་ཡོད་པས། ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་ཀྲུང་གོ་མི་དམངས་བཅིངས་བགྲོལ་དམག་གིས་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ཀྱི་རེ་བ་བསྐང་ངེས་ཡིན་པ་དང་། ཁྱེད་ཀྱིས་ཚེ་འདིར་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་རྒྱལ་གཅེས་པ་ཡོངས་དང་མཉམ་དུ་བོད་ལྗོངས་བཅིངས་བགྲོལ་དང་རྒྱ་བོད་མི་དམངས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་ཆེད་དུ་འབད་པ་བྱ་དགོས་ཞེས་གསུངས། 1951ལོའི་ཟླ5པའི་ཚེས23ཉིན། ཀྲུང་དབྱང་མི་དམངས་སྲིད་གཞུང་དང་བོད་ལྗོངས་ས་གནས་སྲིད་གཞུང་གཉིས་ཀྱིས་པེ་ཅིན་དུ་བོད་ལྗོངས་ཞི་བའི་བཅིངས་བགྲོལ་ཐད་ཀྱི་གྲོས་མཐུན་དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་པ་བཞག གྲོས་མཐུན་ལས་མེས་རྒྱལ་གཅིག་གྱུར་དང་། མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་དང་འདྲ་མཉམ། བོད་ལྗོངས་ནི་ཀྲུང་གོའི་ས་ཁོངས་ཡིན་པ་བཅས་ཀྱི་ནང་དོན་མངོན་ཡོད། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་གིས་གསུངས་པ་ནང་བཞིན་དེ་ནས་བཟུང་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ལ་ལོ་རྒྱུས་གསར་བ་ཞིག་གི་མགོ་བརྩམས་སོང་། པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་བཅུ་པས་བློ་བརྟན་འགྱུར་མེད་ངང་མགོ་མཇུག་བར་གསུམ་དུ་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གྱུར་གྱི་དར་ཆ་བསྒྲེངས། ཁོང་ནི་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གྱུར་དང་མི་རིགས་མཐུན་སྒྲིལ་གྱི་བྱ་གཞག་ཁུར་དུ་འཁྱེར་བའི་རླབས་ཆེན་གྱི་རྒྱལ་གཅེས་རིང་ལུགས་པ་ཞིག་ཡིན།
གསུམ། བོད་ལྗོངས་སུ་ཕྱིར་ལོག་པ།
1951ལོའི་ཟླ12པའི་ཚེས15ཉིན། ནུབ་བྱང་གི་བཟོ་ཨུའི་ཧྲུའུ་ཅི་ཞི་ཀྲུང་ཞོང་གིས་མའོ་ཀྲུའུ་ཞི་དང་ཀྲོའུ་ཙུང་ལིའི་བཀའ་ལྟར་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ལ་འཚམས་འདྲིར་ཕེབས་ཤིང་། ཚེས་18ཉིན་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་བོད་ལྗོངས་སུ་ཕེབས་པའི་སྐྱེལ་མའི་མཛད་སྒོ་ཟི་ལིང་དུ་བསྡུས། ཞི་ཀྲུང་ཞོང་གིས་བརྩེ་བ་ཆེན་པོའི་ངང་ནས། པཎ་ཆེན་སྐུ་ཕྲེང་རིམ་བྱོན་ནི་བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ཀྱི་སེམས་ཀྱི་རྟེན་གཞི་ཡིན་པས། ད་ནི་པཎ་ཆེན་བོད་ལྗོངས་དང་བྲལ་ནས་ལོ28སོང་ཟིན། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་ཀྱིས་དྲན་གདུང་གིས་རེ་སྒུག་ཆེན་པོ་བྱེད་ཀྱིན་མཆིས་པས། ཁྱེད་ཅག་ལམ་སྐབས་བདེ་བར་སྨོན་ཞེས་སྐྱེལ་མ་མཛད། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་འཁོར་དང་བཅས་པ་མི་བཞི་བརྒྱ་ལྷག་ཡོད་པ་དང་། དེའི་ཁར་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་སྟོང་གཉིས་ལྷག་གིས་སྲུང་སྐྱོབ་འོག་བོད་ལྗོངས་སུ་ཕེབས་མགོ་བརྩམས། བགྲོད་དཀའ་བའི་ལམ་ཐག་རིང་པོ་བརྒྱུད་དེ་ཟླ་དྲུག་ལྷག་ལ་སོང་མཐར། 1952ལོའི་ཟླ6པའི་ཚེས23ཉིན་པཎ་ཆེན་འཁོར་དང་བཅས་པ་གཙང་བཀྲ་ཤིས་ལྷུན་པོ་དགོན་པར་འབྱོར། གཙང་གི་སྐྱ་སེར་ཁྲི6ལྷག་གིས་བསུ་མ་རྒྱ་ཆེན་པོ་བྱས་ཤིང་། ངང་སྒུག་ཁྲོད་ཀྱི་དགའ་འཛུམ་མངོན་པའི་རྣམ་པ་འདི་ནི་ཆེས་མཛེས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་རི་མོ་བྲིས་པ་དང་ཀུན་ནས་མཚུངས། དད་སེམས་རྣམ་དག་འདི་ནམ་ཡང་བོད་མིའི་སེམས་ཁོང་དུ་བརྐོས་ཡོད།  
བཞི། དཀའ་སྡུག་གི་ལོ་ཟླ།
1954ལོར། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་དང་རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞི་གཞོན་པར་བསྐོས། 1955ལོར་བོད་ལྗོངས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་གྱི་གྲ་སྒྲིག་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཀྲུའུ་རིན་ཟུར་བའི་འགན་གཅིག་ལྕོགས་སུ་བཞེས། 1959ལོར་བོད་ལྗོངས་རང་སྐྱོང་ས་ཁུལ་གྱི་གྲ་སྒྲིག་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཀྲུའུ་རིན་དང་། རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་རྒྱུན་ལས་ཨུ་ཡོན་ལྷན་ཁང་གི་ཨུ་ཡོན་ཀྲང་གཞོན་པར་བདམས་ཐོན་བྱུང་། ཁོང་གིས་དགུང་ལོ་བཅུ་དྲུག་ནས་བཟུང་བོད་ཁུལ་འཕེལ་རྒྱས་སུ་གཏོང་བའི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་འགན་འཁྲི་ལྕི་མོ་ཕྲག་ཏུ་བླངས། 1961ནས་1962ལོའི་བར། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་བོད་རིགས་འདུས་སྡོད་བྱེད་སའི་ལྗོངས་ཞིང་ལྔ་དང་། ཞིན་ཅང་ས་ཆར་ཕེབས་ནས་མི་རིགས་ཀྱི་བྱ་བར་རྟོག་དཔྱོད་ཞིབ་འཇུག་གནང་ཞིང་། ས་ཆ་མང་པོ་ཞིག་ཏུ་ཏང་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སྲིད་ཇུས་དོན་འཁྱོལ་