གཙང་ཁུལ་གྱི་ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་གི་གཉེན་སྲོལ་ཞིབ་འཇུག

（༢）སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན། དེ་ཡང་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་དེ་དུས་རབས་ཉེར་གཅིག་གི་ཕྱོགས་སུ་འཕོ་འགྱུར་བྱུང་བ་ནས་བཟུང་། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་། ཚན་རིག་ལག་རྩལ་སོགས་ལ་འཕུར་མཆོང་ལྟ་བུའི་འཕེལ་རྒྱས་ཆེན་པོ་བྱུང་བས། མི་དང་མིའི་བར་གྱི་རང་དབང་དང་། ཕོ་མོའི་བར་འདྲ་མཉམ་གྱི་དབང་ཐང་རྩོད་པ་སོགས་སྣང་ཚུལ་སྣ་མང་ཐོན་གྱི་ཡོད། དེས་གཙང་ཁུལ་དུ་འཚོ་བའི་མི་རྣམས་ཀྱི་བསམ་བློར་གཡོ་སྒུལ་དྲག་པོ་ཐེབས་ནས་རང་དབང་རང་འཐད་ཀྱི་གཉེན་སྒྲིག་ལ་བརྩོན་ལེན་དང་། སྤྱི་ཚོགས་དཔལ་འབྱོར་ལ་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་དང་བསྟུན་ནས་མི་བུ་སོ་སོའི་ནང་བསམ་པའི་དགོས་མཁོའང་ཇེ་ ཆེར་འགྲོ་བཞིན་ཡོད། ཁོ་ཚོས་རང་རང་གི་མི་ཚེའི་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་སླད་དུ་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་གཉེན་དོན་གཏན་འཁེལ་བྱེད་པའི་ སྲོལ་རྒྱུན་གྱི་གཉེན་སྒྲིག་རྣམ་པ་དེ་མུ་མཐུད་མི་བཀོལ་བར་རང་རང་གི་མོས་པ་དང་མཐུན་པའི་མི་དང་ལྷན་དུ་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་ཀྱི་ཡོད།  དེས་མ་ཟད། ཚན་རིག་ལག་རྩལ་ལ་འཕུར་མཆོང་ལྟ་བུའི་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བའི་དེང་སང་གི་དུས་རབས་འདི་ལ་ཆ་མཚོན་ནས་བཤད་ན།  སྔོན་ཆད་མི་ཤུགས་ལ་བརྟེན་དགོས་པའི་ངལ་རྩོལ་གྱི་བྱ་བ་དུ་མ་དེང་སང་འཕྲུལ་ཆས་ལ་བརྟེན་གྱི་ཡོད་པས། ཁྱིམ་ཚང་གི་ངལ་རྩོལ་ནུས་ཤུགས་ཀྱི་ཁུར་བོ་ཇེ་ཆུང་དུ་གཏོང་བཞིན་ཡོད་རྐྱེན། ངལ་རྩོལ་ནུས་ཤུགས་དེ་ཙམ་གྱིས་ ཕུན་སུམ་ཚོགས་པོ་མེད་ཀྱང་འཕྲུལ་ཆས་ལ་བརྟེན་ནས་ངལ་རྩོལ་ནུས་ཤུགས་ཀྱི་དགོས་མཁོ་ངེས་ཅན་སྐོང་ནུས་པས་ཡིན།
དྲུག་པ།   ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་དང་ཁྱོ་གཅིག་ཤུག་མང་གཉིས་ཀྱི་གཤིབ་བསྡུར་ཕྲན་བུ། 
          ཚང་མས་མཁྱེན་གསལ་ལྟར། ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་དང་ཁྱོ་གཅིག་ཤུག་མང་ནི་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་སྲོལ་གྱི་རྣམ་པ་མི་འདྲ་བ་ཁག་གཉིས་ཡིན་ཞིང་།  དེ་གཉིས་པོ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་ནུས་ཤུགས་དང་ཐོན་སྐྱེད་འབྲེལ་བ་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོན་འབྲས་ཡིན་པ་སྨྲ་མི་དགོས། དེ་ཡང་གཉེན་སྒྲིག་གི་རྣམ་པ་དེ་གཉིས་པོ་ནི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞི་གཏན་ནས་མི་འདྲ་བའི་གནས་བབ་འོག་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་ཏེ། ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་ནི་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞི་ཅུང་ཞན་པའི་རོང་འབྲོག་ཁུལ་དང་། ཆ་འཕྲིན་དང་འགྲིམ་འགྲུལ་སྟབས་བདེ་མ་ཡིན་པའི་རོང་མ་འབྲོག་ཁུལ། དེ་བཞིན་རིག་གནས་དང་དཔལ་འབྱོར་གྱི་ལྟེ་བ་ཡིན་པའི་གྲོང་ཁྱེར་དང་ཅུང་རྒྱང་ཐག་རིང་བའི་ཡུལ་གྲུ་ཁག་ཏུ་ཅུང་དར་ཁྱབ་ཆེ་བ་ཡིན་ཞིང་། ཁྱོ་གཅིག་ཤུག་མང་ནི་དེ་ལས་ ལྡོག་སྟེ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་རྨང་གཞི་ལེགས་ཤིང་སྤྱི་ཚོགས་ཐོག་གོ་ས་དང་དབང་ཐང་ངེས་ཅན་ལྡན་པའི་སྐྱེ་བོ་ཚོས་བཀོལ་བ་མང་བ་ཡིན། དེ་དག་ནི་ང་ཚོས་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་མི་སྣ་སོགས་ལས་ཀྱང་མཐོང་ཐུབ་ཏེ། དཔེར་ན། བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོ་མཆོག་གིས་སྔ་ཕྱིར་བལ་བཟའ་ཁྲི་བཙུན་དང་རྒྱ་བཟའ་ཀོང་ཇོ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པ་དང་། ཁྲི་ལྡེ་སྲོང་བཙན་ནམ་མེས་ཨག་ཚོམ་དུ་གྲགས་པས་གྱིམ་ཤིང་ཀོང་ཇོ་དང་སྣ་ནམ་བཟའ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་པ་སོགས་ལས་ཤེས་ནུས་སོ།། དེ་ལྟ་བུའི་སྣང་ ཚུལ་ང་ཚོས་རྒྱུན་གཏན་གྱི་སྤྱི་ཚོགས་སུའང་མཐོང་ཐུབ་པ་ཡིན།  དེ་བཞིན། ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་ནི་མི་རྣམས་འཚོ་གནས་བྱ་ ཡུལ་གྱི་ཁོར་ཡུག་ཏུ་ཕོ་མོའི་བསྡུར་གྲངས་མི་སྙོམས་པ་སྟེ། ཕོ་མང་མོ་ཉུང་གི་སྣང་ཚུལ་ཐོན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གཉེན་སྒྲིག་གི་རྣམ་པ་དེ་བཀོལ་བཞིན་ཡོད་པ་རེད། དཔེར་ན་ལོ་རྒྱུས་ཐོག་རྒྱ་གར་དུ་ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་གི་གཉེན་སྒྲིག་རྣམ་པ་དེ་བཀོལ་བའི་རྐྱེན་གཙོ་བོ་དེ་ལ་ཐུག་པ་ཡིན། འོན་ཀྱང་།  