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་མེད་པ་དང་། ཐ་ན་དོན་དངོས་དང་འགལ་བའི་ཚུལ་འཆོས་དང་རྫུན་བཟོ་བྱེད་ཀྱིན་པའི་གཡོན་ལྷུང་གི་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་ལམ་ཕྱོགས་མཐོང་ནས། ཁོང་གིས་བོད་ལྗོངས་དང་མཚོ་སྔོན་སོགས་བོད་ཁུལ་གྱི་གནས་ཚུལ་དངོས་ལ་དམིགས་ཏེ་བརྟག་དཔྱད་ཞིབ་འཇུག་ཡང་ཡང་བགྱིས་ཏེ《གུས་པར་འོས་པའི་ཀྲུའུ་ཙུང་ལི་བརྒྱུད་དེ་ཀྲུང་དབྱང་ལ་ཕུལ་བའི་བོད་ལྗོངས་དང་བོད་ཀྱི་ས་ཁུལ་གཞན་དག་གི་མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་དཀའ་སྡུག་དང་མ་འོངས་པའི་བྱ་བའི་བསམ་ཚུལ》གྱི་སྙན་ཞུ་ཡིག་གྲངས་ཁྲི་བདུན་ཡོད་པ་ཕུལ། དེའི་ནང་གནད་དོན་དངོས་ལ་དམིགས་ཏེ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་བོད་ལྗོངས་དང་བོད་ཁུལ་གྱི་ས་ཆ་གཞན་དག་གི་བྱ་བར་སྐྱོན་བརྗོད་དང་ལེགས་བཅོས་བྱེད་ཐབས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་བཏོན་ཡོད། ཁོང་གི་སྙན་ཞུ་དེ་ནི་བོད་ལྗོངས་གཙོ་བྱས་བོད་ཁུལ་ཡོངས་ཀྱི་གཡོན་ལྷུང་གི་ལམ་ཕྱོགས་ནོར་འཁྲུལ་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར། 1962ལོར་ཏང་གི་སྐབས་བརྒྱད་པའི་ཀྲུང་ཨུ་ཚང་འཛོམས་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་བཅུ་པའི་རྗེས་སུ། གཡོན་ལྷུང་གི་ནོར་འཁྲུལ་གྱི་བསམ་བློ་དེ་ནད་ཡམས་བཞིན་དུ་ཏང་ཡོངས་ལ་ཁྱབ། 1964ལོའི་ཟླ9པར་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ལ་ཉེས་འགེལ་གྱིས་གོ་གནས་ཐམས་ཅད་ལས་དབྱུང་བ་དང་། 1966ལོར་རིག་གསར་མགོ་བརྩམས་རྗེས། ལིན་པའོ་དང་མི་བཞི་ཚོགས་ཁག་གི་བཙན་གནོན་འོག པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ལ་འཐབ་རྩོད་ཡ་ང་བ་བྱས། 1968ལོར་བཟང་བཙོན་བྱས། ལོ་བཅུའི་རིང་ལ་འོ་བརྒྱལ་དང་དཀའ་སྡུག་ཅི་འདྲ་མྱངས་ཀྱང་། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་གིས་དེ་ལྟའི་མནར་གཅོད་དང་བརྙས་བཅོས་ལ་མགོ་བོ་སྒུར་མ་མྱོང་ངོ་། །
ལྔ། དཀར་འདོན་བཙོན་གྲོལ་ཐོབ་པ།
1977ལོའི་ཟླ10པར་མི་བཞི་ཚོགས་ཁག་རྡུལ་དུ་བརླགས་རྗེས། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ལ་དཀར་འདོན་བཙོན་གྲོལ་ཐོབ། 1979ལོའི་རྒྱལ་ཡོངས་སྲིད་གྲོས་སྐབས་ལྔ་པའི་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་གཉིས་པའི་སྟེང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཀྲུའུ་ཞི་གཞོན་པར་བདམས་ཐོན་བྱུང་བ་དང་། ལོ་དེའི་རྒྱལ་ཡོངས་དམངས་འཐུས་སྐབས་ལྔ་པའི་གྲོས་ཚོགས་ཐེངས་གསུམ་པའི་སྟེང་ཨུ་ཡོན་ཀྲང་གཞོན་པར་བདམས་ཐོན་བྱུང་། 1980ལོར། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་ཕྱིར་བོད་ལྗོངས་སུ་ཕེབས་ཁར། བློ་མཐུན་ཏུང་ཞོ་ཕིན་གྱིས་ཆེད་དུ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་རང་ཁྱིམ་དུ་མགྲོན་འབོད་གདན་ཞུ་བྱས་ཤིང་། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་ལུས་དར་ཞིང་རྒྱ་སྐད་བདེ་མོ་ཞིག་ཤོད་ཐུབ་པར་དགའ་སྤྲོ་སྐྱེས་ཏེ་ཧ་ཅང་བྱམས་བརྩེའི་སྒོ་ནས་ཁོང་ལ། ཁྱེད་ནི་ང་ཚོ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཆེས་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་རྒྱལ་གཅེས་པ་ཡིན། ཁྱེད་རང་བྱ་བར་རྟོག་དཔྱོད་དུ་ཕེབས་སྐབས། འཛེམ་དོགས་བྱ་མི་དགོས་པར་རྟུལ་ཕོད་ཆེན་པོ་མཛོད་ཅེས་གསུངས། རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་གཙོ་འཛིན་ནས་དེ་འདྲའི་བྱམས་སྐྱོང་དང་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བར་བརྟེན། ཕྱིས་ཀྱི་ལོ་བཅུའི་རིང་ལ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་རྒྱལ་ཡོངས་ཀྱི་ས་ཆ་སོ་སོ་ལ་གཟིགས་ཞིབ་ཐེངས་བཅུ་ལྷག་ཕེབས་ཤིང་། ལྷག་པར་བོད་རིགས་འདུས་སྡོད་བྱེད་སའི་ལྗོངས་ཞིང་ལྔ་ལ་ཕེབས་ནས་སྲིད་ཇུས་དྲིལ་སྒྲོག་གི་ཞོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་དང་རྒྱུས་ལོན་བྱས་ཏེ་དམངས་དོན་ཁུར་དུ་འཁྱེར་ཞིང་། ཞབས་རྗེས་ཀྱི་རི་མོ་བོད་ཁམས་ཡོངས་སུ་བཀོད། 1983ལོར། གུང་ཧོ་རྫོང་ཨུ་ཧྲུའུ་ཅི་དོན་གྲུབ་རྒྱལ་གྱིས་གུང་ཧོ་རྫོང་གི་བཏུང་ཆུ་དཀོན་པའི་དཀའ་ཁག་ཐག་གཅོད་བྱེད་ཆེད། པེ་ཅིན་དུ་ཕྱིན་ནས་རྒྱལ་སྲིད་སྤྱི་ཁྱབ་ཁང་གི་འབྲེལ་ཡོད་སྡེ་ཁག་ལ་ཆབ་འགག་ཆུ་མཛོད་བསྐྲུན་རྒྱུའི་རེ་ཞུ་ཕུལ་བར། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་ཐོས་ནས་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆེན་པོས་ཆོག་མཆན་བཀོད་ཅིང་། ལས་གཞི་དེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འཆར་གཞིར་བཀོད་པ་དང་། གྲ་སྒྲིག་གི་མ་དངུལ་དམངས་སྒོར་བྱེ་བ་གཅིག་སྔོན་དུ་བཏང་བ་དང་། 