ཁྱོ་གཅིག་ཤུག་མང་ནི་དེ་ལས་ལྡོག་སྟེ་མི་རྣམས་འཚོ་གནས་ལ་རོལ་སའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁོར་ཡུག་ཁྲོད་དུ་མོ་མང་ཕོ་ཉུང་གི་སྣང་ཚུལ་མཆིས་པས་ཡིན་ཞིང་། གཞན་ལ་ལ་ནི་ཕ་མ་གཅིག་གི་རྒྱུད་ལས་མཆེད་པའི་བུ་མོ་རྒན་གཞོན་གཉིས་མཉམ་དུ་ཁྱོ་ག་གཅིག་དང་གཉེན་སྒྲིག་བྱེད་པ་ལ་ཟེར་བ་ཡིན་ཏེ། གལ་ཏེ་ཁྱིམ་ཚང་ག་གེ་མོའི་ཕ་མ་ཟུང་ལ་ཕྲུ་གུ་བུ་མོ་མ་གཏོགས་བུ་བཙས་མེད་པ་ཡིན་ན། བུ་མོ་གང་རུང་ཞིག་ལ་མག་པའམ་ཁྱོ་ག་བསུས་ནས་གཉེན་ སྒྲིག་བྱེད་ཅིང་། གལ་ཏེ་བུ་མོ་སྤུན་གཉིས་པོ་ཕན་ཚུན་འདོད་མོས་དང་འཐད་པ་བྱུང་ན་དེ་གཉིས་པོས་ཁྱོ་ག་གཅིག་དང་འཚོ་ བར་རོལ་བ་ཡིན། ཡིན་ནའང་དེ་ལྟ་བུའི་སྣང་ཚུལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འཚོ་བ་དངོས་སུ་གནས་ཀྱང་ཁ་གྲངས་ཉུང་ཉུང་ཡིན་པའོ། གཞན། ཡུལ་གྲུ་ལ་ལར་གལ་ཏེ་ཆུང་མ་གཅིག་གིས་བུ་སྤུན་དུ་མ་དང་ལྷན་དུ་གཉེན་སྒྲིག་བྱས་ནས་ཁྱིམ་ཚང་འཆམ་མཐུན་ལྡན་པའི་ངང་ལེགས་པར་སྐྱོང་ཐུབ་ཚེ། གཞན་གྱི་སྣང་ངོར་ཆུང་མ་དེ་འཇོན་ཐང་གོ་ཆོད་ཅན་དུ་བརྩིས་ནས་ཆུང་མ་དེའི་ཁྱད་ འཕགས་འཇོན་ནུས་མངོན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་ཅིང་། གལ་ཏེ་སྐྱེས་པ་གཅིག་གིས་རང་གི་འཇོན་ནུས་ལ་བརྟེན་ནས་ཆུང་མ་འགའ་དང་ལྷན་དུ་འཚོ་བར་རོལ་ནས་མི་ཚེ་བདེ་སྐྱིད་ལྡན་པའི་ངང་སྐྱེལ་ཐུབ་ན། སྐྱེས་པ་དེའི་སྤྱི་ཚོགས་ཐོབ་ཐང་དང་དབང་ཐང་མངོན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།
མཇུག་བསྡུ་བའི་གཏམ།
          དེ་ཡང“མིའི་རིགས་སྤྱི་ཚོགས་ཅན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་བའི་ཆེས་རྨང་གཞིའི་རྣམ་པ་ནི་གཉེན་སྒྲིག་ཡིན”○19ཅེས་བརྗོད་པ་བཞིན། གཉེན་སྒྲིག་པའི་རྣམ་པ་ནི་འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་གཅིག་འདུས་ཀྱི་འཚོ་བའི་དགོས་མཁོ་དང་ཡོངས་སུ་བསྟུན་ནས་བྱུང་ཞིང་། མི་རྣམས་སྤྱི་ཚོགས་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་རིམ་གྱིས་བྱུང་བ་ཡིན་གཤིས། དེས་ཕྱོགས་ངེས་ཅན་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་ཡུལ་དུས་མི་འདྲ་བའི་མི་རྣམས་ཀྱི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་ཚུར་སྣང་དང་ལྡོག་འཕྲོ་བྱེད་བཞིན་ཡོད། གཙང་ཁུལ་གྱི་ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་གི་གཉེན་སྒྲིག་རྣམ་པ་དེའང་གཅིག་འདྲ་ཡིན་ཏེ། སྤྱི་ཚོགས་འཕེལ་རྒྱས་འགྲོ་བ་དང་བསྟུན་ ནས་རིམ་བཞིན་འཐུས་ཚང་ཅན་དང་རྒྱུན་འབྱམས་ཅན་དུ་འགྲོ་བཞིན་ཡོད་པས། གཉེན་སྒྲིག་གི་རྣམ་པ་དེ་ལས་གཙང་ཁུལ་མི་རྣམས་ཀྱི་ཐོན་སྐྱེད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་དང་། ཡུལ་སྲོལ་གོམས་གཤིས། བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས། མི་རྣམས་ཀྱི་རིན་ཐང་གི་ལྟ་བ་དང་འཇིག་རྟེན་ལྟ་ཚུལ་སོགས་ཅི་འདྲ་ཡིན་པ་ཚུར་སྣང་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད།
         སྤྱིར་བོད་ཁུལ་གྱི་ཨ་མདོ་ཕུད་པའི་ས་ཆ་ཕལ་ཆེ་བར་ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་གི་གཉེན་སྒྲིག་རྣམ་པ་བཀོལ་བཞིན་ཡོད་ཀྱང་། དེའི་ནང་ནས་ཁམས་ཁུལ་དང་གཙང་ཁུལ་གཉིས་ནི་ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་བཀོལ་བ་ཆེས་མང་བའི་ཡུལ་གྲུ་ཆེན་པོ་གཉིས་སུ་གྲུབ་པས། ཁོ་བོས་རང་གི་ཕ་ཡུལ་དཔེ་གཞིའི་ཚུལ་དུ་དྲངས་ཏེ་གཙང་ཁུལ་དུ་དར་ཁྱབ་ཆེ་བའི་ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་གི་གཉེན་སྒྲིག་རྣམ་པ་དེ་ངོ་སྤྲོད་མདོར་བསྡུས་བྱས་པ་དང་སྦྲགས། གཉེན་སྒྲིག་དེའི་ད་ལྟའི་གནས་བབ་དང་། དགེ་སྐྱོན། ཁྱད་ཆོས། མ་འོངས་འཕེལ་ཕྱོགས་སོགས་ལ་རང་བློས་ལྕོགས་ཚོད་ཀྱིས་ཅུང་ཟད་གླེང་ཁུལ་བྱས་ཡོད་མོད། གཅིག་ནས་ཁོ་བོའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་རིག་སྟོབས་ཞན་པ་དང་། གཉིས་ནས་སྦྱང་སྟོབས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཀྱང་ཉག་ཕྲ་བ། གསུམ་ནས་མ་གཞི་ཁམས་ཁུལ་གྱི་ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་གི་སྐོར་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱེད་མཁན་མང་དག་ཅིག་འདུག་ཀྱང་། གཙང་ཁུལ་གྱི་ཁྱོ་མང་ཤུག་གཅིག་གི་སྣང་ཚུལ་དེའི་སྐོར་ལ་དཔྱད་པ་བཏང་ཟིན་པའི་འབྲེལ་ཡོད་དཔྱད་རྩོམ་དང་ཡིག་ཆ་ཉུང་བ་སོགས་ཀྱི་དབང་གིས་དཔྱད་རྩོམ་འདིའི་མགོ་མཇུག་བར་གསུམ་དུ་མ་རྟོགས་དང་། ལོག་རྟོག་གིས་དྲངས་པའི་སྐྱོན་དང་ནོར་འཁྲུལ་མི་ཉུང་བ་ཞིག་མངའ་སྲིད་པས། “མེ་ཏོག་ཆུང་ཡང་ལྷ་རྫས”ཞེས་པའི་དཔེ་བཞིན། ཁོ་བོས་རང་མི་རིགས་ཀྱི་རིག་གནས་ལ་སྲི་ཞུའི་ཚུལ་དུ་ཅུང་ཟད་གླེང་ཁུལ་བྱས་ཡོད་པས། མཁྱེན་དཔྱོད་རིག་པ་སྨྲ་བའི་དྲན་དབང་ཚོས་མངོན་ལྐོག་གང་རུང་ནས་བཀའ་སློབ་དང་དགོངས་འཆར་གང་མང་ལྷུག་སྩོལ་ཡོད་པ་མཁྱེན་མཁྱེན།