1985ལོའི་ཟླ8པའི་ཚེས1ཉིན་དངོས་སུ་ལས་མགོ་ཚུགས། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་མེས་རྒྱལ་དང་མི་རིགས་ལ་བཅངས་པའི་བརྩེ་བ་ནི་གཞལ་པར་དཀའ་ཞིང་། ནང་ཆོས་ཀྱི་བསམ་བློ་དྲི་མ་མེད་པས་དམངས་ལ་ཕན་བདེ་བསྐྲུན་ཞིང་། དམངས་ཀྱི་སྣེ་ཁྲིད་དེ་ཏང་གི་ལམ་སྟོན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་མདུན་དུ་བསྐྱོད། བོད་ཁུལ་གྱི་ས་ཆ་སོ་སོར་སོང་སྟེ་ཏང་གི་མི་རིགས་སྲིད་ཇུས་དྲིལ་བསྒྲགས་ཟབ་མོ་གནང་བ་བརྒྱུད་དེ། བོད་རིགས་མང་ཚོགས་ཀྱི་ལྟེ་བར་ཕྱོགས་པའི་ཤུགས་དང་གོང་བུ་འགྲིལ་ཤུགས། “ཁས་ལེན་ལྔ”བསམ་བློ་ངེས་ཤེས་ཐོབ་པར་ནུས་པ་རྒྱ་ཆེན་པོ་ཐོན་ནོ། ། གཅིག པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་དང་ཐེངས་དང་པོར་མཇལ་བ། ཕ་ཡུལ་ལ་བྱིན་གྱིས་བརླབས་པ།
1980ལོའི་ཟླ10པར། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཐེངས་དང་པོར་མཚོ་ལྷོ་བོད་རིགས་རང་སྐྱོང་ཁུལ་དུ་ཕེབས་ནས་བྱ་བར་གཟིགས་ཞིབ་གནང་། དད་ལྡན་མང་ཚོགས་ཀྱི་རེ་བ་ལྟར། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་ལམ་གྱི་ངལ་དུབ་དང་དཀའ་ཚེགས་ལ་མ་འཛེམ་པར་ཆབ་ཆ་གྲོལ་རྡལ་གྱི་བདེ་སྐྱིད་ཐང་དུ་མང་ཚོགས་ཁྲི་ཕྲག་ལྷག་ལ་མཇལ་ཁ་གནང་། དེའི་རིང་ལ་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་མི་རིགས་དགེ་ཐོན་སློབ་གྲྭ་དང་། ཁུལ་མི་དམངས་སྨན་ཁང་། ཁུལ་བོད་སྨན་ཁང་། ཆབ་ཆ་གྲོང་རྡལ་རྒྱལ་ར་སྡེ་བ། ལུང་ཡངས་འགག་གི་ཆུ་ཤུགས་གློག་འདོན་འཛུགས་སྐྲུན་ཡུལ་དངོས་བཅས་ཀྱི་བྱ་བར་གཟིགས་ཞིབ་ཏུ་ཕེབས་ཤིང་། བོད་ཁུལ་གྱི་མི་རིགས་སློབ་གསོ་དང་སྨན་བཅོས་འཕྲོད་བསྟེན། ཞིང་ཕྱུགས་ལས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་ལས་རིགས་སོགས་ཀྱི་འཕེལ་རྒྱས་དང་། དམངས་ཀྱི་འཚོ་བ་དངོས་དང་དབུལ་ཕོངས་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་རྒྱུས་ལོན་ཞིབ་མོར་གནང་།  ཆབ་ཆ་ས་ཁུལ་ལ་བསྟུད་མར་ལོ་འགར་ཐན་པ་བྱུང་བའི་གནས་ཚུལ་ཤེས་རྗེས། ཁོང་གིས་གསུང་རྒྱུར། ཆབ་ཆ་ཞེས་པའི་ས་མིང་དེ་ནི་ཆུ་བོ་གཉིས་ཀྱི་འདྲེས་མདོ་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་པས། ས་འདིར་ཆུ་དཀོན་མི་འོས། ཁྱོད་ཚོས་སེམས་ཁུར་མ་བྱེད་དང་། ཁྱོད་ཚོས་ཞུས་པའི་གནས་ཚུལ་རྣམས་ངའི་ཡིད་ལ་བཟུང་ཡོད་ཅེས་གསུང་གི་དབུགས་དབྱུང་བསྩལ། ཏག་ཏག་ཕྱི་ལོ་ནས་བཟུང་སྟེ། ཆབ་ཆ་ས་ཁུལ་ལ་ཆར་ཆུ་དུས་སུ་བབས་ཏེ་འབྲུ་རིགས་སྣ་ལྔའི་ལོ་ལེགས་བྱུང་ཞིང་། ཏང་གི་སྲིད་ཇུས་བཟང་བའི་ལམ་སྟོན་འོག མི་དམངས་མང་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་ནི་ཉིན་རེ་བཞིན་ཇེ་བཟང་དུ་སོང་ནས་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པར་གྱུར། འདི་ནི་ང་རང་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་དང་ཐེངས་དང་པོར་མཇལ་བ་ཡིན། གཉིས། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་དང་ཐེངས་གཉིས་པར་མཇལ་བ། ནང་མི་ལ་སྐྱབས་འཇུག་ཞུས་པ།
1983ལོའི་ཟླ10པར། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ཁོང་རང་གི་ཕྱག་ཡུལ་ཞོན་ཧྭ་རྫོང་དུ་གཟིགས་ཞིབ་ལ་ཕེབས། སྐབས་དེར་བདག་གི་ཨ་ཕྱི་ཚེ་ལས་འདས་ནས་ཟླ་ཕྱེད་ལས་ལོན་མེད། ཨ་ཕྱི་གསོན་དུས་རང་གིས་བསགས་པའི་སྒོར་སུམ་བརྒྱ་ཡོད་པ་དེ་རང་གི་ཕྱི་མའི་དགེ་རྩ་རུ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ལ་ཕུལ་དགོས་པའི་ཁ་ཆེམས་ཡོད། བདག་གིས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་བཅུ་པའི་ཟླ་དཀྱིལ་དུ་སྐུ་འབུམ་ལ་ཕེབས་རྒྱུ་ཡིན་པའི་གཏམ་ཐོས་འཕྲལ། ཨ་ཕྱི་ལགས་ཀྱི་རེ་བ་བཏེགས་ཏེ་སྐུ་འབུམ་ལ་ཕྱིན། ཉིན་དེར་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་སྐུ་འབུམ་དུ་བཀའ་ཆོས་གནང་ཐོག་མཇལ་ཁ་གཏོང་བཞིན་པ་དང་། ང་རང་དུས་ཚོད་གཅིག་ལྷག་ལ་གྲལ་བསྒྲིགས་ནས་ད་གཟོད་ཁོང་གི་སྐུ་མདུན་དུ་བཅར་ཐུབ་པ་བྱུང་ཞིང་། རང་གི་ཨ་ཕྱིའི་རེ་བ་ཡོངས་སུ་འགྲུབ་པའི་ཁར་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་ཞལ་ངོ་དངོས་སུ་མཇལ་བས། བདག་གི་སེམས་ལ་སྨྲ་མི་ཤེས་པའི་དད་པ་དང་དགའ་སྣང་ཞིག་སྐྱེས་ལ། མཇལ་རྟེན་ཕྱག་ཏུ་ཕུལ་རྗེས་ཨ་ཕྱི་ལགས་གཙོ་བྱས་པའི་མར་གྱུར་སེམས་ཅན་ཡོངས་ལ་བསྔོ་སྨོན་སྐྱབས་འཇུག་ཞུས་པ་ཡིན། 
གསུམ། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་དང་མཇལ་ཐེངས་གསུམ་པ། དད་པ་ཚད་མེད་སྐྱེས་པ།