མཆན་འགྲེལ།
○1○5○14○19《བོད་ཀྱི་གཉེན་སྲོལ་རགས་གླེང་》【M】རྒྱང་འཁོར་ཚེ་ཕུན་གྱིས་བརྩམས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༩ལོའི་ཟླ་༣པར་པར་  གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས་ཤིང་པར་ཐེངས་དང་པོ་བརྒྱབ།  ཤ ༡༡༨   ཤ ༨༡   ཤ ༡༠   ཤ ༡
○2《比较文化分析》【M】凯西•F•奥特拜因著，章智源、张敦安译，河南人民出版社，1990年版 P103
○3《西藏研究》（汉语版）【J】2000年第三期，P10
○4《བོད་ལྗོངས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་རིག་གཞུང་དུས་དེབ》【J】ཉིས་སྟོང་བཅུ་གཅིག་ལོའི་དུས་དེབ་གསུམ་པ།   ཤ ༡༢༣
○6 《文化人类学教程》【M】孙秋云主编，民族出版社，2004年11月第一版，2010年3月第三次印刷  P3
○7○11○12《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ》【J】སྤྱིའི་འདོན་ཐེངས་བཅུ་དྲུག་པ།  ཤ
○8《人类婚姻史》【M】韦斯特马克著，王亚南译，上海文艺出版社，1988年影印本， P37
○9《社会学概要》（第三版）【M】蔡文辉、李绍嵘著，世界图书出版公司出版，2011年3月第3次印刷  P117
○10
○13○16《婚姻法》
○15《སྤང་རྒྱན་མེ་ཏོག》【J】ཉིས་སྟོང་དགུ་ལོའི་དུས་དེབ་དང་པོ།  ཤ ༤༡
○17《གཉེན་སྒྲིག་སྐོར་གྱི་བཅའ་ཁྲིམས་གསར་པའི་ཕྱོགས་སྟོན》【M】ཝུའུ་ཁྲང་ཀྲེན་གྱིས་གཙོ་སྒྲིག་བྱས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་      ༢༠༠༡ ལོར་བསྐྲུན།   ཤ ༥༩
○18 《西藏是我家》【M】扎西次仁口述，英文执笔：梅尔文•戈尔斯坦，杨和晋译，中国藏学出版社，2006年7月第一版第1次印刷  P5
དཔྱད་གཞིའི་ཡིག་ཆ། 
○1《བོད་ཀྱི་གཉེན་སྲོལ་རགས་གླེང་》【M】རྒྱང་འཁོར་ཚེ་ཕུན་གྱིས་བརྩམས། མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༩ལོའི་ཟླ་༣པར་པར་གཞི་དང་ པོ་བསྒྲིགས་ཤིང་པར་ཐེངས་དང་པོ་བརྒྱབ།
○2《མྱང་ཆོས་འབྱུང》【M】ཇོ་ནང་ཏཱ་ར་ན་ཐས་བརྩམས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༢༠༠༢ལོའི་ཟླ་༩པར་པར་ཐེངས་གཉིས་པ་ བཏབ།
○3《文化人类学教程》【M】田兆元主编，华东师范大学出版社，2006年2月第1版
○4《社会学概要》（第三版）【M】蔡文辉、李绍嵘著，世界图书出版公司出版，2011年3月第3次印刷
○5《民俗学概论》（第二版）【M】王娟著，北京大学出版社，2011年7月第2次印刷
○6《西藏的人口与社会》【M】马戎著，同心出版社，1996年版
○7《人类婚姻史》【M】韦斯特马克著，王亚南译，上海文艺出版社，1988年影印本
རྩོམ་པ་པོ་ངོ་སྤྲོད།  རིན་ཆེན་ནི་ད་ལྟ་ནུབ་བྱང་མི་རིགས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་རིག་གནས་སློབ་གླིང་ག༢༠༠༩ལོའི་རྩོམ་རིག་ དངོས་གཞི་འཛིན་གྲྭའི་སློབ་མ་ཡིན།