1985ལོའི་ཟླ4པར། ང་རང་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་གླིང་གི་སྲིད་འཛིན་དོ་དམ་སྡེ་ཁག་གིས་སློབ་སྡུད་བྱས་ཤིང་། འཛིན་གྲྭ་དེར་ཕ་ཡུལ་མཚོ་སྔོན་ཕྱོགས་ཀྱི་སློབ་གྲོགས་དགུ་ཡོད། དེའི་ཁྲོད་ཀླུ་བསམ་གཏན་གྱིས་ཕྱིས་སུ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནགས་ལས་ཐིན་གྱི་ཐིན་ཀྲང་འཁུར་མྱོང་། དཀར་རྡོས་མཚོ་སྔོན་བོད་རིགས་སྣེ་ལེན་ཁང་གི་ཀྲུའུ་རིན་འཁུར་མྱོང་། བསམ་གྲུབ་ཀྱིས་གངས་ཅན་ཀུང་ཟིའི་སྤྱི་གཉེར་འཁུར་མྱོང་། སྐབས་དེར། ང་ཚོ་ཚང་མ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་ལ་མཇལ་འདོད་ཤིན་ཏུ་ཆེ། དེར་བདག་གིས་ཐོན་ཀྲུང་དབྱང་ཧྲུའུ་ཅི་ཁྲུའུ་ཡི་ཧྲུའུ་ཅི་བློ་བཟང་ལགས་ལ་འབྲེལ་བ་བྱས་ཏེ། ཁོང་ལ་ང་ཚོ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་མདུན་དུ་ཁྲིད་པར་རེ་ཞུ་བྱས། ཟླ5པའི་ཚེས8ཉིན། བློ་མཐུན་བློ་བཟང་གིས་ང་ཚོ་སློབ་མ་བཅུ་གཅིག་པོ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་ཁྱིམ་དུ་ཁྲིད་པ་དང་། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་ལས་བྲེལ་གྱི་གསེང་ནས་ཁོམ་པ་བཙལ་ཏེ་ང་ཚོར་ཐུག་པ་དང་མཉམ་པར་བསྐྱོན། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་ལུས་བརྗིད་པོ་དང་། གསུང་སྐད་སྙན་མོ། ཐུགས་རྒྱུད་འཇམ་པོ་དེ་མཇལ་ཞིང་མྱོང་བས་དགའ་སྤྲོ་དང་དད་སེམས་ཚད་མེད་པ་སྐྱེས།
བཞི། པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེ་དང་མཇལ་ཐེངས་བཞི་པ། ནད་གདོན་སྡིག་སྒྲིབ་སེལ་བ།
1996ལོའི་ཟླ4པར། འཇར་པན་གྱི་ན་གཞོན་ཚོགས་པའི་གདན་ཞུ་གནང་བ་བཞིན་དུ། ཐོན་ཀྲུང་དབྱང་ཧྲུའུ་ཅི་ཁྲུའུ་ཡི་ཧྲུའུ་ཅི་དང་། རྒྱལ་ཡོངས་ན་གཞོན་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ཀྲུའུ་ཞི་གཞོན་པའི་འགན་གཅིག་ལྕོགས་སུ་བཞེས་པའི་བློ་མཐུན་བློ་བཟང་འཇར་པན་དུ་བྱ་བར་གཟིགས་ཞིབ་ལ་ཕེབས་དགོས་བྱུང་བས། ཁོང་འགྲོ་ཁར་བདག་ལ། ཁོང་གི་ལྕམ་མོ་པེ་ཅིན་དུ་སླེབས་རྗེས་ཁམས་དེ་འདྲ་མི་དྭངས་པར་གྱུར་པས། ཁྱོད་ཀྱིས་མོ་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་མདུན་དུ་ཁྲིད་རོགས་བྱོས་དང་། ཡར་ཞུ་སྔ་ས་ནས་བྱས་ཡོད། ཅེས་བཅོལ་གདམས་བྱས། གཟའ་ཉི་མའི་སྔ་དྲོ། བདག་གིས་བཀོད་སྒྲིག་ལྟར་ལྕམ་ལགས་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེའི་སྐུ་མདུན་དུ་ཁྲིད་པ་དང་། ཁོ་མོའི་གནས་ཚུལ་དང་ནད་རྟགས་རགས་བསྡུས་ཀྱིས་ཡར་ཞུ་བྱས་པ་ཡིན། ཉིན་དེར་པཎ་ཆེན་རིན་པོ་ཆེས་ཆོས་གོས་མནབས་ཤིང་། བཟློག་སྦྱོར་གསུངས་རྗེས་སེམས་གསོ་དབུགས་དབྱུང་མཛད། ཕྱིར་ལོག་རྗེས་ལྕམ་ལགས་ཀྱི་ནད་གཞི་སངས་དྲག་ཏུ་གྱུར་པར་བཤད།